Мы выйдзем шчыльнымі радамі

Гімны Беларусі
	Багародзіца (XIV—XVIII стагодзьдзі)
	Гімн БНР (1919)
	Гімн БССР (1955—1991)
	Гімн Беларусі (1991—2002)
	Мы, беларусы (з 2002 году)
	Іншыя гімны:
	Магутны Божа (духоўны гімн, 1943)
	Беларуская Марсэльеза (рэвалюцыйная песьня, 1906)

	Мы выйдзем шчыльнымі радамі; лац. My vyjdziem ščylnymi radami
Аўтар словаў	Макар Краўцоў, 30 кастрычніка 1919
Кампазытар	Уладзімер Тэраўскі, 1919
Краіна	Беларуская Народная Рэспубліка
	Мы выйдзем шчыльнымі радамі ў Вікісховішчы

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Гімн Беларусі.

Інструмэнтальны запіс гімна

«Мы выйдзем шчыльнымі радамі», таксама вядомы як «Ваяцкі марш» — дзяржаўны гімн Беларускае Народнае Рэспублікі, песьня нацыянальна-вызвольнага змаганьня. Марш 1-е Слуцкае стралковае брыгады войскаў БНР у час Слуцкага збройнага чыну. Традыцыйна выконваецца разам зь беларускім духоўным гімнам «Магутны Божа»^[1]. Адзін з нацыянальных сымбаляў беларусаў разам з гербам Пагоняй і бел-чырвона-белым сьцягам^[2].

Гісторыя

Беларускі нацыянальна-вызвольны рух

Аўтар тэксту гімну — Макар Касьцевіч (Краўцоў), які ўпершыню апублікаваў яго 30 кастрычніка 1919 году ў газэце «Беларусь» пад назваю «Ваяцкі марш». Адметнасьцю гэтай песьні сярод іншых беларускіх гімнаў стала апяваньне беларускага нацыянальнага сьцяга: «Штандар наш бел-чырвона-белы пакрыў сабой народны рух». Музыку да гімну напісаў Уладзімер Тэраўскі.

У якасьці гімну Беларускае Народнае Рэспублікі марш прынялі ў 1920 годзе^[3]. Ён выкарыстоўваўся ў час Слуцкага збройнага чыну — абароны ад бальшавікоў тэрыторыі Случчыны 1-й Слуцкай стралковай брыгадай войскаў БНР увосень 1920 году. Слуцкі фронт БНР стаў рэальным вайсковым змаганьнем за незалежнасьць, а Слуцкая брыгада — увасабленьнем волі беларусаў да свае дзяржаўнасьці^[2]. З гэтага часу «Ваяцкі марш» пачалі называць таксама «маршам Слуцкае брыгады»^[4].

Неўзабаве «Ваяцкі марш» апярэдзіў іншыя песьні (прынамсі на непадкантрольнай бальшавікам беларускай тэрыторыі) у ролі нацыянальнага гімну^[2]. У мадыфікаваным выглядзе ён атрымаў пашырэньне і ў Беларускай ССР: у «Беларускім сьпеўніку» Ўладзімера Тэраўскага (Менск, 1921)^[5] радок «Штандарт наш бел-чырвона-белы» замянілі на «Свабодны сьцяг, штандарт чырвоны». Але ноты сьпеўніка набралі раней, бо выданьне рыхтавалася ў 1920 годзе сэкцыяй Беларускае вайсковае камісіі, таму ў друкарні на загад цэнзараў замалявалі згадку пра бел-чырвона-белы сьцяг чорнай фарбай^[6]. У 1922 годзе гімн зьмясьцілі ў сьпеўніку «Беларускі лірнік», выдадзеным у Бэрліне на заказ і за грошы ўраду Савецкае Беларусі. Мадыфікаваны «Ваяцкі марш» бесьперашкодна выконваўся харавымі калектывамі БССР да канца 1920-х гадоў. Тым часам у міжваеннай Польскай Рэспубліцы гэты гімн трапіў пад негалосную забарону, дзе ўлады інтэрпрэтавалі яго як заклік да рэвалюцыі^[7].

У час кульмінацыі сталінскіх рэпрэсіяў у 1938 годзе савецкія ўлады арыштавалі і забілі Ўладзімера Тэраўскага. Праз год, па далучэньні да БССР Заходняе Беларусі, Макара Краўцова закатавалі ў час допытаў у беластоцкай турме^[4]. У Другую сусьветную вайну «Ваяцкі марш» у першай рэдакцыі стаў адным з гімнаў Саюзу беларускай моладзі^[7].

Па вайне «Ваяцкі марш» актыўна выкарыстоўваўся арганізацыямі беларускае дыяспары, якія стаялі на незалежніцкіх пазыцыях. Яго прыняцьце як нацыянальнага гімну, апроч часу і абставінаў зьяўленьня, таксама абумовіла выяўленьне беларусаў як суб’ектаў актыўнага дзеяньня, якія бяруць свой лёс у свае рукі^[2].

