Лыскаў
| Лыскаў лац. Łyskaŭ | |
_019.Jpeg) Траецкі касьцёл | |
| Краіна: | Беларусь |
| Вобласьць: | Берасьцейская |
| Раён: | Пружанскі |
| Сельсавет: | Зеляневіцкі |
| Вышыня: | 177 м н. у. м. |
| Насельніцтва: | 357 чал. (2009)[1] |
| Часавы пас: | UTC+3 |
| Тэлефонны код: | +375 1632 |
| Паштовы індэкс: | 225158[2] |
| СААТА: | 1256825049 |
| Нумарны знак: | 1 |
| Геаграфічныя каардынаты: | 52°51′15″ пн. ш. 24°36′53″ у. д. / 52.85417° пн. ш. 24.61472° у. д.Каардынаты: 52°51′15″ пн. ш. 24°36′53″ у. д. / 52.85417° пн. ш. 24.61472° у. д. |
Лыскаў на мапе Беларусі ±   Лыскаў | |
 Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
| |
Лы́скаў[3] (афіцыйная назва — Лы́скава[4]) — вёска ў Беларусі, на рацэ Хораўцы. Уваходзіць у склад Зеляневіцкага сельсавету Пружанскага раёну Берасьцейскай вобласьці. Насельніцтва на 2009 год — 357 чалавек[1]. Знаходзіцца за 43 км на паўночны ўсход ад Пружанаў, за 40 км ад чыгуначнай станцыі Ваўкавыск (лінія Баранавічы — Сьвіслач).
Лыскаў — даўняе мястэчка гістарычнай Ваўкавышчыны (частка Наваградчыны), старажытны замак Вялікага Княства Літоўскага. Да нашага часу тут захаваўся збудаваны ў стылі барока комплекс кляштару місіянэраў з касьцёлам Найсьвяцейшай Тройцы, помнік архітэктуры XVIII ст. Каля касьцёла знаходзіцца магіла Францішка Карпінскага. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучалася царква Покрыва Багародзіцы, помнік архітэктуры XVIII ст., зруйнаваны расейскімі ўладамі.
Назва
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу].jpg)
Варыянты назвы ў гістарычных крыніцах: Лысков (1553 год)[5].
Гісторыя
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Вялікае Княства Літоўскае
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Першы пісьмовы ўпамін пра Лыскаў зьмяшчаецца ў «Літоўскай мэтрыцы» і датуецца 1504 годам. У XVI ст. ён быў вялікакняскім сталовым уладаньнем і ўваходзіў у Ваўкавыскі павет Наваградзкага ваяводзтва.
.jpg)
У 1527 годзе ваявода віцебскі Мацей Клочка фундаваў у Лыскаве касьцёл. Па ягонай сьмерці ў 1543 годзе жонка Кацярына з Глябовічаў аддала Лыскаў каралеве і вялікай княгіні Боне[6]. У 2-й палове XVI ст. тут існаваў гаспадарскі (вялікакняскі) замак. З 1690 году паселішча знаходзілася ў валоданьні Быхаўцаў, у гэты час тут было 33 двары. У 1751 годзе маршалак ваўкавыскі Я. Быхавец заснаваў у Лыскаве кляштар місіянэраў з касьцёлам Найсьвяцейшай Тройцы (збудаваны ў 1763—1785 гадох). Пры кляштары існавалі школа, шпіталь і бібліятэка[7].
За часамі паўстаньня Касьцюшкі ў Лыскаве стаяў інсургенцкі аддзел колькасьцю 80 чалавек з 5-га рэгімэнту Паўла Грабоўскага[8].
Пад уладай Расейскай імпэрыі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу].jpg)
У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Лыскаў апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе стаў цэнтрам воласьці Ваўкавыскага павету Гарадзенскай губэрні. За часамі нацыянальна-вызвольнага паўстаньня (1863—1864) у ваколіцах Лыскава актыўна дзеялі паўстанцы. Сярод іншага, яны застрэлілі на Рынку настаўніка расейскай народнай вучэльні Фрыдрыха Вішгальца за тое, што выкладаў па-расейску і ня зьняў партрэты маскоўскіх гаспадароў[9]. А тутэйшых ксяндзоў Мэльхіёра Манюшку і Шарскага расейскія ўлады выклікалі ў паліцыю паводле падазрэньня ў супрацы з паўстанцамі[8]. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у Лыскаве было 110 двароў, дзеялі царква і сынагога, працавалі 2 млыны, 21 крама, 4 карчмы, штогод праводзілася 3 кірмашы.
