Езярышча
- Гэта артыкул пра мястэчка. Калі вас цікавіць возера, глядзіце Езярышча.
| Езярышча лац. Jeziaryšča | |
 У цэнтры мястэчка | |
| Магдэбурскае права: | 1583[1] |
| Краіна: | Беларусь |
| Вобласьць: | Віцебская |
| Раён: | Гарадоцкі |
| Сельсавет: | Езярышчанскі сельсавет |
| Вышыня: | 160 м н. у. м. |
| Насельніцтва: | 1183 чал. (2019)[2] |
| Часавы пас: | UTC+3 |
| Тэлефонны код: | +375 2139 |
| Паштовы індэкс: | 211580 |
| СААТА: | 2218846906 |
| Нумарны знак: | 2 |
| Геаграфічныя каардынаты: | 55°50′5″ пн. ш. 29°59′5″ у. д. / 55.83472° пн. ш. 29.98472° у. д.Каардынаты: 55°50′5″ пн. ш. 29°59′5″ у. д. / 55.83472° пн. ш. 29.98472° у. д. |
Езярышча на мапе Беларусі ±   Езярышча | |
 Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
| |
Езяры́шча, Азяры́шча — мястэчка ў Беларусі, на паўднёва-заходнім беразе возера Езярышча. Уваходзіць у склад Гарадоцкага раёну Віцебскай вобласьці. Насельніцтва на 2019 год — 1183 чалавекі[2]. Знаходзіцца за 41 км на паўночны захад ад Гарадку, за 1 км на поўдзень ад граніцы з Расеяй; на аўтамабільнай дарозе Віцебск — Невель (частка шашаў М8 і E95). Чыгуначная станцыя на лініі Віцебск — Невель.
Азярышча — магдэбурскае мястэчка гістарычнай Віцебшчыны, старажытны замак Вялікага Княства Літоўскага.
Назва
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]У аснове тапоніму Езярышча — паняцьце возера, зьмена «а» на «е» магла адбыцца пад уплывам польскай і летувіскай моваў, мясцовых дыялектаў[3].
Гісторыя
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Вялікае Княства Літоўскае
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Упершыню Азярышча ўпамінаецца ў канцы XIV стагодзьдзя як уладаньне Ўльляны Цьвярской, удавы вялікага князя Альгерда[4]. У XIV—XVII стагодзьдзях тут існаваў замак.
У 1550—1560-я гады вялікакняскі намесьнік Астафей Валовіч збудаваў у Азярышчы новы замак. За часамі Інфлянцкай вайны ў сярэдзіне 1560-х гадоў фартэцыю захапілі войскі Маскоўскай дзяржавы. У 1580 годзе Азярышча вызвалілі з-пад акупацыі. У 1583 годзе паселішча атрымала статус мястэчка і неўзабаве стала цэнтрам староства Віцебскага павету. У 1-й палове XVІІІ стагодзьдзя ў мястэчку пачала працаваць палатняная фабрыка[4].
Пад уладай Расейскай імпэрыі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772 год) Азярышча апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе стала цэнтрам воласьці. У канцы XVIII ст. тут было 19 двароў. У пачатку XIX ст. расейскія ўлады падаравалі Азярышча генэрал-губэрнатару Вюртэмбэрскаму[5], статус паселішча панізілі да сяла (захавала падвойную назву Езярышча-Мястэчка).
На 1886 год тут у Азярышчы быў 31 двор, царква і 2 карчмы, на 1906 год — 37 двароў. У пачатку XX ст. за 2 км ад сяла прайшла чыгунка, вакол якой вырасла новае паселішча, што атрымала назву Езярышча (за сялом засталася назва Мястэчка).