Рэспубліка Беларусь

У 1991 годзе, па аднаўленьні незалежнасьці Беларусі, вылучаліся прапановы зрабіць «Ваяцкі марш» афіцыйным дзяржаўным гімнам, побач з аднаўленьнем беларускіх нацыянальных гербу Пагоні і бел-чырвона-белага сьцяга ў якасьці дзяржаўных сымбаляў. У прыватнасьці, з публічным зваротам наконт гэтага выступілі вядомыя літаратары Васіль Быкаў, Алесь Адамовіч і Рыгор Барадулін^[8].

З усталяваньнем у Беларусі прарасейскага рэжыму Аляксандра Лукашэнкі марш выкарыстоўваецца ў асяродку беларускае дэмакратычнае апазыцыі і рэгулярна фігуруе сярод прапанаваных альтэрнатываў афіцыйнаму гімну^[9].

Тэкст

Кірыліца	Лацінка
Першы куплет
Мы выйдзем шчыльнымі радамі На вольны родны свой прастор. Хай воля вечна будзе з намі, А гвалту мы дамо адпор!	My vyjdziem ščylnymi radami Na volny rodny svoj prastor. Chaj vola viečna budzie z nami, A gvałtu my damo adpor!
Другі куплет
Няхай жыве магутны, сьмелы Наш беларускі вольны дух. Штандар наш бел-чырвона-белы, Пакрый сабой народны рух.	Niachaj žyvie mahutny, śmieły Naš biełaruski volny duch. Štandar naš bieł-čyrvona-bieły, Pakryj saboj narodny ruch.
Трэці куплет
На бой! За шчасьце і за волю Народу слаўнага свайго! Браты, цярпелі мы даволі, На бой — усе да аднаго!	Na boj! Za ščaście i za volu Narodu słaŭnaha svajho! Braty, ciarpieli my davoli, Na boj — usie da adnaho!
Чацьверты куплет
Імя і сілу беларуса Няхай пачуе й убачыць той, Хто сьмее нам нясьці прымусы І першы выкліча на бой.	Imia i siłu biełarusa Niachaj pačuje j ubačyć toj, Chto śmieje nam niaści prymusy I pieršy vykliča na boj.
Пяты куплет
Браты, да шчасьця мы падходзім: Хай гром грыміць яшчэ мацней! У крывавых муках мы народзім Жыцьцё Рэспублікі сваей!	Braty, da ščaścia my padchodzim: Chaj hrom hrymić jašče macniej! U kryvavych mukach my narodzim Žyćcio Respubliki svajej!

Тэкст гімну зазнаў пэўныя аўтэнтычныя рэдакцыйныя зьмены ў параўнаньні зь першаўзорам 1919 году. Яго аўтар Макар Краўцоў (або ўжо Хведар Ільяшэвіч — на думку Алены Глагоўскай) зьмяніў пачатковае азначэньне «народу беднага» на «народу слаўнага», а радкі «Хай ажыве закамянелы / Наш беларускі родны дух» сталі гучаць «Няхай жыве магутны, сьмелы…». Гэтыя рэдагаваньні ўдала ўзмацнілі паказаны ў гімне вобраз беларускага народу як суб’екту (а не аб’екту) гісторыі^[2].

Адна з асаблівасьцяў тэксту гімну — выкарыстаньне формы займеньніка сваей (замест прынятага ў сучаснай літаратурнай беларускай мове сваёй), што адпавядала нормам скланеньня прыналежных займеньнікаў у тагачаснай літаратурнай мове, якія мелі розныя формы ў родным (сваей) і давальным склонах (сваёй)^[2].

Глядзіце таксама

Крыніцы

^ Пазьняк З. Беларускія гімны, «Беларуская Салідарнасьць», 23 сакавіка 2005 г.
^ ^а ^б ^в ^г ^д ^е Вячорка В. Чаму дзяржаўным гімнам БНР стаў ваяцкі марш «Мы выйдзем шчыльнымі радамі»?, Радыё Свабода, 23 сакавіка 2019 г.
^ Дзяржаўныя сымбалі Беларускай Народнай Рэспублікі. Рада Беларускай Народнай Рэспублікі. Праверана 19 сакавіка 2021 г.
^ ^а ^б Латышонак А. Дзяржаўная сымболіка Беларускай Народнай Рэспублікі // Жаўнеры БНР. — Беласток — Вільня, 2009.
^ Тэрраўскi Ўл. Беларускi сьпеўнiк з нотамi на 3 галаса паводле народных мэлёдыяў. — Менск, 1921. С. 58.
^ Ляхоўскі, Міхнюк 2006. С. 278.
^ ^а ^б Корсак Д. Такие песни любят не по распоряжению правительства. Историк про гимны Беларуси, Onliner.by, 13.10.2020 г.
^ Навумчык С. Дзевяноста першы. 2-е выд. — Радыё Свабода, 2016. С. 421.
^ Беларускія гімны — дасьледаваньне «Свабоды», Радыё Свабода, 23 верасьня 2005 г.