За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Лыскаў занялі войскі Нямецкай імпэрыі.
Найноўшы час
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Лыскаў стаў часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Беларускай ССР[10]. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году Лыскаў (польск. Łysków) апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе стаў цэнтрам гміны Ваўкавыскага павету Беластоцкага ваяводзтва[11].
У 1939 годзе Лыскаў увайшоў у БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 году стаў цэнтрам сельсавету Ружанскага, а з 25 сьнежня 1962 году — Пружанскага раёнаў. Статус паселішча панізілі да вёскі. На 1940 год тут было 290 двароў. За часамі Другой сусьветнай вайны ў сакавіку 1944 году нацысты спалілі 90 двароў вёскі і замардавалі 535 жыхароў.
На 1972 год у Лыскаве быў 201 двор[12], на 1999 год — 200, на 2003 год — 200, на 2005 год — 191. Па скасаваньні Лыскаўскага сельсавету 7 верасьня 2006 году вёску далучылі да Зеляневіцкага сельсавету[13]. У 2000-я гады Лыскаў атрымаў афіцыйны статус «аграгарадку».
- Мястэчка на старых здымках
-
Старая царква Покрыва Багародзіцы, XIX ст. -
Касьцёл місіянэраў, 1925 г. -
Інтэр'ер касьцёла місіянэраў, 1920-я гг. -
Кляштар місіянэраў, 1920-я гг.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
-
Чырвоны касьцёл, 1935 г. -
Новая царква Раства Багародзіцы, 1941 г. -
Рынак, да 1915 г. -
Рынак, да 1939 г.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Насельніцтва
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Дэмаграфія
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- XIX стагодзьдзе: 1884 год — 895 чал., зь іх 682 юдэі[14]; 1897 год — 868 чал.
- XX стагодзьдзе: 1902 год — 1150 чал.[15]; 1921 год — 899 чал.[16]; 1940 год — 1250 чал.; 1959 год — 596 чал.; 1970 год — 622 чал.; 1972 год — 611 чал.; 1999 год — 459 чал.[17]
- XXI стагодзьдзе: 2003 год — 400 чал.; 2005 год — 401 чал.; 2009 год — 357 чал.[1]
Інфраструктура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]У Лыскаве працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, лякарня, дом культуры, бібліятэка, 3 крамы, пункт бытавога абслугоўваньня.
Забудова
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Вуліцы і пляцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]| Афіцыйная назва | Гістарычная назва |
| Зялёная вуліца | Касьцельная вуліца |
З урбананімічнай спадчыны Лыскава да нашага часу захаваліся вуліцы Базылянская, Зарэчная, Навадворская[18], Пружанская і Ружанская.
Эканоміка
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Рамонтна-мэханічныя майстэрні, вэтпункт, лясьніцтва.
Транспарт
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Аўтамабільныя дарогі Р98 «Абход тэрыторыі нацыянальнага парку „Белавеская пушча“» і Н521 Ружаны — Лыскава[19].
Турыстычная інфармацыя
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Славутасьці
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Валы замкавыя
- Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар місіянэраў (XVIII ст.)
- Капліца могілкавая
- Магіла Францішка Карпінскага
- Царква Нараджэньня Божай Маці (1933)
- Брацкая магіла (1941—1944)
Страчаная спадчына
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Замак (XVI ст.)
- Царква Покрыва Найсьвяцейшай Багародзіцы і манастыр базылянаў (XVIII ст.)
- Касьцёл Найсьвяцейшага Сэрца («Чырвоны»; пач. XX ст.)
