Янаў

	Янаў
	; У цэнтры места
Герб Янава	Сьцяг Янава
Першыя згадкі:	XVII ст.
Горад з:	1971
Вобласьць:	Берасьцейская
Раён:	Іванаўскі
Насельніцтва:	16 086 (2009)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 1652
Паштовы індэкс:	225791 (91,92)
Геаграфічныя каардынаты:	52° пн. ш. 25° у. д. / 52° пн. ш. 25° у. д.Каардынаты: 52° пн. ш. 25° у. д. / 52° пн. ш. 25° у. д.
	Янаў на мапе Беларусі Янаў
	Галерэя здымкаў у Wikimedia Commons

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Іванава, Янава, Янаў (неадназначнасьць), Янова (неадназначнасьць).

Я́наў (з 1940 году — Іва́нава) — места ў Беларусі, на рацэ Самараўка. Адміністрацыйны цэнтар Іванаўскага раёну Берасьцейскай вобласьці. Насельніцтва 16 086^[1] чал. (2009). Знаходзіцца за 132 км ад Берасьця. Чыгуначная станцыя Янаў-Палескі на лініі Берасьце — Пінск.

Назва

Тапонім «Янаў» утварыўся ад імя Ян. Іншая мясцовая назва места — Яно́ва^[2].

Цяперашняе афіцыйнае найменьне «Іванава» — вынік маскалізацыі часоў Расейскай імпэрыі і СССР, калі традыцыйнае гістарычнае імя паселішча зьмянілі дзеля сугучнасьці з абласным цэнтрам Іванава ў цэнтральнай Расеі^[3].

У ранейшыя часы, каб пазьбегнуць блытаніны з аднайменным мястэчкам на Падляшшы, меў назву Янаў-Палескі

Гісторыя

У некаторых выданьнях^[4] можна сустрэць памылковае атаясамленьне пачатку гісторыі палескага Янава зь вёскай Порхаў, уладаньнем біскупаў луцкіх. Насамрэч Порхавым звалася колішняе мястэчка, а цяпер вёска Янаў-Падляскі ў Бельскім павеце Люблінскага ваяводзтва Польшчы^[5]. Найбольш раньнія згадкі пра Янаў-Палескі датуюцца XVII стагодзьдзем^[6].

У XVII ст. Янаў меў статус мястэчка ў Пінскім павеце Берасьцейскага ваяводзтва. У Трынаццацігадовую вайну 16 траўня 1657 паселішча захапілі казакі, якія па працяглых катаваньнях забілі тут каталіцкага місіянэра Андрэя Баболю. У 1678 Я. К. Копаць заснаваў у мястэчку езуіцкую місію, якая належала да Пінскага калегіюму. У 1694 Янаў перайшоў у валоданьне Ганны, дачкі Я. К. Копаця і жонкі князя Канстантына Яна Шуйскага, пазьней мястэчкам валодаў яе сын А. А. Шуйскі і ўнук Я. Н. Шуйскі^[6].

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Янаў апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе ўвайшоў у Кобрынскі павет Гарадзенскай губэрні. Цягам XIX ст. мясьціна знаходзілася ў валоданьні Арэшкаў.

У 1861 расейскія ўлады раскватаравалі ў Янаве казакоў 31-га Данскога палка дзеля здушэньня сялянскіх хваляваньняў у мястэчку і ваколіцах. У 1884 за 1 км ад Янава прайшла Палеская чыгунка, адкрылася невялікая станцыя (цяпер Янаў-Палескі) з драўляным вакзалам, складзкімі памяшканьнямі, рамонтнымі майстэрнямі. Станам на 1869 у Янаве існавалі драўляная праваслаўная царква, мураваны рымска-каталіцкі касьцёл, капліца у гонар Свь. Андрэя Баболі, станавая кватэра, валасная ўправа, аптэка. Паводле вынікаў перапісу (1897) у мястэчку было 724 будынкі, працавалі народная вучэльня і царкоўнапрыходзкая школа, сукнавальная фабрыка, гарбарны і цагельны заводы, маслабойня, 4 млыны.