Літаратура

Беларускія песні і гімны: зборнік песень / Уклад. C. Барыс. — Менск: А. Вараксін, 2012. — 380 с. ISBN 978-985-7035-49-6.
Латышонак А. Дзяржаўная сымболіка Беларускай Народнай Рэспублікі // Жаўнеры БНР. — Беласток — Вільня, 2009. С. 303—306.
Ляхоўскі Ул., Міхнюк Ул., Гесь А. Слуцкі збройны чын 1920 г. у дакумэнтах і ўспамінах. — 2-ое выд. дапрац.. — Менск: Энцыклапедыкс, 2006. — 400 с. — ISBN 985–6599–25–3
Навумчык С. Дзевяноста першы. Выданьне другое, дапрацаванае. (Бібліятэка Свабоды. ХХІ стагодзьдзе.) — Радыё Свабодная Эўропа / Радыё Свабода, 2016. — 544 с.: іл. ISBN 978-0-929849-73-7.

Вонкавыя спасылкі

Вікікрыніцы зьмяшчаюць арыгінальныя матэрыялы, датычныя тэмы артыкула:

Мы выйдзем шчыльнымі радамі (Краўцоў)

Дзяржаўныя сымбалі Беларускай Народнай Рэспублікі. Рада Беларускай Народнай Рэспублікі. Праверана 19 сакавіка 2021 г.
Пазьняк З. Беларускія гімны, «Беларуская Салідарнасьць», 23 сакавіка 2005 г.
Вячорка В. Чаму дзяржаўным гімнам БНР стаў ваяцкі марш «Мы выйдзем шчыльнымі радамі»?, Радыё Свабода, 23 сакавіка 2019 г.

[Pazniak-1] Пазьняк З. Беларускія гімны, «Беларуская Салідарнасьць», 23 сакавіка 2005 г.

[Viacorka-2] а ^б ^в ^г ^д ^е Вячорка В. Чаму дзяржаўным гімнам БНР стаў ваяцкі марш «Мы выйдзем шчыльнымі радамі»?, Радыё Свабода, 23 сакавіка 2019 г.

[3] Дзяржаўныя сымбалі Беларускай Народнай Рэспублікі. Рада Беларускай Народнай Рэспублікі. Праверана 19 сакавіка 2021 г.

[Latysonak-4] а ^б Латышонак А. Дзяржаўная сымболіка Беларускай Народнай Рэспублікі // Жаўнеры БНР. — Беласток — Вільня, 2009.

[5] Тэрраўскi Ўл. Беларускi сьпеўнiк з нотамi на 3 галаса паводле народных мэлёдыяў. — Менск, 1921. С. 58.

[FOOTNOTEчын2006278-6] Ляхоўскі, Міхнюк 2006. С. 278.

[Lachouski-7] а ^б Корсак Д. Такие песни любят не по распоряжению правительства. Историк про гимны Беларуси, Onliner.by, 13.10.2020 г.

[8] Навумчык С. Дзевяноста першы. 2-е выд. — Радыё Свабода, 2016. С. 421.

[9] Беларускія гімны — дасьледаваньне «Свабоды», Радыё Свабода, 23 верасьня 2005 г.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

п а р Беларуская Народная Рэспубліка ў тэмах
Сымбалі	Герб Сьцяг Гімн Сьцяг Першага Слуцкага Палка Узнагароды
Гісторыя	Вялікая беларуская рада Першы Ўсебеларускі зьезд Беларуска-польская адміністрацыя Менску Польска-савецкая вайна Рыская дамова (1920) Слуцкі збройны чын Рыская мірная дамова 1921 году Першая Ўсебеларуская канфэрэнцыя Другая Ўсебеларуская канфэрэнцыя
Органы ўлады	Урад Беларускай Народнай Рэспублікі Народны сакратарыят БНР Рада пяцёх Рада народных міністраў БНР Сьпіс урадаў БНР Рада БНР Найвышэйшая рада БНР Народная рада БНР Рада Случчыны Дзяржаўная калегія БНР
Войска	Узброеныя сілы БНР Асобны аддзел войскаў БНР у Балтыі Беларуская сялянская партыя Зялёны Дуб
Сьвяты	Дзень Незалежнасьці (Дзень Волі) Дзень Герояў
Дакумэнты	Устаўныя граматы Першая Другая Трэцяя Чацьвертая Канстытуцыя
Іншае	Беларускія прэс-бюро Вайскова-дыпляматычная місія БНР у Латвіі і Эстоніі Геаграфія Грамадзянства