Смаргонскі раён: розьніца паміж вэрсіямі

	Смаргонскі раён
	Герб
Агульныя зьвесткі
Краіна	Беларусь
Статус	раён Беларусі
Уваходзіць у	Гарадзенская вобласьць
Адміністрацыйны цэнтар	Смаргонь
Дата ўтварэньня	15 студзеня 1940
Кіраўнік	Генадзь Харужык[d]
Насельніцтва (2008)	56,4 тыс.
Шчыльнасьць	37,6 чал./км²
Плошча	1,5 тыс. км²
Вышыня па-над узр. м.; · сярэдняя вышыня	; 149 м
Месцазнаходжаньне Смаргонскага раёну
Мэдыя-зьвесткі
Часавы пас	UTC +2
Тэлефонны код	+375-15-92
Паштовыя індэксы	231 0хх
	Афіцыйны сайт
	Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

← Папярэдняя зьмена Наступная зьмена →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Вэрсія ад 15:01, 17 верасьня 2010

Смарго́нскі раён — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка на паўночным усходзе Гарадзенскай вобласьці Беларусі. Плошча раёну складае 1,5 тыс. км². Насельніцтва — 56,4 тыс. чалавек (2008). Адміністрацыйны цэнтар — места Смаргонь.

Смаргонскі раён мяжуе з Ашмянскім і Астравецкім раёнамі Гарадзенскай вобласьці, Валожынскім, Вялейскім і Маладэчанскім раёнамі Менскай вобласьці.

Раён выцягнуты з поўначы на поўдзень на 67 км і з захаду на ўсход на 35 км. Найвялікшая працягласьць тэрыторыі раёну — з паўднёвага захаду на паўночны ўсход — 68 км.

Гісторыя

15 студзеня 1940: у складзе Вялейскай вобласьці быў ўтвораны Смаргонскі раён.
верасень 1944: раён увайшоў у склад Маладэчанскай вобласьці.
20 студзеня 1960: раён — у складзе Гарадзенскай вобласьці.
1985: места Смаргонь было вылучанае ў асобную адміністрацыйную адзінку абласнога падпарадкаваньня.
5 лістапада 1996: Смаргонскі раён і места Смаргонь былі аб'яднаныя ў адну адміністрацыйную адзінку раённага падпарадкаваньня.^[3]

Прырода

Рэльеф

Значная частка раёну занятая Нарачанска-Вялейскай нізінай, на поўдні — частка Ашмянскага ўзвышша. Пераважаюць вышыні 140 — 200 м. Каля 30 % тэрыторыі раёну разьмешчаныя вышэй за 200 м над узроўнем мора, максымальны пункт — 320 м (гара Мілідаўская), мінімальны — 121 м — разьмешчаны на поўначы раёну.

Карысныя выкапні

На тэрыторыі раёну разьмешчаны паклады торфу, пяскова-жвіровага матэрыялу, пяскоў, глінаў і суглінак для грубай керамікі, бузаў.

Клімат

Клімат умерана кантынэнтальны. Сярэдняя тэмпэратура студзеня -6,3 °С, ліпеня 17 °С. Сярэднярочная колькасьць ападкаў складае 645 мм. Працягласьць вэгетацыйнага пэрыяду 189 дзён.

Гідраграфія

Усе рэкі і вадаёмы на тэрыторыі раёну належаць басэйну ракі Нёман, а ў яго складзе — да басэйну Балтыйскага мора. Найбуйнейшая рака — Вяльля з прытокамі Ашмянка, Оксна. Найвялікшыя азёры ў раёне — Сьвірскае і Вішнеўскае.

Расьліннасьць

Лясы (38 % тэрыторыі раёну) пераважна хваёвыя, яловыя, бярозавыя. Балоты займаюць 3,8 % тэрыторыі раёну. На тэрыторыі раёну знаходзіцца частка нацыянальнага парку Нарачанскі, біялягічны заказьнік дзяржаўнага значэньня Дубатоўскае.

Насельніцтва

Насельніцтва раёну на 1.01.2008 складае 56,4 тысячаў чалавек.^[4]

Нацыянальны склад насельніцтва паводле перапісу 1999 року:

беларусы — 83 %;
расейцы — 11,5 %;
украінцы — 2,4 %;
палякі — 2,1 %;
іншыя нацыянальнасці — 1 %.

