Румбольд Валімонтавіч
 Герб «Задора» | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Нарадзіўся | 1371 |
| Памёр | 1432 |
| Род | Кезгайлы[d] і Валімонтавічы гербу Задора[d] |
| Бацькі | Валімонт Бушкавіч |
| Дзеці | Міхайла |
Лямпэрт Румбольд Валімунтавіч, Рамвольт Валімонтавіч (1371 — лістапад 1432) — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага. Староста генэральны жамойцкі (1409—1411), маршалак земскі (1412—1432), намесьнік віцебскі (упамінаецца ў 1422[a]).
Вотчынныя ўладаньні знаходзіліся ў Дзяволтве, меў маёнткі ў Сьвіслацкай воласьці і Жамойці[1]. Трымаў палову Блужаў у Крэўскім старостве[2][3][b].
Імя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Рамвольт, Румбольд — літоўская (беларуская) форма старажытнага германскага імя Rumbald (Rumbold, Rumbolt).
Імя Румбольд зьмяшчае той жа фармант (-валд-, -вольт-), што і імя Рагвалода — першага гістарычна вядомага полацкага князя[4], а таксама імёны іншых полацкіх князёў — Валадар (Валадар Глебавіч) і Ўладзімер (Уладзімер Полацкі)[5].
Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае германскую (перадусім усходнегерманскую) этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, імя Румбольд (Ромвальт) складаецца з фармантаў -ром-, які паходзіць ад германскага hruom 'слава, славутасьць', і -валд- (-вольт-), які паходзіць ад гоцкага і германскага waldan 'валодаць, гаспадарыць' або wulþus 'слава, мажнасьць'[6]. Такім парадкам, імя Румбольд азначае «слаўны ўладаю» (або «слаўны адвагаю», калі другі фармант bald 'сьмелы, адважны') і цалкам адпавядае германскаму імю Rumbold (Romualt)[7], якое трапіла ў хрысьціянскі іменаслоў (Румбольд Мэхеленскі, Румбольд Бэкінгэмскі).
Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: Rwmwold Wolymuntonis (18 студзеня 1401 году)[8]; Rombold[9] (13 студзеня 1407 году[10], 11 чэрвеня 1407 году[11]); Rombald (1407 год); Lamperto alias Rambalt Wollymunthowicz (Lampert alias Rambalt Wolymunthowicz[9]; 23 траўня 1409 году)[12]; Romboltone Volimontonis (Rombolt Volimontonis[9]; 24 траўня 1409 году)[13]; Rambold (26 траўня 1409 году[14], 7 лістапада 1432 году[15]); Romald (16 чэрвеня 1409 году)[16]; Romolt (21 чэрвеня 1409 году)[17]; Rumbold, Rumpold capitaneus Samagittarum[18] (20 красавіка 1411 году)[19]; Rumpold ducatus nostri marschalkus[18] (31 траўня 1412 году)[20]; Rumbold marschalkus tocius Lythuanie[18] (22 красавіка 1415 году)[21]; Ruboldo terre nostre marschalco (22 чэрвеня 1421 году)[22]; Rumpoldus (27 верасьня 1422 году[23], 29 лістапада 1430 году[24], 26 сьнежня 1431 году, 26 чэрвеня 1432 году[25]); Rumbold unser landtmarschalk (20 чэрвеня 1430 году)[26]; Rumbold marschalkus terre nostre Lythuanie[18] (21 кастрычніка 1430 году)[27]; Rumpold[18] (11 верасьня 1431 году[28], 24 верасьня 1432 году[29]); Ромволтъ[30] (27 верасьня 1432 году)[31]; Rombolth (15 кастрычніка 1432 год)[32][33]; Ramold, Rammolt[9].
Біяграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Зь літоўскага баярскага роду, сын Валімонта Бушкавіча. Меў братоў Кезгайлу, Яўнута, Шадзібора, Гудзігерда і Судзівоя. У лісьце інфлянцкага магістра ад 1416 году як «брат Румбольда» ўпамінаецца літоўскі баярын Зігебут[34] (Segebut[35])[36].
Упершыню ўпамінаецца ў акце Віленска-Радамскай уніі (1401 год). Быў адным з радцаў вялікага князя Вітаўта. Паводле Яна Длугаша, у чэрвені 1409 году на загад Вітаўта выправіўся з войскам у Жамойць, дзе заняў усе нямецкія замкі і ўзяў у палон ордэнскага фогта Жамойці Міхайла Кухмайстра і такім спосабам вярнуў гэтую зямлю пад уладу ВКЛ[37][c].
У 1412, 1416, 1429 і 1430 гадох езьдзіў з пасольствамі ў Польшчу. У 1413 годзе браў удзел у разьвязаньні справы Бэнэдыкта Макры. Ачольваў дэлегацыю ВКЛ на Канстанцкім саборы (1414—1418).
