Давыд-Гарадок

	Давыд-Гарадок; лац. Davyd-Haradok
	; Юр’еўская царква
Герб Давыд-Гарадку
Першыя згадкі:	1127
Магдэбурскае права:	?
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Берасьцейская
Раён:	Столінскі
Гарадзкі савет:	Давыд-Гарадоцкі
Вышыня:	130 м н. у. м.
Насельніцтва:	5851 чал. (2018)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 1655
Паштовы індэкс:	225540
СААТА:	1258510000
Нумарны знак:	1
Геаграфічныя каардынаты:	52°3′20″ пн. ш. 27°12′50″ у. д. / 52.05556° пн. ш. 27.21389° у. д.Каардынаты: 52°3′20″ пн. ш. 27°12′50″ у. д. / 52.05556° пн. ш. 27.21389° у. д.
	Давыд-Гарадок на мапе Беларусі ± Давыд-Гарадок
	Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Гарадок (неадназначнасьць).

Давы́д-Гарадо́к — места ў Беларусі, на рацэ Гарыні. Цэнтар гарсавету Столінскага раёну Берасьцейскай вобласьці. Насельніцтва на 2018 год — 5851 чалавек^[2]. Знаходзіцца за 32 км на паўночны ўсход ад Століну, за 39 км ад чыгуначнай станцыі Гарынь (лінія Лунінец — Сарны). Рачная прыстань.

Давыд-Гарадок — магдэбурскае места гістарычнай Піншчыны (частка Берасьцейшчыны, на захадзе Палесься), старажытны замак Вялікага Княства Літоўскага^[3]. Да нашага часу тут захавалася царква Сьвятога Юрыя, помнік архітэктуры XVIII ст.

Назва

У аснове тапоніму Давыд-Гарадок уласнае імя ягонага заснавальніка. Лічыцца, што ім быў яцьвяскі князь, які прыняў хрысьціянства і па хрышчэньні пачаў звацца Давыдам^[4]. Таксама існуе меркаваньне, што Давыд-Гарадок заснаваў князь уладзімер-валынскі Давыд Ігаравіч^[5], у гонар якога горад нібыта атрымаў назву. Згодна зь мясцовай легендай Давыд-Гарадок узьвёў нейкі тураўскі князь, які ў хрышчэньні ўзяў імя Давыд. Назва «Гарадок» сьведчыць пра існаваньне тут невялікага замка (гораду)^[6].

Першая назва места — Гарадок, пазьней Гарадок Давыдаў^[7].

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Афіцыйна Давыд-Гарадок (Гарадок) вядзе сваю гісторыю ад 1100 году^[8]. Тым часам паводле сучасных энцыкляпэдычных даведнікаў першы пісьмовы ўпамін пра яго датуецца 1382 годам^[7]. Археалягічныя зьвесткі сьведчаць, што паселішча ўзьнікла ў XII ст. Яно месьцілася на насыпной гары з правага (усходняга) берагу ракі Гарынь. У XIV — пачатку XVІІІ стагодзьдзяў тут існаваў драўляны замак. У канцы XIV ст. Давыд-Гарадок стаў сталіцай княства. У 1503 годзе войска Вялікага Княства Літоўскага разьбіла непадалёк ад места крымскіх татараў.

У 1509 годзе Давыд-Гарадок увайшоў у склад Пінскага княства. З 1522 году местам валодала вялікая княгіня Бона Сфорца. У 1558 годзе вялікі князь Жыгімонт Аўгуст перадаў яго ваяводу віленскаму Мікалаю Радзівілу Чорнаму. На 1559 год тут дзеялі 4 царквы. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў паселішча ўвайшло ў склад Пінскага павету Берасьцейскага ваяводзтва, а з 1586 году — Клецкай ардынацыі.