У Смаргонскім раёне зарэгістраваныя і дзейнічаюць 21 рэлігійная суполка 5-ці канфэсіяў: 9 рымска-каталіцкіх; 9 праваслаўных; 1 Сьведак Еговы; 1 Хрысьціянаў Веры Эвангельскай; 1 Эвангельскіх Хрысьціянаў-баптыстаў.^[5]

Адукацыя

У сыстэме адукацыі функцыянуе 57 установаў. Атрыманьне агульнай сярэдняй адукацыі забясьпечваюць 34 установы. Сярод іх спэцыялізаваныя ўстановы і ўстановы новага тыпу. Пасьпяховай рэалізацыі творчых здольнасьцяў дзяцей і навучэнскай моладзі, адаптацыі да навакольнага соцыюму садзейнічаюць установы адукацыі «Смаргонскі раённы цэнтар творчасьці дзяцей і моладзі», «Міжшкольны вучэбна-вытворчы камбінат»,« Смаргонская дзіцячая юнацкая спартовая школа алімпійскага рэзэрву». Для наданьня своечасовай карэкцыйна-рэабілітацыйнай, псыхоляга-пэдагагічнай дапамогі і адукацыйна-выхаваўчых паслугаў дзецям і іх бацькам працуюць установы «Смаргонскі сацыяльна-пэдагагічны цэнтар», «Смаргонскі цэнтар карэкцыйна-разьвіваючага навучаньня і рэабілітацыі».

Мэдыцына

Насельніцтва раёну атрымлівае амбуляторна-паліклінічную дапамогу ў раённай паліклініцы, у лекарскіх амбулаторыях і амбулаторыях участковых лякарань, 22 ФАПах. У раённай паліклініцы надаецца дапамога па 20 спэцыяльнасьцях. У месьце разгорнутыя 13 тэрапэўтычных і 13 пэдыятрычных дзялянак. Функцыянуюць 3 пункты здароўя на прадпрыемствах. У сельскай мясцовасьці працуюць 2 участковыя лякарні.

Культура

Культурная сетка раёну прадстаўленая 61 установай культуры: мескі Дом культуры, 25 установаў клюбнага тыпу, цэнтральная раённая, 2 мескія, 2 дзіцячыя і 26 сельскіх бібліятэкаў, 2 дзіцячыя музычныя школы, дзіцячая школа мастацтваў, гісторыка-краязнаўчы музэй. 17 калектываў мастацкай самадзейнасьці маюць званьні «народны» і «ўзорны».

Спорт

Для арганізацыі і правядзеньня фізкультурна-аздараўленчай і спартова-масавай работы ў раёне ёсьць: стадыён на 3,5 тыс. месцаў, два 25-мэтровыя і 9 міні-басэйнаў, 30 спартовых і 5 трэнажорных заляў, 7 стралковых ціраў, 42 іншыя прыстасаваныя памяшканьні, 27 комплексных спартовых пляцовак, 2 хакейныя каробкі. Асноўнай базай для правядзеньня фізкультурна-аздараўленчай і спартова-масавай работы ў месьце зьяўляецца фізкультурна-аздараўленчы комплекс «Юнацтва». На базе фізкультурна-аздараўленчага комплексу займаюцца тры ДЮСШ, футбольны клюб. Насельніцтву надаюцца платныя фізкультурна-аздараўленчыя паслугі.

Гаспадарчая дзейнасьць

Пад сельскагаспадарчыя землі занятыя 49,3 % тэрыторыі. Асноўныя галіны сельскай гаспадаркі — мяса-малочная жывёлагадоўля, вырошчваюць збожжавыя і кармавыя культуры, бульбу, лён.

Прадпрыемствы: будаўнічых матэрыялаў, харчовай, дрэваапрацоўчай і мэталаапрацоўчай прамысловасьці. Цэнтар промыслаў знаходзіцца ў вёсцы Крэва.

