Фізыка-тэхнічны інстытут
Каардынаты: 53°55′35″ пн. ш. 27°41′23″ у. д. / 53.92639° пн. ш. 27.68972° у. д.
| Фізыка-тэхнічны інстытут | |
| Абрэвіятура | ФТІ |
|---|---|
| Папярэднік | катэдра фізыкі Беларускай акадэміі навук |
| Дата ўтварэньня | 29 сакавіка 1931 (93 гады таму) |
| Тып | навуковая |
| Юрыдычны статус | дзяржаўная ўстанова |
| Мэта | стварэньне абсталяваньня для апрацоўкі матэрыялаў і пакрыцьцяў |
| Месцазнаходжаньне | Менск, Першамайскі раён, вул. Купрэвіча, д. 10 |
| Афіцыйныя мовы | расейская |
| Кіраўнік | Віталь Залескі |
| Намесьнік па навуковай працы | Аляксей Белы |
| Намесьнік па інавацыйнай працы | Анатоль Міхнюк |
| Навуковая сакратарка | Ганна Басалай |
| Асноўныя асобы | Анатоль Гардзіенка, Уладзімер Клубовіч, Аляксандар Ласкаўнёў[1] |
| Кіроўны орган | Навуковая рада |
| Матчына кампанія | Нацыянальная акадэмія навук Беларусі |
| Сайт | phti.by |
Фізыка-тэхнічны інстытут — дасьледчая ўстанова Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі (НАНБ), заснаваная ў сакавіку 1931 году.
На 2019 год ФТІ ўваходзіў у склад Аддзяленьня фізыка-тэхнічных навук НАНБ. У асьпірантуру набіралі па трох спэцыяльнасьцях: 1) электрафізыка, 2) мэханічная і фізыка-тэхнічная апрацоўка, 3) матэрыялазнаўства. Інстытут выпускаў: 1) абсталяваньне хуткаснага індукцыйнага нагрэву, плястычнай дэфармацыі і іённа-плязьменнай апрацоўкі, 2) сродкі асабістай бронеабароны ўласнай распрацоўкі. Таксама ФТІ аказваў паслугі: 1) малатанажнай мэталюргіі высокачыстых каляровых і высакародных мэталаў, 2) высокадакладнай пакоўкі мэдычных імплянтантаў, 3) ахоўнага, біясумяшчальнага, дэкаратыўнага і ўмацавальнага пакрыцьця; 4) мэталізаваньня рулонных матэрыялаў, 5) рэкупэраваньня прамысловых алмазаў, 6) выпрабаваньня алмазна-абразіўных і лязовых прыладаў, 7) вызначэньня рэшткавага рэсурсу магістральных трубаправодаў[2].
Падразьдзяленьні
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]На 2019 год Фізыка-тэхнічны інстытут улучаў:
- 7 аддзелаў — 1) матэрыялазнаўства і ліцейна-дэфармацыйных тэхналёгіяў, 2) нанаструктураваных матэрыялаў, 3) інжынэрыі паверхні, 4) электронна-прамянёвых тэхналёгіяў і фізыкі плязмы, 5) індукцыйных тэхналёгіяў і тэрмічнай апрацоўкі, 6) магнітаімпульнай апрацоўкі матэрыялаў, 7) канструктарска-тэхналягічны (з досьледнай вытворчасьцю);
- лябараторыю дастасоўнай мэханікі;
- сэктар мэталаграфічнага і рэнтгенаструктурнага аналізу;
- навукова-вытворчы цэнтар «Тэхнамаг»[2].