Згодна з Рыскай мірнай дамовай (1921) Янаў апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Пінскім павеце Палескага ваяводзтва. Станам на 1935 тут знаходзіліся гміннае кіраваньне, паштова-тэлеграфнае кіраваньне, паліцэйскі пастарунак, некалькі прыватных гатэляў, лесапільня «Горбур», паравы млын «Горбур»; дзейнічала польская школа.

У 1939 Янаў увайшоў у БССР, бальшавікі зьмянілі гістарычную назву паселішча на расейскі лад на Іванава. На 1940 тут працавалі лякарня (на 50 ложкаў), радзільны дом (на 20 месцаў), паліклініка з 4 кабінэтамі, пошта, 20 тэлефонаў, 3 тэлеграфныя апараты; дзейнічалі 7-гадовая беларуская, расейская і габрэйская школы. 15 студзеня 1940 Янаў атрымаў афіцыйны статус гарадзкога пасёлку і зрабіўся цэнтрам раёну. У Другую сусьветную вайну з 27 чэрвеня 1941 да 16 ліпеня 1944 мястэчка знаходзілася пад нямецкай акупацыяй.

У 1971 Янаў атрымаў статус места. У 1998 адбылося ўрачыстае адкрыцьцё помніка мастаку і кампазытару Напалеону Ордзе, ураджэнцу в. Варацэвічы. 11 сакавіка 2011 адбылося афіцыйнае зацьверджаньне мескіх сьцяга і гербу^[7].

Места на старых фатаздымках
Капліца Сьв. Андрэя Баболі
Алтар з рэліквіямі Сьв. Андрэя Баболі
Царква
Вуліца мястэчка, праваруч сынагога

Насельніцтва

XIX стагодзьдзе: 1830 — 516 муж., зь іх шляхты 10, духоўнага стану 1, мяшчанаў-юдэяў 243, мяшчанаў-хрысьціянаў і сялянаў 262^[8]; 1866 — 809 чал.; 1885 — 2437 чал.; 1897 — 3041 чал.^[9]
XX стагодзьдзе: 1905 — 2939 чал.; 1924 — 3068 чал., зь іх 521 беларус, 289 палякаў, 190 расейцаў, 1859 габрэяў; 1935 — 3500 чал.; 1940 — 4918 чал.; 1946 — 2279 чал.; 1956 — 3 тыс. чал.^[10]; 1971 — 7,1 тыс. чал.; 1991 — 14,6 тыс. чал.^[11]; 1994 — 15,6 тыс. чал.^[12]
XXI стагодзьдзе: 2006 — 16,4 тыс. чал.; 2009 — 16 086^[1] чал.

Адукацыя

У Янаве працуюць гімназія, 3 сярэднія, музычная, дзіцяча-юнацкая спартовая школы, 6 дашкольных установаў.

Мэдыцына

Мэдычныя паслугі надае меская паліклініка.

Культура

Дзейнічаюць 3 бібліятэкі, дом творчасьці дзяцей і юнацтва.

Эканоміка

Прадпрыемствы харчовай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай прамысловасьці.

Пералік прамысловых прадпрыемстваў Янава
ААТ «Белсолад» ААТ «Мэкасан» Філія «Янаўскага раённага спажывецкага таварыства „Марыля“» ААТ «Янаўскі райаграсэрвіс»

Турыстычная інфармацыя

Празь места праходзіць турыстычны маршрут «Россып талентаў палескіх». Працуе Янаўскі музэй гісторыі ўтварэньня раёну. Спыніцца можна ў гатэлі «Пад ліпамі».