Галерэя
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Краявіды мястэчка
-
-
-
Касьцёл. Галоўны алтар -
Касьцёл. Росьпіс
_018.Jpeg)
._%D0%90%D0%BB%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%87%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%BA%D0%B0..JPG)
._%D0%94%D1%8D%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%9E%D0%BD%D1%8B_%D1%80%D0%BE%D1%81%D0%BF%D1%96%D1%81.02.JPG)
-
-
Кляштар усярэдзіне -
Магіла Ф. Карпінскага -
_003.Jpeg)
._%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%B4%D0%BE%D1%80_%D0%BD%D0%B0_%D0%B4%D1%80%D1%83%D0%B3%D1%96%D0%BC_%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%85%D0%B5.02.JPG)
._%D0%90%D0%B3%D1%83%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%B2%D1%8B%D0%B3%D0%BB%D1%8F%D0%B4..JPG)
Асобы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Ураджэнцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Еўна Азэф (1869—1918) — расейскі сацыялістычны рэвалюцыянэр-правакатар
- Азрыэль Брашы (1897—1986) — iзраільскі пэдагог і навукоўца, адзін з родапачынальнікаў культуры падарожжаў і вывучэньня зямлі Ізраілю і суседніх краінаў
- Аляксандар Мікалай Гараін (1651—1735) — рымска-каталіцкі дзяяч Вялікага Княства Літоўскага
- Ігнацы Юліян Цэйзік (1779—1858) — дзяяч мастацтва, фальшываманэтчык часоў Расейскай імпэрыі
- Ісраэль Шохат (1886—1961) — габрэйскі дзяяч, заснавальнік згуртаваньняў Бар-Гіёры і Ха-Шамэру, дзьвюх папярэдніц Узброеных сілаў Ізраілю
- Эліэзэр Шохат (1875—1971) — дзяяч габрэйскага рабочага руху, адзін з заснавальнікаў партыі Ха-Паэль ха-Цаір
Жыхары
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Францішак Карпінскі (1741—1825) — польскі паэт эпохі асьветніцтва
- Алена Лось (1933—2013) — беларуская мастачка, графік
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ а б в Tim Bespyatov, 2008—2016
- ^ Алфавитный список улиц по Лысково (рас.) Пружанский район. Белпошта. Праверана 28 кастрычніка 2011 г.
- ^ Вялікі гістарычны атлас Беларусі. У 4 т. Т. 2. — Мінск, 2013. С. 107.
- ^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Менск: Тэхналогія, 2010. — 319 с. ISBN 978-985-458-198-9. (pdf, djvu, online) С. 246.
- ^ Rowell S. C. Acta primae visitationis diocesis vilnensis anno domini 1522 peractae. Vilniaus Kapitulos Archyvo Liber IIb atkūrimas. — Vilnius, 2015. P. 165.
- ^ З мінулага Міжэрычаў Блог жителя Волковыска Праверана 30 сьнежня 2011 г.
- ^ Шаблюк В. Лыскава // ЭГБ. — Мн.: 1997 Т. 4. С. 407.
- ^ а б Karpyza W. Łysków // Ziemia Wołkowyska. — Lębork: 2005.
- ^ Диакон Щеглов Г. (30 лістапада 2012) Жертвы польского восстания 1863—1864 годов (рас.) Статьи. ИА Rex. Праверана 24 студзеня 2013 г.
- ^ 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
- ^ Лысково, вёска. Radzima.net. Праверана 26 сакавіка 2012 г.
- ^ Шаблюк В. Лыскава // ЭГБ. — Мн.: 1997 Т. 4. С. 408.
- ^ Решение Брестского областного Совета депутатов от 07.09.2006 N 261 «Об изменениях в административно-территориальном устройстве Пружанского района Брестской области» (рас.). Банк законов. Праверана 26 сакавіка 2012 г.
- ^ Sulistrowski F. Łysków // Słownik geograficzny... T. V. — Warszawa, 1884. — S. 862—863.
- ^ Słownik geograficzny... T. XV, cz. 2. — Warszawa, 1902. — S. 287.
- ^ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej - Tom V - Województwo Białostockie. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1924.
- ^ БЭ. — Мн.: 1999 Т. 9. С. 385.
- ^ Сенкевіч Я. Было мястэчка Лыскава…(недаступная спасылка) // Народная Воля. № 5 (3950), 30 студзеня 2015 г.
- ^ Решение Брестского областного исполнительного комитета от 11 марта 2020 г. №138 «О местных автомобильных дорогах общего пользования Брестской области» (рас.)
Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1999. — Т. 9: Кулібін — Малаіта. — 560 с. — ISBN 985-11-0155-9
- Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 4, кн. 2. Брэсцкая вобласць / рэдкал.: Г.П. Пашкоў (дырэктар) [і інш.]. — Менск: БелЭн, 2007. — 608 с.: іл. ISBN 978-985-11-0388-7.
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1997. — Т. 4: Кадэты — Ляшчэня. — 432 с. — ISBN 985-11-0041-2
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce. — Warszawa, 1884. — S. 862—863.
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XV, cz. 2: Januszpol — Wola Justowska. — Warszawa, 1902. — S. 287.
Вонкавыя спасылкі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Лыскаў , Radzima.org
- Лыскаў (рас.), Глёбус Беларусі
| ||||||||