Падтрымліваў Сьвідрыгайлу. У лістападзе 1432 году яго разам з братам Яўнутам пакаралі сьмерцю на загад Жыгімонта Кейстутавіча.
Меў сына Міхайлу, які ў сярэдзіне XV стагодзьдзя атрымаў ад вялікага князя Казімера сем сялянскіх сем’яў у Вількамірскім старостве.
Фундаваў алтар Румбольда ў Віленскай катэдры[38][39].
Глядзіце таксама[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Сьвяты Румбольд (Рамвольд)
- Сьвяты Румбольд (Рамбаўт)
- Сьвяты Лямбэрт
- Жыгімонт Індрыхавіч
- Гетаўт Каленікавіч
- Бутрым Якубавіч Неміровіч
Заўвагі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Як староста віцебскі выступае ў акце Мельнскага міру 1422 году
- ^ Другую палову Блужаў трымаў за выслугу Андрэй Друцкі (памёр у 1399 годзе на Ворскле), а пазьней яго беспатомныя нашчадкі, гэтую палову як вымарачную Вітаўт 19 красавіка 1411 году перадаў Віленскаму капітулу
- ^ Ян Длугаш датаваў гэтыя падзеі 1408 годам, назваўшы Румбольда маршалкам, але як маршалак ён выступае толькі ад 1412 году, і падзеі адбываліся ў 1409 годзе
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 288—289.
- ^ Vitoldiana. № 23. S. 30—31.
- ^ Ochmański J. Powstanie i rozwój latyfundium biskupstwa wileńskiego (1387—1550): Ze studiów nad rozwojem wielkiej własności na Litwie i Białorusi w średniowieczu. Poznań, 1963. S. 56—57.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17.
- ^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 133, 184, 203—204.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17—18.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 23.
- ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 38.
- ^ а б в г Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 289.
- ^ Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza // Ateneum Wileńskie. Nr. 1, 1923. S. 258.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 72.
- ^ Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza // Ateneum Wileńskie. Nr. 1, 1923. S. 260.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 76.
- ^ Codex epistolaris Vitoldi. — Cracoviae, 1882. S. 175.
- ^ Liv-, Esth- und Curländisches Urkundenbuch nebst Regesten / Hrsg. von F. G. von Bunge. Bd. 8. — Riga; Moskau, 1884. S. 373.
- ^ Codex epistolaris Vitoldi. — Cracoviae, 1882. S. 185.
- ^ Codex epistolaris Vitoldi. — Cracoviae, 1882. S. 186.
- ^ а б в г д Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 190.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 86.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 90.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 99.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 3: 1501—1507. — Kraków, 1948. S. 741.
- ^ Dokumenty strony polsko-litewskiej pokoju mełneńskiego z 1422 roku. — Poznań, 2004. S. 11.
- ^ Полехов С. В. Наследники Витовта. — М., 2015. С. 515.
- ^ Codex epistolaris saeculi decimi quinti. T. 2. — Cracoviae, 1876. P. 71, 75.
- ^ Codex epistolaris Vitoldi. — Cracoviae, 1882. S. 907.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 136, 138.
- ^ Полехов С. В. Наследники Витовта. — М., 2015. С. 216.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 144.
- ^ Собрание древних грамот и актов городов: Вильны, Ковна, Трок, православных монастырей, церквей и по разным предметам: Ч. 1. — Вильно, 1843. С. 6.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 327.
- ^ Дополнения к Актам историческим, относящимся к России : Собраны в иностранных архивах и библиотеках и изданы Археографической Комиссией. — СПб., 1848. С. 517.
- ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 81.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 23.
- ^ Liv-, Esth- und Curländisches Urkundenbuch nebst Regesten / Hrsg. von F. G. von Bunge. Bd. 5. — Riga, 1867. P. 121.
- ^ Semkowicz W. O litewskich rodach bojarskich zbratanych ze szlachtą polską w Horodle roku 1413 // Miesięcznik Heraldyczny. Nr. 1—2, 1914. S. 12, 14.
- ^ Ян Длугош. Грюнвальдская битва. — М. Изд. АН СССР. 1962. С. 46.
- ^ Ochmański J. Biskupstwo wileńskie w średniowieczu: ustrój i uposażenie. — Poznań, 1972. S. 89.
- ^ Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 290.
Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Менск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
- Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. — (сьціслая вэрсія кнігі: Вытокі Вялікае Літвы. — Менск, 2021. — 89 с.)
- Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.: Склад — структура — улада / пераклад А. Мікус. — 2-е выд. — Смаленск: Інбелкульт, 2014. — 386 с. — ISBN 978-5-00076-015-4
- Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: Тэхналогія, 2001. — 216 с. — 500 ас. — ISBN 978-985-458-050-4
- Semkowicz W. O litewskich rodach bojarskich zbratanych ze szlachtą polską w Horodle r. 1413 // Miesięcznik Heraldyczny. Organ Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie. R. 7, Nr. 1—2, 1914. S. 9—10.