Па тэрыторыі раёну праходзіць чыгуначная лінія і аўтадарога Менск — Вільня, места Смаргонь зьвязанае аўтадарогамі са Сьвірру, Вялейкай, Маладэчна, Ашмянамі.

Інфармацыя для турыстаў

Музэі

Музэй-сядзіба Францішка Багушэвіча «Кушляны».
Літаратурны музэй-сядзіба Міхала Клеафаса Агінскага ў в. Залесьсе.

Гісторыка-архітэктурныя каштоўнасьці

Капліца ў в. Алянец (XIX ст.).
Касьцёл Сьв. Тадэвуша ў в. Вішнеў (1811—1820).
Капліца ў в. Вішнеў (кан. ХІХ ст.).
Касьцёл Найсьв. Тройцы ў в. Войстам (1911).
Прыдарожная капліца ў в. Войстам (пач. ХХ ст.).
Касьцёл Сьв. Яна Хрысьцiцеля ў в. Выгаляненты (1929).
Царква ў в. Выгаляненты (кан. ХІХ ст.).
Сядзібна-паркавы комплекс Гюнтэраў у в. Дабраўляны (XVIII ст.).
Капліца ў в. Дабраўляны (XIX ст.).
Касьцёл Найсьв. Тройцы ў в. Данюшава (1809).
Капліца ў в. Данюшава (1920-я).
Касьцёл Найсьв. Тройцы ў в. Жодзішкі (1612).
Млын у в. Жодзішкі (XIX ст.).
Сядзібна-паркавы комплекс Мілашэўскіх у в. Жодзішкі (XVIII—XIX стст.).
Палацава-паркавы комплекс Агінскіх у в. Залесьсе (1802—1822).
Царква Ўсіх Смуткуючых у в. Кеўлы (1862).
Руіны вялікалітоўскага замку ў в. Крэва (XIV ст.).
Царква Сьв. Аляксандра Неўскага ў в. Крэва (1854).
Сядзібна-паркавы комплекс Багушэвічаў у в. Кушляны (XIX ст.).
Парк пры былой сядзібе Маркоўскіх у в. Кушляны (XIX ст.).
Царква Покрыва Прасьв. Багародзіцы ў в. Міхневічы (1866).
Руіны вуніяцкай царквы ў в. Новы Спаск (XVIII).
Касьцёл Найсьв. Панны Марыі ў в. Нястанішкі (1905).
Прыдарожная капліца ў в. Расла (пач. ХХ ст.).
Касьцёл Маці Божай Ружанцовай у в. Солы (1926—1934).
Сядзіба Пазьнякоў у в. Совы (XVIII—XIX стст.)
Царква Сьвв. апп. Пятра й Паўла ў в. Сьвятляны (1936).
Касьцёл Сьв. Міхала Арханёла ў месьце Смаргонь (1606—1612).

Страчаная спадчына

Сядзібна-паркавы комплекс Сулістроўскіх у в. Вішнеў (XVIII ст.).
Касьцёл у в. Войстам (1811).
Палац Гюнтэраў у в. Дубаўляны (XIX ст.).
Сядзібна-паркавы комплекс Аскеркаў у в. Данюшава (XIX ст.).
Мячэт у в. Даўбуцішкі (1588).
Сядзібна-паркавы комплекс Ходзькаў у в. Дзявятні (XVIII ст.).
Сядзібна-паркавы комплекс Сулістроўскіх у в. Кушляны (XVIII ст.).
Касьцёл у в. Нястанішкі (XIX ст.).
Касьцёл у месьце Смаргонь (пачатак ХХ ст.).
Сынагога ў в. Солы.

Выбітныя асобы

Алесь Салагуб (1906—1934) — беларускі паэт, літаратуразнавец, публіцыст

Крыніцы

Літаратура

Сморгонский район // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г.П. Пашков [и др.] ; под общ. ред. И.И. Пирожника. — Мн., 2007. — 648 с. ISBN 978-985-11-0384-9

Вонкавыя спасылкі

[_4f111dceb93c6e8b-1] ttp://smorgon.grodno-region.by/ru/rayispolkom-ru/

[_9aa1fbae0e2a14ba-2] GeoNames (анг.) — 2005.