Мінуўшчына
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]29 сакавіка 1931 году Прэзыдыюм Беларускай акадэміі навук (БАН) зацьвердзіў Пастанову № 9 аб стварэньні Фізыка-тэхнічнага інстытуту (ФТІ) на аснове катэдры фізыкі БАН. Да закрыцьця ў 1938 годзе ФТІ стварыў 5 лябараторыяў: электрамагнітных ваганьняў, электратэхнікі, геафізыкі, мэталафізыкі і рэнтгенаструктурнага аналізу. У 1945 годзе ў Акадэміі навук БССР стварылі фізыка-тэхнічны сэктар, які ў 1947 годзе пераўтварылі ў Фізыка-тэхнічны інстытут. У 1950 годзе стварылі асьпірантуру па 6 спэцыяльнасьцях[3]. У 1953 годзе ў ФТІ стварылі сэктар фізыкі і матэматыкі, які 17 студзеня 1955 году вылучылі ў Інстытут фізыкі і матэматыкі. Да 1969 году ў ФТІ стварылі 8 працоўняў: электрафізыкі, мэталазнаўства, плястычнасьці, фізыкі паверхневых зьяваў, фізыкі кантактных зьяваў, фізыка-хімічнай мэханікі, тэрмакінэтыкі структурных пераўтварэньняЎ у мэталах і стопках, дастасоўнай мэханікі. 6 кастрычніка 1970 году стварылі Магілёўскае аддзяленьне ФТІ. У 1974 годзе 5 дасьледнікаў інстытуту — Г.П. Грышановіч, Ігар Дрывоцін, Яўмен Канавалаў, Яўген Пятосін і В.А. Сідарэнка — атрымалі Дзяржаўную прэмію БССР за стварэньне прыладаў памерна-чыставой і ўмацавальнай апрацоўкі дэталяў машынаў шляхам паверхне-плястычнага дэфармаваньня. У 1976 годзе пры ФТІ стварылі Спэцыяльнае канструктарска-тэхналягічнае бюро з досьледнай вытворчасьцю. У 1978 годзе дасьледнік ФТІ Пётар Яшчэрын атрымаў Дзяржпрэмію БССР за стварэньне вытворчасьці гідраўлічнага абсталяваньня на ВА «Гідрааўтаматыка» ў Гомелі. Адначасна Дзяржпрэмію БССР атрымалі Канстанцін Гораў і Пётар Пархуцік за стварэньне вытворчасьці алюмінавага ліцьця з выкарыстаньнем другаснай сыравіны[4].
У 1980 годзе 8 дасьледнікаў ФТІ — Іван Бакута, Аляксандар Жураўскі, Генадзь Здор, Вячаслаў Малышкін, Міхал Міцкевіч, Жорж Мрочак, Аляксандар Скрыпнічэнка і Віктар Чачын — атрымалі Дзяржаўную прэмію БССР за стварэньне абсталяваньня электраімпульснай апрацоўкі матэрыялаў. Адначасна Віктар Бажок і Аляксей Шыпко атрымалі прэмію камсамолу Беларусі за распрацоўку хуткаснай тэрмічнай апрацоўкі тытанавых стопкаў. У 1982 годзе прэмію камсамолу атрымаў Аляксей Белы за дасьледаваньне зьніжэньня зносу, энэрга- і мэталаёмістасьці машынаў. У 1984 годзе Леанід Гурскі і Мікалай Румак атрымалі Дзяржпрэмію БССР за стварэньне вытворчасьці нізкапарогавых вялікіх інтэгральных схемаў на камплемэнтарнай структуры мэтал-аксыд-праваднік (КМАП). Адначасна Дзяржпрэмію БССР атрымалі яшчэ 7 дасьледнікаў ФТІ — Георгі Андрэеў, Эрнэст Варанцоў, Валер Клушын, Яўген Макушок, Уладзімер Садко, Н.Р. Шахавец і Валер Шчукін — за ўкараненьне аўтаматызаванай папярэчна-клінавой пракаткі. У 1986 годзе Станіслаў Астапчык атрымаў Дзяржаўную прэмію СССР за распрацоўку хуткаснага тэрмічнага ўмацаваньня сталі і стопкаў. У 1988 годзе 6 дасьледнікаў ФТІ — Анатоль Гардзіенка, Міхаіл Бадзяка, А.С. Дымоўскі, В.С. Жукавец, Віктар Івашка і Г.А. Семянюк — атрымалі Дзяржпрэмію БССР за стварэньне электратэрмічнай вытворчасьці гетэрагенных матэрыялаў. Адначасна Аляксандар Аліфанаў, Аляксей Белы і Тацяна Каліноўская атрымалі Дзяржпрэмію БССР за стварэньне вытворчасьці аўтатрактарных дэталяў з выкарыстаньнем халоднай аб’ёмнай штампоўкі. У 1990 годзе Генадзь Анісовіч і Яўген Маруковіч атрымалі Дзяржпрэмію БССР за павышэньне якасьці адлівак у вытворчасьці. Адначасна прэмію атрымалі Ігар Васілеўскі і Жорж Мрочак за распрацоўку абсталяваньня для нанясеньня плязьменных ахоўных пакрыцьцяў на трубы цепласетак[4].
