Граўжышкі

	Граўжышкі
Вобласьць:	Гарадзенская
Раён:	Ашмянскі
Сельсавет:	Граўжышкаўскі
Насельніцтва:	523 (1997)
Часавы пас:	UTC+3
Геаграфічныя каардынаты:	54°19′41″ пн. ш. 25°50′28″ у. д. / 54.32806° пн. ш. 25.84111° у. д.Каардынаты: 54°19′41″ пн. ш. 25°50′28″ у. д. / 54.32806° пн. ш. 25.84111° у. д.
	Граўжышкі на мапе Беларусі Граўжышкі
	Галерэя здымкаў у Wikimedia Commons

Граўжышкі — вёска ў Беларусі, цэнтар сельсавету Ашмянскага раёну Гарадзенскай вобласьці. Насельніцтва 523 чал. (1997). Знаходзіцца за 13 км на паўднёвы захад ад места Ашмяны, за 30 км ад чыгуначнай станцыі Ашмяны; на шашы Ашмяны — Ліда.

Граўжышкі — даўняе мястэчка гістарычнай Ашмяншчыны (частка Віленшчыны).

Гісторыя

У пісьмовых крыніцах Граўжышкі ўпершыню згадваюцца ў XIII ст. Каля 1495 у паселішчы збудавалі касьцёл. У 1518 Барбара Бутрымава заснавала тут мястэчка. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566) Граўжышкі ўвайшлі ў склад Ашмянскага павету Віленскага ваяводзтва. У 1588 маёнтак Граўжышкі знаходзіўся ў валоданьні кашталяна віцебскага Мэльхіёра Граўжы-Сноўскага, у кан. XVI ст. — кашталяна амсьціслаўскага Нарушэвіча.

На мяжы XVI—XVII стст. Граўжышкі належалі Камfеўскіх, якія ў 1605 правалі маёнтак сакратару вялікага князя Яну Корсаку. Пазьней мясьціна знаходзілася ў валоданьні Бутрымскіх, Быхаўцаў, Кердзеяў (за імі адбудавалі стары касьцёл), Ромэраў.

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Граўжышкі апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе зрабіліся цэнтрам воласьці Ашмянскага павету Віленскай губэрні. У 2-й пал. XIX ст. маёнткам валодалі Корсакі, Полазавы, з пач. XX ст. Конанцавы. У 1880-я ў мястэчку было 22 двары, касьцёл, школа; рэгулярна праводзіўся кірмаш (29 чэрвеня).

У Першую сусьветную вайну ў 1915 мястэчка занялі нямецкія войскі. Цягам 1919—1920 у Граўжышкі ўваходзілі польскія войскі, бальшавікі. У 1920 мястэчка апынулася ў складзе Сярэдняй Літвы, у 1922 — у складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе зрабіліся цэнтрам гміны Ашмянскага павету Віленскага ваяводзтва.

У 1939 Граўжышкі ўвайшлі ў БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 зрабіліся цэнтрам сельсавету Ашмянскага раёну. Статус паселішча панізілі да вёскі.

У сакавіку 2008 у Граўжышках разабралі даўні драўляны касьцёл.

Мястэчка на старых фатаздымках
Агульны выгляд
Касьцёл
Касьцёл, фасад
Касьцёл, з боку апсіды

Насельніцтва

XIX стагодзьдзе: 1880 — каля 230 чал.
XX стагодзьдзе: 1905 — 229 чал.; 1931 — 361 чал., 54 двары; 1970 — 271 чал., 67 двароў; 1993 — 518 чал., 190 двароў^[1].

Інфраструктура

У Граўжышках працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, лякарня, пошта.

Турыстычная інфармацыя

Выдатныя мясьціны

Званіца

Страчаная спадчына

Касьцёл Сьвятых апосталаў Пятра й Паўла (XVIII ст.)

Крыніцы

^ Валерый Шаблюк. Граўжышкі // ЭГБ. — Мн.: 1996 Т. 3. С. 117.

Літаратура

Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя. — 527 с. — ISBN 985-11-0041-2
Graużyszki // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom II: Derenek — Gżack. — Warszawa, 1881. S. 799.

Вонкавыя спасылкі

Граўжышкі — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

[1] Валерый Шаблюк. Граўжышкі // ЭГБ. — Мн.: 1996 Т. 3. С. 117.

[1]