Аляксандар Людвік Радзівіл

Аляксандар Людвік Радзівіл
	Аляксандар Людвік Радзівіл
	; Герб «Трубы»
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	4 жніўня 1594; Нясьвіж, Нясьвіская ардынацыя, Наваградзкі павет, Наваградзкае ваяводзтва, Вялікае Княства Літоўскае, Рэч Паспалітая;
Памёр	23 сакавіка 1654; Балёньня, Папская дзяржава;
Пахаваны	пахавальня Радзівілаў[d];
Род	Радзівілы
Бацькі	Мікалай Радзівіл «Сіротка»; Альжбета зь Вішнявецкіх
Жонка	Тэкля Ганна з Валовічаў; Кацярына Яўгенія з Тышкевічаў; Люкрэцыя Марыя Строзі
Дзеці	ад 1-га шлюбу: Мікалай Крыштап, Альбрэхт, Юры, Міхал Казімер, Ян, Ганна Яўхімія, Яна Кацярына, Францішка ; ад 2-га шлюбу: Людвік, Элеанора ; ад 3-га шлюбу: Дамінік Мікалай, Цэцылія Марыя
Дзейнасьць	палітык

Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Радзівіл (неадназначнасьць).

Алякса́ндар Лю́двік Радзіві́л (4 жніўня 1594, места Нясьвіж — 23 сакавіка 1654, места Балёньня) — дзяржаўны і вайсковы дзяяч Вялікага Княства Літоўскага. Стольнік (1626—1630) і крайчы вялікі літоўскі (1630—1631), ваявода берасьцейскі (1631—1635), маршалак надворны (1635—1637) і вялікі літоўскі (1637—1654), ваявода полацкі (1654).

Па сьмерці бацькі атрымаў маёнткі Белую і Дакудаў у Берасьцейскім ваяводзтве, Грэск у Наваградзкім ваяводзтве, Крожы ў Жамойці, па сьмерці брата Яна Юрыя — Карэлічы. У 1636 годзе стаў нясьвіскім ардынатам^[2]. Трымаў Магілёўскае войстаўства (з 1632), быў старостам слонімскім (1635—1642), ліпіцкім, брацлаўскім, шадаўскім, нававольскім, юрбарскім і аліцкім.

Біяграфія


Тэкля Ганна Валовіч і Люкрэцыя Марыя Строзі. Г. Ляйбовіч, 1758

Зь нясьвіскай лініі роду Радзівілаў гербу «Трубы», сын Мікалая Крыштапа «Сіроткі», ваяводы віленскага, і Альжбеты Яўхіміі зь Вішнявецкіх. Меў старэйшых братоў Яна Юрыя, кашталяна троцкага, Жыгімонта Караля, ваяводу наваградзкага, і Альбрэхта Ўладзіслава, кашталяна віленскага.

Навучаўся ў Нясьвіжы, Нямеччыне, падарожнічаў у Францыю, Італію. Удзельнічаў у бітве з туркамі пад Хоцінам 1621 году, у баях пад Смаленскам у часе вайны з Маскоўскай дзяржавай (1632—1634).

У 1626 годзе атрымаў урад стольніка вялікага літоўскага, у 1630 годзе — крайчага вілякага літоўскага, у 1631 годзе — ваяводы берасьцейскага. Браў удзел у абраньні каралём і вялікім князем Уладзіслава Вазы ў 1632 годзе і Яна Казімера ў 1648 годзе. У 1635 годзе стаў маршалкам надворным літоўскім, у 1637 годзе — маршалкам вялікім літоўскім. У 1654 годзе атрымаў урад ваяводы полацкага.

Аднавіў Магдэбурскае права месту Белай, збудаваў у ёй замак і заснаваў акадэмію. У 1640 годзе ў Нясьвіжы на юбілей ордэна езуітаў паклаў у Фарным касьцёле натуральнай велічыні сэрца, адлітае з золата^[3].

