Ян Радзівіл «Барадаты»

Ян Радзівіл
	Ян Радзівіл «Барадаты»
	; Герб «Трубы»
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	каля 1474
Памёр	1522
Пахаваны	Вільня;
Род	Радзівілы
Бацькі	Мікалай Радзівіл «Стары»; Соф’я з Манівідаў
Жонка	Альжбета з Гаштольдаў; Ганна з Кішкаў; Багдана з Лукомскіх
Дзеці	ад 2-га шлюбу: Мікалай, Ян, Ганна ; ад 3-га шлюбу: Соф'я
Дзейнасьць	палітык

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Ян Радзівіл.

Ян Радзівіл (мянушка «Барадаты»; каля 1474 — 1522) — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага. Маршалак гаспадарскі (1499—1514) і земскі (1514—1522), кашталян троцкі (1522). Заснавальнік алыцка-нясьвіскай лініі роду Радзівілаў.

Валодаў Нягневічамі і Лахвай на Наваградчыне, Зьдзітавам на Слонімшчыне, Уздой на Меншчыне, Алыкай на Валыні, а таксама маёнткамі на тэрыторыі сучаснай Летувы. Быў старостам вількійскім (1495—1501) і слонімскім (з 1505).

Біяграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Прадстаўнік шляхецкага роду Радзівілаў гербу «Трубы», сын Мікалая «Старога», ваяводы віленскага і канцлера вялікага літоўскага, і Соф’і з Манівідаў. Меў братоў Мікалая, князя Сьвятой Рымскай імпэрыі на Гонядзях і Мядзелах^[1], ваяводу віленскага і канцлера вялікага літоўскага, Войцеха, біскупа віленскага, Юрыя, гетмана вялікага літоўскага, і сястру Ганну, жонку Конрада III Рудога, апошнюю ўдзельную мазавецкую княгіню^[1].


Ян Радзівіл і яго жонка Альжбета Гаштольд. Невядомы мастак, 1733—37 гг.

Юнаком трапіў у Кракаў на выхаваньне, якое атрымліваў пры каралеўскім двары. Набліжаны да вялікага князя Аляксандра, спрыяў ягонаму абраньню ў 1501 годзе каралём польскім, падпісаў акт Мельніцкай уніі (1501 год). Пазьней падтрымліваў палітыку Аляксандра, скіраваную на скасаваньне мельніцкіх дамоўленасьцяў.

У 1505 годзе атрымаў ад вялікага князя Слонімскае староства, пачаў будаваць замак у Слоніме.

Удзельнічаў у Клецкай бітве 1506 году, а таксама ў бітве пад Вішняўцом 1512 году^[2].

Ачольваў пасольства ў Маскву ў 1507 і 1508 гадох. Удзельнічаў у вайне з Маскоўскай дзяржавай (1512—1522).

У 1499 годзе атрымаў урад маршалка гаспадарскага, у 1514 годзе — маршалка земскага. У 1522 годзе стаў кашталянам троцкім.

Першы раз ажаніўся ў 1492 годзе з Альжбетай (пам. 1502), дачкой ваяводы троцкага і маршалка земскага Марціна Гаштольда^[3]. Меў зь ёй 2 дачок і 3 сыноў^[4], якія аднак памерлі ў раньнім веку. Другі раз ажаніўся з Ганнай, дачкой маршалка вялікага літоўскага Станіслава Кішкі. У гэтым шлюбе меў 2 сыноў і дачку. Трэці раз пабраўся шлюбам з Багданай Лукомскай, зь якой меў дачку. У другім і трэцім шлюбах нарадзіліся дзеці:

Мікалай «Чорны» (1515—1565), канцлер вялікі літоўскі і ваявода віленскі
Ян (1516—1551), крайчы вялікі літоўскі
Ганна (пам. 1554), жонка Мікалая Кезгайлы і Станіслава Кішкі
Соф’я (пам. 1541), жонка Шчаснага Ільлініча

У 1522 годзе прадчуваючы блізкую сьмерць, пакінуў тэстамэнт, у якім прасіў вялікага князя Жыгімонта Старога ўзяць апеку над ягонай сям’ёй. Існуе меркаваньне, што яго атруцілі^[2].

Галерэя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Іканаграфія Яна Радзівіла «Барадатага»
Невядомы мастак, 1646—53 гг.
Невядомы мастак, каля 1709 г.
З альбома «Выявы роду Радзівілаў». Г. Ляйбовіч, 1758 г.
М. Старкман, 1857 г.

У картцы да артыкула прыводзіцца партрэт невядомага мастака XVII ст. зь Нясьвіскай партрэтнай галерэі, які цяпер захоўваецца ў Нацыянальным мастацкім музэі Беларусі.

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

^ ^а ^б Рудзкі Э. Барбара Радзівілянка — другая жонка Жыгімонта Аўгуста / Пераклад з: Edward Rudzki. Polskie Krolowie. Zony Piastow i Jagiellonow. — W-wa, 1985 // «Спадчына» № 5, 1994. — Эл. рэсурс www.pawet.net Праверана 8 кастрычніка 2010 г.
^ ^а ^б Шышыгіна-Патоцкая К. Нясвіж і Радзівілы. — Менск: «Беларусь», 2007. [1]
^ Pietkiewicz K. Radziwiłł Jan h. Trąby (ok. 1474—1522) // Polski Słownik Biograficzny. — Wrocław — Warszawa — Kraków — Gdańsk — Łódź : Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1987. — Tom XXX/1, zeszyt 124. S. 192.
^ ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 500.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
Шышыгіна-Патоцкая К. Нясвіж і Радзівілы. — Менск: «Беларусь», 2007. — 240 с.: іл. ІSBN 978-985-01-0740-4.

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Ян Радзівіл «Барадаты» — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

[pawet-1] а ^б Рудзкі Э. Барбара Радзівілянка — другая жонка Жыгімонта Аўгуста / Пераклад з: Edward Rudzki. Polskie Krolowie. Zony Piastow i Jagiellonow. — W-wa, 1985 // «Спадчына» № 5, 1994. — Эл. рэсурс www.pawet.net Праверана 8 кастрычніка 2010 г.

[sp-2] а ^б Шышыгіна-Патоцкая К. Нясвіж і Радзівілы. — Менск: «Беларусь», 2007. [1]

[3] Pietkiewicz K. Radziwiłł Jan h. Trąby (ok. 1474—1522) // Polski Słownik Biograficzny. — Wrocław — Warszawa — Kraków — Gdańsk — Łódź : Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1987. — Tom XXX/1, zeszyt 124. S. 192.

[4] ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 500.

[1]

[2]

[3]

[4]