Шумячы

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Шумячы
лац. Šumiačy
Першыя згадкі: 1569
Краіна: Расея
Суб’ект фэдэрацыі: Смаленская вобласьць
Муніцыпальны раён: Шумяцкі
Насельніцтва: 4399 чал. (2009)
Часавы пас: UTC+3
Тэлефонны код: 48133
Паштовы індэкс: 216410
Нумарны знак: 67
Геаграфічныя каардынаты: 53°51′0″ пн. ш. 32°25′0″ у. д. / 53.85° пн. ш. 32.41667° у. д. / 53.85; 32.41667Каардынаты: 53°51′0″ пн. ш. 32°25′0″ у. д. / 53.85° пн. ш. 32.41667° у. д. / 53.85; 32.41667
Шумячы на мапе Расеі
Шумячы
Шумячы
Шумячы

Шумячы — мястэчка ў Расеі, на рацэ Шумячцы. Адміністрацыйны цэнтар Шумяцкага раёну Смаленскай вобласьці. Насельніцтва на 2016 год — 3975 чалавек. Знаходзяцца за 105 км на поўдзень ад Смаленску, за 7 км ад чыгуначнай станцыі Панятоўка (лінія Рослаў — Крычаў); на аўтамабільнай дарозе Крычаў — Малаяраславец.

Шумячы — даўняе мястэчка гістарычнай Амсьціслаўшчыны, на этнічнай тэрыторыі беларусаў. Да нашага часу тут захаваўся касьцёл Сьвятога Міхала, помнік архітэктуры XVII ст., да непазнавальнасьці перабудаваны пад царкву Маскоўскага патрыярхату.

Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Маці Божая Шумяцкая, 1865 г.
Аэрафотаздымак мястэчка, 1941 г.

Вялікае Княства Літоўскае[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Першы пісьмовы ўпамін пра Шумячы («зямля пустовская волости замку Крычевского») датуецца 1569 годам[1], калі яны ўваходзілі ў склад Амсьціслаўскага ваяводзтва. У XVII ст. Шумячы мелі статус сяла. Пад 1719 годам яны ўпершыню ўпамінаюцца як мястэчка, уладаньне Казімера Галынскага. У раскладзе падатку значыцца, што мястэчка выплачвала 600 злотых чопавага.

У 1757 годзе Шумячы атрымалі прывілей на два таргі на тыдзень і на два кірмашы (на Сьвятога Юрыя ўвесну і ўвосень). У гэты час яны знаходзіліся ў валоданьні падстаросты амсьціслаўскага Юрыя Галынскага. Мястэчка мела квартальны плян, аснову якога складаў Рынак з сакральным будынкам у цэнтры. Ад Рынку ў розныя бакі адыходзілі 6 вуліц[2].

Пад уладай Расейскай імпэрыі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772 год) Шумячы апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе ў 1784 годзе яны сталі цэнтрам воласьці Клімавіцкага павету Магілёўскай губэрні. У гэты час у мястэчку існавалі царква Сьвятога Духа, касьцёл і капліца[1].

На 1892 год у Шумячах было 423 дамы (197 хрысьціянскіх і 226 юдэйскіх), дзейнічалі 2 царквы і 4 малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, народная вучэльня, аптэка і 3 гарбарні. Штогод 23 красавіка ў мястэчку праходзіў кірмаш.

Найноўшы час[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Шумячы абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У 1924 годзе Шумячы не вярнулі БССР і перадалі ў Рослаўскі павет РСФСР.

У 1929 годзе Шумячы сталі цэнтрам раёну. У 1938 годзе статус паселішча панізілі да сяла. У 1965 годзе Шумячы атрымалі афіцыйны статус пасёлку гарадзкога тыпу.

31 сакавіка 2014 году на сайце Avaaz.com(en) была створана пэтыцыя аб вяртаньні Шумяцкага раёну ў склад Беларусі. Гэта была ўжо другая спроба: першая была праведзеная актывістамі ў пачатку 2000-х гадоў[Крыніца?].

Насельніцтва[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • XIX стагодзьдзе: 1861 год — 2306 чал., зь іх 1003 праваслаўныя, 22 каталікі і 1281 юдэі; 1892 год — 4551 чал., зь іх 2049 хрысьціянаў і 2502 юдэі[3]
  • XX стагодзьдзе: 1970 год — 4258 чал.; 1979 год — 5170 чал.; 1989 год — 5724 чал.
  • XXI стагодзьдзе: 2002 год — 4731 чал.; 2009 год — 4399 чал.; 2012 год — 4123 чал.; 2013 год — 4055 чал.; 2014 год — 3991 чал.; 2015 год — 4007 чал.; 2016 год — 3975 чал.

Інфраструктура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У Шумячах працуюць 2 дашкольныя ўстановы, сярэдняя і пачатковая школы, лякарня.

Эканоміка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Ільнозавод, цагельня, масларобны, крухмальна-патачны, асфальтабэтонны заводы, хлебакамбінат.

Турыстычная інфармацыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Інфраструктура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Дзейнічае Шумяцкі краязнаўчы музэй.

Славутасьці[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Страчаная спадчына[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • Капліца (XVIII ст.)
  • Кляштар бэрнардынаў (XVII ст.)
  • Царква Сьвятога Духа (XVIII ст.; Сьвяты Пасад)

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ а б Мяцельскі А. Шумячы // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2010 Т. 3. С. 416.
  2. ^ Мяцельскі А. Мястэчкі Мсціслаўскага ваяводства XVI—XVIII стст. // Гістарычна-археалагічны зборнік. Менск, 2008. № 23.
  3. ^ Krzywicki J. Szumiacze // Słownik geograficzny... T. XII. — Warszawa, 1892. S. 73
  4. ^ Ковалева В. Православные храмы Шумячской земли. — Шумячи, 2017?. С. 13. [1](недаступная спасылка)

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]