У 1992 годзе Магілёўскае аддзяленьне ФТІ вылучылі ў Інстытут тэхналёгіі мэталаў. Дагэтуль дасьледнікаў ФТІ ўзнагародзілі 10 Дзяржаўнымі прэміямі Беларусі. За савецкім часам у ФТІ працавалі акадэмікі Мікалай Акулаў, Генадзь Анісовіч, Цэлясьцін Бурстын, Канстанцін Гораў, Сяргей Губкін, Аляксей Кайгарадаў, Яўмен Канавалаў, Васіль Севярдэнка, Антон Сеўчанка, Мікалай Сірата, Барыс Сьцяпанаў і Віктар Чачын. Таксама ў Інстытуце працавалі сябры-карэспандэнты Міхаіл Бадзяка, Альбэрт Вейнік і Мікалай Румак. На 1998 год асноўнымі кірункамі дасьледаваньняў былі: фізыка трываласьці і плястычнасьці; узаемадзеяньне лазэрнага і плязьменнага выпрамяненьня з рэчывам; электраразбуральныя, лазэрныя і пучковыя (вакуўмныя і іёнаплязьменныя) тэхналёгіі; кампазыцыйныя матэрыялы; малаадкіднае абсталяваньне для машынабудаваньня і электронікі; кампутарная мультыплікацыя. У Інстытуце распрацавалі: спосабы фотаплястычнасьці і муаравых палосаў; цеплавую тэорыю ліцьця, тэрмадынамікі не- і абарачальных працэсаў; будову і відападзел формаўтварэньня; тэорыю апрацоўкі мэталаў і сынтэзу дыэлектрыкаў. Усталявалі заканамернасьці плястычнага формаўтварэньня. Дасьледавалі фазавыя і структурныя пераўтварэньні, фізыка-мэханічныя ўласьцівасьці сталі і стопкаў. Распрацавалі аўтаматызаваную папярочна-клінавую пракатку і лазэрнае абсталяваньне для тэрмічнай апрацоўкі, рэзкі і зваркі. Стварылі: абсталяваньне для імпульснай і магнітна-абразіўнай апрацоўкі, нанясеньня іржаўстойлівых, гарачатрывалых і аздабленчых пакрыцьцяў; браню для асабістай засьцярогі і аховы тэхнікі, бязьнікелевы чыгун, літыя і валакністыя алюмін-графітавыя матэрыялы. На 1998 год у ФТІ працавалі акадэмікі Станіслаў Астапчык, Аляксандар Сьцепаненка і Пётар Яшчарыцын, а таксама сябры-карэспандэнты Анатоль Гардзіенка і Леанід Гурскі[3].
Кіраўнікі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Цылясьцін Бурстын (1931—1937)
- Канстанцін Гораў (1947—1948)
- Сяргей Губкін (1948—1957)
- Васіль Севярдэнка (1957—1958)
- Мікалай Акулаў (1959—1964)
- Віктар Чачын (1970—1983)
- Станіслаў Астапчык (1983—2002)
- Віталь Залескі
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ Навуковая рада (рас.) // Фізыка-тэхнічны інстытут, 2019 г. Праверана 21 студзеня 2019 г.
- ^ а б Арганізацыі Аддзяленьня фізыка-тэхнічных навук (Фізыка-тэхнічны інстытут) // Нацыянальная акадэмія навук Беларусі, 8 лістапада 2018 г. Праверана 21 студзеня 2019 г.
- ^ а б Канстанцін Грышановіч. Інстытут фізыка-тэхнічны // Беларуская энцыкляпэдыя ў 18 тамах / гал.рэд. Генадзь Пашкоў. — Менск: Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі, 1998. — Т. 7. — С. 273. — 608 с. — 10 000 ас. — ISBN 985-11-0130-3
- ^ а б Гістарычная даведка (рас.) // Фізыка-тэхнічны інстытут, 2019 г. Праверана 21 студзеня 2019 г.
Вонкавыя спасылкі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Зваротная сувязь (рас.) // Фізыка-тэхнічны інстытут, 2019 г. Праверана 21 студзеня 2019 г.
- Навуковыя зборнікі (рас.)
 |
Гэта — накід артыкула пра Беларусь. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, пашырыўшы яго. |