Выдатныя мясьціны

Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа (1848)
Помнік ураджэнцу ваколіцаў Янава беларускаму і польскаму мастаку і кампазытару Напалеону Орду (1807—1883)
Царква Покрыва Прасьвятой Багародзіцы (1901)

Страчаная спадчына

Капліца Сьвятога Андрэя Баболі
Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа (XVIII ст.)

Галерэя

Краявіды Янава
Касьцёл Узвышэньня Сьв. Крыжа
Царква Покрыва Прасьв. Багародзіцы
Помнік Напалеону Орду
Помнік Леніну

Крыніцы

^ ^а ^б ^в Перепись населения — 2009. Брестская область (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
^ Сяргей Харэўскі. Радзіма першага прэзыдэнта // «Наша Ніва», 6 ліпеня 2006.
^ Вольга Іскрык, Зьміцер Саўка. (16.01.2011) Сапраўдныя назвы беларускіх гарадоў. Белсат ТВ. Праверана 9 чэрвеня 2011 г.
^ Иваново // Туристская энциклопедия Беларуси. — Мн., 2007.
^ Валерый Пазднякоў. Янаў // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 781.
^ ^а ^б Валерый Пазднякоў. Янаў // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 782.
^ «Об учреждении официальных геральдических символов административно-территориальных и территориальных единиц Брестской области». Указ Президента Республики Беларусь от 11.03.2011 г. № 101 (рас.)
^ Соркіна І. Мястэчкі Беларусі... — Вільня, 2010. С. 413.
^ История на Ивановский районный исполнительный комитет
^ Іванава // Нашы гарады: грамадска-палітычнае даведачнае выданне / У. А. Малішэўскі, П. М. Пабока. — Мн.: Народная асвета, 1991.
^ Иваново // Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. П. Шишков. — М.: НИ «Большая Российская энциклопедия», 1998. — 640 с.: ил. ISBN 5-85270-262-5.
^ Іванава // ЭГБ. — Мн.: 1996 Т. 3. С. 464.

Літаратура

Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя. — 527 с. — ISBN 985-11-0041-2
Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
Соркіна І. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
Сяргей Харэўскі. Радзіма першага прэзыдэнта // «Наша Ніва», 6 ліпеня 2006.
Janów (2) // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom III: Haag — Kępy. — Warszawa, 1882. S. 422.

Вонкавыя спасылкі

Янаў — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

м. Янаў на Radzima.org
Іванава (Палескае) — парафія Узвышэння Святога Крыжа на Catholic.by
Сайт Іванаўскага выканкаму (рас.)
Вандроўка ў Янаў (рас.)

[belstat-1] а ^б ^в Перепись населения — 2009. Брестская область (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

[2] Сяргей Харэўскі. Радзіма першага прэзыдэнта // «Наша Ніва», 6 ліпеня 2006.

[3] Вольга Іскрык, Зьміцер Саўка. (16.01.2011) Сапраўдныя назвы беларускіх гарадоў. Белсат ТВ. Праверана 9 чэрвеня 2011 г.

[4] Иваново // Туристская энциклопедия Беларуси. — Мн., 2007.

[5] Валерый Пазднякоў. Янаў // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 781.

[evkl-6] а ^б Валерый Пазднякоў. Янаў // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 782.

[7] «Об учреждении официальных геральдических символов административно-территориальных и территориальных единиц Брестской области». Указ Президента Республики Беларусь от 11.03.2011 г. № 101 (рас.)

[8] Соркіна І. Мястэчкі Беларусі... — Вільня, 2010. С. 413.

[9] История на Ивановский районный исполнительный комитет

[10] Іванава // Нашы гарады: грамадска-палітычнае даведачнае выданне / У. А. Малішэўскі, П. М. Пабока. — Мн.: Народная асвета, 1991.

[11] Иваново // Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. П. Шишков. — М.: НИ «Большая Российская энциклопедия», 1998. — 640 с.: ил. ISBN 5-85270-262-5.

[12] Іванава // ЭГБ. — Мн.: 1996 Т. 3. С. 464.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]