У XVII—XVIII стагодзьдзях Давыд-Гарадок быў значным асяродкам гандлю. Паводле ўскосных зьвестак, паселішча мела Магдэбурскае права^[9]. На 1653 год тут было 29 рамесьнікаў 17 прафэсіяў. З пачаткам вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) 26 верасьня 1655 году маскоўскія захопнікі пад камандаю Д. Валконскага на рачных суднах, што выйшлі з Кіева, разьбілі аддзел шляхты (400 чал.) і мяшчанаў (300 чал.) і на кароткі час захапілі Давыд-Гарадок, які спалілі^[7]. Пазьней места зноў трапіла пад акупацыю. У пачатку 1660 году літоўскія войскі на чале з С. Аскеркам і Д. Мурашкам вызвалілі Давыд-Гарадок. На 1663 год тут было 362 дымы^[7], на 1675 год дзеялі 2 царквы і 1 касьцёл, на 1691 год працавалі 52 рамесьнікі. У 1791 годзе места ўвайшло ў Запінскі павет.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Давыд-Гарадок апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе ў 1795—1796 гадох быў цэнтрам павету. У 1796 годзе статус паселішча панізілі да мястэчка Мазырскага павету^[10], якое 22 студзеня таго ж году атрымала герб: «у чорным полі срэбная рака з прыстаньню і залатым суднам з таварамі»^[11]. На 1890 год у Давыд-Гарадку дзеялі 2 царквы, касьцёл, 3 юдэйскія малітоўныя дамы^[12].

За часамі Першай сусьветнай вайны ў лютым 1918 году Давыд-Гарадок занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Давыд-Гарадок абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Беларускай ССР^[13]. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году Давыд-Гарадок апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе стаў цэнтрам гміны Столінскага павету Палескага ваяводзтва

У 1939 годзе Давыд-Гарадок увайшоў у БССР, дзе 15 студзеня 1940 году зноў атрымаў статус места і стаў цэнтрам раёну (з 1961 году ў Столінскім раёне). У Другую сусьветную вайну з 7 ліпеня 1941 да 9 ліпеня 1944 году места знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Райху.

Места на старых здымках
Панарама з боку ракі
Гарадзішча
Юр’еўская царква
Уваскрасенская царква

Касьцёл
Рынак
Сынагога вялікая
Сынагога

Геаграфія

Асаблівасьцю ваколіцаў Давыд-Гарадка сярод іншых мясьцінаў Прыпяцкага Палесься зьяўляюцца ўрадлівыя дзярнова-карбанатавыя глебы, з прычыны чаго места знаходзіцца ў цэнтры сукупнасьці некалькіх буйных вёсак. Лясістасьць мясцовасьці невялікая.

Апроч Гарыні, якая з 1980-х гадоў цячэ новым (штучным) рэчышчам, у межах места знаходзяцца старыцы: Гарынь (старое рэчышча), Сежка, Язда і Копанец. У гістарычных крыніцах упамінаецца яшчэ Няпраўда.

Клімат мерны кантынэнтальны, з значным уплывам атлянтычнага марскога паветра. Лета цёплае. Зімы мяккія, з частымі адлігамі.

Насельніцтва

Дэмаграфія

XVII стагодзьдзе: 1663 год — 3 тыс. чал.
XIX стагодзьдзе: 1890 год — 4 тыс. чал.; 1897 год — 7815 чал.
XX стагодзьдзе: 1907 год — 13 217 тыс. чал.; 1931 год — 10,5 тыс. чал.^[14]; 1991 год — 7,7 тыс. чал.; 1 студзеня 1992 году — 7681 чал.; 1993 год — 7,6 тыс. чал.; 1997 год — 7,2 тыс. чал.^[15]
XXI стагодзьдзе: 1 студзеня 2007 году — 6,9 тыс. чал.; 2009 год — 6573 чал.^[16] (перапіс); 1 студзеня 2010 году — 6557 чал.; 1 студзеня 2011 году — 6460 чал.; 1 студзеня 2012 году — 6318 чал.; 2016 год — 5946 чал.^[17]; 2017 год — 5892 чал.^[18]; 2018 год — 5851 чал.^[2]

Адукацыя

У склад сыстэмы адукацыі Давыд-Гарадку ўваходзіць 2 сярэднія школы. Працуюць таксама музычная і дзіцяча-юнацкая спартовая школы, дом дзіцячай творчасьці.