[3] Указ Президента Республики Беларусь от 5 ноября 1996 г. №454 "Об объединении Сморгонского района и города Сморгони в одну административную единицу"

[4] Мапы і агульныя зьвесткі на emaps-online

[5] Рэлігія // Сайт Смаргонскага райвыканкаму

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ Радок 2: / Радок 2: @@
 | Назва                           = Смаргонскі раён
 | Назва ў родным склоне           = Смаргонскага раёну
 | Афіцыйная назва (на наркамаўцы) =
-| Сьцяг                           = Flag of Smarhoń, Belarus.svg
+| Сьцяг                           =
-| Герб                            = Coat of Arms of Smarhoń, Belarus.png
+| Герб                            =
 | Гімн                            =
 | Краіна                          = [[Беларусь]]
 | Статус                          =
 | Уваходзіць у                    = [[Гарадзенская вобласьць]]
 | Улучае                          =
 | Цэнтар                          = [[Смаргонь]]
 | БуйныГорад                      =
 | БуйныяГарады                    =
 | ДатаЎтварэньня                  = [[15 студзеня]] [[1940]]
 | Кіраўнік                        =
   |Назва пасады кіраўніка         =
 | Насельніцтва                    = 56,4 тыс.
   |Год перапісу                   = 2008
   |Адсотак ад насельніцтва        =
   |Месца паводле насельніцтва     =
   |Шчыльнасьць                    = 37,6
   |Месца паводле шчыльнасьці      =
   |Нацыянальны склад              =
 | Плошча                          = 1,5 тыс.
   |Адсотак ад плошчы              =
   |Месца паводле плошчы           =
 | Максымальная вышыня             =
 | Сярэдняя вышыня                 =
 | Мінімальная вышыня              =
 | Шырата                          =
 | Даўгата                         =
 | Мапа                            = Harodnia province, Smarhoń district.svg
 | Памер мапы                      = 200
 | Часавы пас                      = [[UTC]] +2
 | Скарачэньне                     =
 | ISO                             =
 | FIPS                            =
 | Тэлефонны код                   = +375-15-92
 | Паштовыя індэксы                = 231 0хх
 | Інтэрнэт-дамэн                  =
 | Код аўтамабільных нумароў       =
 | Сайт                            = http://smorgon.grodno-region.by/
 | Катэгорыя ў Commons             = Smarhoń district
 | Парамэтар1                      =
 | Назва парамэтру 1               =
 | Мапа адміністрацыйнай адзінкі   =
 | Колер фону парамэтраў           = {{Колер|Беларусь}}
 | Колер фону герб-сьцяг           =
 }}
+'''Смарго́нскі раён''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел|адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] на паўночным усходзе [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Плошча раёну складае 1,5 тыс. км². Насельніцтва — 56,4 тыс. чалавек ([[2008]]). Адміністрацыйны цэнтар — [[места]] [[Смаргонь]].
-'''Смарго́нскі раё́н''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел|адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] на паўночным усходзе [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Плошча раёну складае 1,5 тыс. км². Насельніцтва — 56,4 тыс. чалавек ([[2008]]). Адміністрацыйны цэнтар — [[места]] [[Смаргонь]].
 Смаргонскі раён мяжуе з [[Ашмянскі раён|Ашмянскім]] і [[Астравецкі раён|Астравецкім]] раёнамі Гарадзенскай вобласьці, [[Валожынскі раён|Валожынскім]], [[Вялейскі раён|Вялейскім]] і [[Маладэчанскі раён|Маладэчанскім]] раёнамі [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]].
@@ Радок 108: / Радок 107: @@
 Прадпрыемствы: будаўнічых матэрыялаў, харчовай, дрэваапрацоўчай і мэталаапрацоўчай прамысловасьці. Цэнтар промыслаў знаходзіцца ў вёсцы [[Крэва]].
-Па тэрыторыі раёну праходзіць чыгуначная лінія і аўтадарога [[Менск]] — [[Вільня]], места Смаргонь зьвязанае аўтадарогамі са [[Сьвір]]ру, [[Вялейка]]й, [[Маладэчна]], [[Ашмяны|Ашмянамі]].
+Па тэрыторыі раёну праходзіць чыгуначная лінія і аўтадарога [[Менск]] — [[Вільня]], места Смаргонь зьвязанае аўтадарогамі са [[Сьвір (гарадзкі пасёлак)|Сьвірру]], [[Вялейка]]й, [[Маладэчна]], [[Ашмяны|Ашмянамі]].
 == Інфармацыя для турыстаў ==
@@ Радок 117: / Радок 116: @@
 === Гісторыка-архітэктурныя каштоўнасьці ===
 * Капліца ў в. [[Алянец]] (XIX ст.).
-* Касьцёл Сьв. Тадэвуша ў в. [[Вішнеў]] (1811—1820).
+* Касьцёл Сьв. Тадэвуша ў в. [[Вішнеў (Гарадзенская вобласьць)|Вішнеў]] (1811—1820).
-* Капліца ў в. [[Вішнеў]] (кан. ХІХ ст.).
+* Капліца ў в. [[Вішнеў (Гарадзенская вобласьць)|Вішнеў]] (кан. ХІХ ст.).
 * Касьцёл Найсьв. Тройцы ў в. [[Войстам]] (1911).
 * Прыдарожная капліца ў в. [[Войстам]] (пач. ХХ ст.).
@@ Радок 146: / Радок 145: @@
 === Страчаная спадчына ===
-* Сядзібна-паркавы комплекс Сулістроўскіх у в. [[Вішнеў]] (XVIII ст.).
+* Сядзібна-паркавы комплекс Сулістроўскіх у в. [[Вішнеў (Гарадзенская вобласьць)|Вішнеў]] (XVIII ст.).
 * Касьцёл у в. [[Войстам]] (1811).
 * Палац Гюнтэраў у в. [[Дубаўляны]] (XIX ст.).
@@ Радок 161: / Радок 160: @@
 == Крыніцы ==
-{{зноскі}}
+{{Зноскі}}
 == Літаратура ==
@@ Радок 172: / Радок 171: @@
 {{Смаргонскі раён}}
 {{Гарадзенская вобласьць}}
 {{Вялейская вобласьць}}
-{{Маладэчанская вобласьць}}
 {{Гарадзенская вобласьць БССР}}
 [[Катэгорыя:Раёны Гарадзенскай вобласьці]]
-[[Катэгорыя:Смаргонскі раён]]
+[[Катэгорыя:Смаргонскі раён| ]]
 [[be:Смаргонскі раён]]