Найноўшы час
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Езярышча абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яно ўвайшло ў склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала сяло разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У 1924 годзе Езярышча вярнулі ў склад БССР, дзе яно стала цэнтрам раёну (з 1929 году ў Гарадоцкім раёне). На 1926 год на чыгуначнай станцыі Езярышча было 18 двароў, помпа, лякарня; у сяле Езярышча разьмяшчаўся навучальны пункт 4-га стралковага корпусу, працавала школа ліквідацыі непісьменнасьці. У Другую сусьветную вайну з 17 ліпеня 1941 да 19 сьнежня 1943 году Езярышча знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Райху. 4 кастрычніка 1957 году паселішча атрымала афіцыйны статус пасёлку гарадзкога тыпу.
Насельніцтва
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Дэмаграфія
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- XIX стагодзьдзе: 1866 год — 204 чал.
- XX стагодзьдзе: 1906 год — 270 чал.; 1926 год — 60 чал. на чыгуначнай станцыі Езярышчы; 1971 год — 2,7 тыс. чал.; 1993 год — 2,3 тыс. чал.[6]; 1977 год — 2,2 тыс. чал.[7]
- XXI стагодзьдзе: 2006 год — 1,7 тыс. чал.[8]; 2009 год — 1575 чал.[9] (перапіс); 2016 год — 1280 чал.[10]; 2017 год — 1267 чал.[11]; 2018 год — 1223 чал.[12]; 2019 год — 1183 чал.[2]
Інфраструктура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]У мястэчку працуюць лякарня, аптэка, вэтэрынарная лячэбніца, гасьцініца, рэстаран, дом культуры, дом піянэраў і школьнікаў, СШ, базавая школа-інтэрнат, спартовая школа, бібліятэка, дзіцячы сад, 6 крамаў, пошта.
Эканоміка
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Прадпрыемствы харчовай прамысловасьці, камбінат каапэратыўнай прамысловасьці, дзялянка гарадоцкага лесапункту.
Турыстычная інфармацыя
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Славутасьці
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Помнікі: партызанам і землякам, што загінулі ў часы Другой сусьветнай вайны; ахвярам фашызму.
Страчаная спадчына
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Замак (XVI стагодзьдзе; за 3 км на ўсход ад мястэчка на высьпе возера)
- Сынагога
- Царква Сьвятога Мікалая (1800)
Галерэя
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Краявіды Езярышча
-
Царква -
Гандлёвыя рады -
Вайсковы мэмарыял -
Помнік Т-70
Асобы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Валеры Лябёдка (нар. 1951) — беларускі і расейскі мастак
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ Малеч. Магдэбурскае права // Гістарычная брама. № 6 (10), 1998 г.
- ^ а б в Численность населения на 1 января 2019 г. и среднегодовая численность населения за 2018 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
- ^ Краткий топонимический словарь Белоруссии / В.А. Жучкевич. — Мн.: Изд-во БГУ, 1974. — 448 с. С. 116.
- ^ а б Насевіч В. Азярышча // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 210.
- ^ Słownik geograficzny... T. III. — Warszawa, 1882. S. 573.
- ^ Пасевіч В., Скараход А. Езярышча // ЭГБ. — Мн.: 1996 Т. 3. С. 348.
- ^ БЭ. — Мн.: 1998 Т. 6. С. 383.
- ^ Туристская энциклопедия Беларуси. — Мн., 2007.
- ^ Перепись населения — 2009. Витебская область (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
- ^ Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
- ^ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
- ^ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1998. — Т. 6: Дадаізм — Застава. — 576 с. — ISBN 985-11-0106-0
- Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя. — 527 с. — ISBN 985-11-0041-2
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom III: Haag — Kępy. — Warszawa, 1882.
Вонкавыя спасылкі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Езярышча , Radzima.org
- Езярышча, Прыдзвінскі крайн: Гісторыя і сучаснасць
- Езярышча — парафія сьв. Юзафа, абраньніка Найсьвяцейшай Панны Марыі, і Пятра і Паўла, апосталаў, Catholic.by
Езярышча ў сучасным адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле Беларусі | |||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
| ||||||||