Мэдыцына

У месьце працуе тэрытарыяльнае мэдычнае аб’яднаньне, у складзе якога дзеюць 2-я раённая лякарня на 200 ложкаў, паліклініка і 2 аптэкі.

Культура

Культурна-асьветніцкая праца ажыцьцяўляецца мескім домам культуры, кінатэатрам «Сьвітанак», 2 бібліятэкамі.

Забудова

Вуліцы і пляцы

Афіцыйная назва	Гістарычная назва	Былыя назвы
Горкага вуліца	Першая Алея вуліца^[19]
Лермантава вуліца	Веляміцкая вуліца
Савецкая вуліца	Альшанская вуліца (частка) Грэбля вуліца^[19] (частка)	Юзэфа Пілсудзкага вуліца
Талстога вуліца	Другая Алея вуліца^[19]
Юхневіча вуліца	Альпенская вуліца

З урбананімічнай спадчыны Давыд-Гарадку да нашага часу гістарычныя назвы захавалі вуліцы Замкавая, Лучнікаўская, Набярэжная, Радзіцкая і Рыбацкая. Гістарычныя Стары і Новы Рынак у наш час ня маюць афіцыйных назваў. У тэлефонным даведніку 1939 году ўпамінаюцца Вайсковая, Завальная, Зарэчная, Рымарская і Садовая вуліцы^[20]. Таксама ў месьце існавала Школьная вуліцы^[21].

Эканоміка

Прадпрыемствы машынабудаўнічай, харчовай прамысловасьці.

ААТ «Давыд-Гарадоцкі электрамэханічны завод»
Філія «Давыд-Гарадоцкі хлебазавод» РУВП «Берасьцехлебпрам»

Жыхароў места абслугоўваюць 13 крамаў Давыд-Гарадоцкай філіі раённага спажывецкага таварыства, 3 фірмовыя і сетка камэрцыйных крамаў, сталоўка і кавярня. Аддзяленьні ААТ «Беларусбанк», Белтэлекам.

Турыстычная інфармацыя

Інфраструктура

Спыніцца можна ў мескім гатэлі^[22].

Славутасьці

У Давыд-Гарадку захаваліся селішча і бескурганныя могільнікі зарубінецкай і мілаградзкай культураў.

Замкавая гара (ХІІ—XIV стагодзьдзі)
Касьцёл Божага Цела (1935—1936)
Кашары (1-я палова ХХ ст.)
Царква Маці Божай Казанскай (1913; мураўёўка)
Царква Сьвятога Юрыя (XVII ст., 1724—1726; Сьвяты Пасад, цяпер у валоданьні Беларускага экзархату Маскоўскага патрыярхату)

Страчаная спадчына

Касьцёл Найсьвяцейшага Божага Цела (1623)
Царква Ўваскрасеньня Хрыстова (XVIII ст.)
Сынагога Халодная
Сынагога Столінэр Хасідым