п а р Гарадзенская вобласьць
Раёны	Астравецкі Ашмянскі Бераставіцкі Ваўкавыскі Вярэнаўскі Гарадзенскі Зьдзецельскі Зэльвенскі Іўеўскі Карэліцкі Лідзкі Мастоўскі Наваградзкі Слонімскі Смаргонскі Сьвіслацкі Шчучынскі
Гарады	Астравец Ашмяны Бярозаўка Ваўкавыск Горадня¹ Зьдзецел Іўе Ліда Масты Наваградак Скідзель Слонім Смаргонь Сьвіслач Шчучын ¹ абласное падпарадкаваньне
Мястэчкі	Астрына Вярэнаў Вялікая Бераставіца Жалудок Зэльва Казлоўшчына Карэлічы Краснасельскі Любча Наваельня Поразаў Радунь Рось Сапоцкін Юрацішкі

п а р Вялейская вобласьць БССР (на 1940 год)
Раёны	Астравецкі Ашмянскі Браслаўскі Відзаўскі Гадуцішкаўскі Глыбоцкі Дзісенскі Докшыцкі Дунілавіцкі Ільлянскі Крывіцкі Куранецкі Маладэчанскі Мёрскі Мядзельскі Пастаўскі Пліскі Радашкавіцкі Смаргонскі Сьвірскі Сьвянцянскі Шаркоўшчынскі
Цэнтар вобласьці	Вялейка
Цэнтры раёнаў	Астравец Ашмяны Браслаў Відзы Гадуцішкі Глыбокае Дзісна Докшыцы Дунілавічы Ілья Крывічы Куранец Маладэчна Мёры Мядзел Паставы Пліса Радашкавічы Смаргонь Сьвір Сьвянцяны Шаркоўшчына