У 1623 годзе ажаніўся з Тэкляй Ганнай (1608—1638), дачкой падканцлера вялікага літоўскага Гераніма Валовіча (пам. 1636) і Альжбеты Гаслаўскай. У шлюбе нарадзіліся дзеці:

Мікалай Крыштап
Альбрэхт
Юры
Міхал Казімер (1625—1680), гетман польны літоўскі
Ян
Ганна Яўхімія (1628—1663), жонка старосты вялюнскага і радамскага Станіслава Адольфа Дэнгафа (1617/1620—1653)
Яна Кацярына (1637—1665), жонка ваяводы мальбарскага графа Якуба Вэйгера (пам. 1657) і падканцлера кароннага графа Багуслава Ляшчынскага (1614—1659)
Францішка

У 1639 годзе пабраўся шлюбам з Кацярынай Яўгеніяй, дачкой ваяводы віленскага Януша Тышкевіча (каля 1572—1642) і Барбары Нарушэвіч (каля 1580—1627). У 1642 годзе сужэнцы разьвяліся. У шлюбе нарадзіліся дзеці:

Людвік
Элеанора

У кастрычніку 1642 году ажаніўся з італьянскай арыстакраткай Люкрэцыяй Марыяй Строзі (пам. 1694), у шлюбе зь якой нарадзіліся дзеці:

Дамінік Мікалай (1643—1697), канцлер вялікі літоўскі
Цэцылія Марыя (1643—1682), жонка гетмана польнага кароннага Мікалая Гераніма Сяняўскага (1645—1683)

Памёр у Балёньні, куды выехаў на лячэньне. Сын Міхал Казімер перавез труну зь целам князя ў Нясьвіж і пахаваў у родавай крыпце касьцёла езуітаў^[4].

Галерэя

Іканаграфія Аляксандра Людвіка Радзівіла
Невядомы мастак, 1646—1653
З альбома «Выявы роду Радзівілаў». Г. Ляйбовіч, 1758
М. Старкман, 1857

У картцы да артыкула прыводзіцца партрэт зь Нясьвіскай партрэтнай галерэі, напісаны каля 1733 году невядомым мастаком. У 1950 годзе на загад уладаў СССР гэты партрэт перадалі Польшчы, цяпер ён захоўваецца ў Нацыянальным музэі ў Варшаве.

Крыніцы

^ Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, t. V, Ziemia połocka i województwo połockie XIV‒XVIII wiek / пад рэд. Г. Люлевіч — Warszawa: 2018. — С. 238. — ISBN 978-83-65880-49-9
^ ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 487.
^ Шышыгіна-Патоцкая К. Нясвіж і Радзівілы. — Менск: «Беларусь», 2007.
^ Jaroszuk J. Radziwiłł Aleksander Ludwik h. Trąby (1594—1654) // Polski Słownik Biograficzny. — Wrocław — Warszawa — Kraków — Gdańsk — Łódź : Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1987. — Tom XXX/2, zeszyt 125. S. 155.

Літаратура

Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
Шышыгіна-Патоцкая К. Нясвіж і Радзівілы. — Менск: «Беларусь», 2007. — 240 с.: іл. ІSBN 978-985-01-0740-4.

Вонкавыя спасылкі

Аляксандар Людвік Радзівіл — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

[_eb218e9308425ee4-1] Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, t. V, Ziemia połocka i województwo połockie XIV‒XVIII wiek / пад рэд. Г. Люлевіч — Warszawa: 2018. — С. 238. — ISBN 978-83-65880-49-9

[2] ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 487.

[3] Шышыгіна-Патоцкая К. Нясвіж і Радзівілы. — Менск: «Беларусь», 2007.

[4] Jaroszuk J. Radziwiłł Aleksander Ludwik h. Trąby (1594—1654) // Polski Słownik Biograficzny. — Wrocław — Warszawa — Kraków — Gdańsk — Łódź : Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1987. — Tom XXX/2, zeszyt 125. S. 155.

[1]

[2]

[3]

[4]