Крыніцы

^ Сінкевіч М. Малеч. Магдэбурскае права. // «Гістарычная брама» № 6 (10), 1998.
^ ^а ^б ^в Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
^ Ткачоў М. Замкі і людзі. — Мн., 1991. С. 41.
^ Нашы гарады: грамадска-палітычнае даведачнае выданне / У. А. Малішэўскі, П. М. Пабока. — Мн.: Народная асвета, 1991.
^ Большая советская энциклопедия, 3-е изд.: в 30 т. / Гл. ред. А.М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1969—1978.
^ Краткий топонимический словарь Белоруссии / В.А. Жучкевич. — Мн.: Изд-во БГУ, 1974. — 448 с. С. 81.
^ ^а ^б ^в ^г Пазднякоў В. Давыд-Гарадок // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 566.
^ История, Столинский районный исполнительный комитет
^ ЭГБ. — Мн.: 1996 Т. 3. С. 189.
^ Słownik geograficzny... T. I. — Warszawa, 1880. S. 914.
^ Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў. — Менск, 1998.
^ Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб, 1890—1907.
^ 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
^ Енциклопедія українознавства(uk) : Словникова частина : [в 11 т.] / Наукове товариство імені Шевченка ; гол. ред. проф., д-р В. Кубійович(uk). — Париж — Нью-Йорк: Молоде життя, 1957. — Т. 2, [т. 2] : Голинський — Зернов. — ISBN 5-7707-4049-3
^ БЭ. — Мн.: 1997 Т. 5. С. 567.
^ Перепись населения — 2009. Брестская область (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
^ Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
^ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
^ ^а ^б ^в Sefer zikaron David-Horodok / Ed. Y. Idan. Tel Aviv: Irgun yotsei David-Horodok be-Isreal, 1957. [1]
^ Spis Abonentów Sieci Telefonicznej Okręgu Dyrekcji Poczt i Telegrafów w Wilnie na 1939 r. — Wilno, 1939. S. 19.
^ Sefer zikaron David-Horodok / Ed. Y. Idan. Tel Aviv: Irgun yotsei David-Horodok be-Isreal, 1957.
^ Туристская энциклопедия Беларуси. — Мн., 2007.

Літаратура

Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1997. — Т. 5: Гальцы — Дагон. — 576 с. — ISBN 985-11-0090-0
Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4
Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў / Маст. А. Бажэнаў. — Менск: «Полымя», 1998. — 287 с.: іл. ISBN 985-07-0131-5.
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя. — 527 с. — ISBN 985-11-0041-2
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom I: Aa — Dereneczna. — Warszawa, 1880.

Вонкавыя спасылкі

[1] Сінкевіч М. Малеч. Магдэбурскае права. // «Гістарычная брама» № 6 (10), 1998.

[belstat2018-2] а ^б ^в Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

[3] Ткачоў М. Замкі і людзі. — Мн., 1991. С. 41.

[4] Нашы гарады: грамадска-палітычнае даведачнае выданне / У. А. Малішэўскі, П. М. Пабока. — Мн.: Народная асвета, 1991.

[5] Большая советская энциклопедия, 3-е изд.: в 30 т. / Гл. ред. А.М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1969—1978.

[zh-6] Краткий топонимический словарь Белоруссии / В.А. Жучкевич. — Мн.: Изд-во БГУ, 1974. — 448 с. С. 81.

[evkl-7] а ^б ^в ^г Пазднякоў В. Давыд-Гарадок // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 566.

[8] История, Столинский районный исполнительный комитет

[9] ЭГБ. — Мн.: 1996 Т. 3. С. 189.

[10] Słownik geograficzny... T. I. — Warszawa, 1880. S. 914.

[11] Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў. — Менск, 1998.

[12] Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб, 1890—1907.

[at-13] 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.

[14] Енциклопедія українознавства(uk) : Словникова частина : [в 11 т.] / Наукове товариство імені Шевченка ; гол. ред. проф., д-р В. Кубійович(uk). — Париж — Нью-Йорк: Молоде життя, 1957. — Т. 2, [т. 2] : Голинський — Зернов. — ISBN 5-7707-4049-3

[15] БЭ. — Мн.: 1997 Т. 5. С. 567.

[belstat-16] Перепись населения — 2009. Брестская область (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

[belstat2016-17] Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

[belstat2017-18] Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

[jews-19] а ^б ^в Sefer zikaron David-Horodok / Ed. Y. Idan. Tel Aviv: Irgun yotsei David-Horodok be-Isreal, 1957. [1]

[20] Spis Abonentów Sieci Telefonicznej Okręgu Dyrekcji Poczt i Telegrafów w Wilnie na 1939 r. — Wilno, 1939. S. 19.

[21] Sefer zikaron David-Horodok / Ed. Y. Idan. Tel Aviv: Irgun yotsei David-Horodok be-Isreal, 1957.

[22] Туристская энциклопедия Беларуси. — Мн., 2007.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]