Фінікс (Арызона)

	Фінікс
	анг. Phoenix
	Сьцяг Фініксу
Дата заснаваньня:	1868
Горад з:	1868
Краіна:	ЗША
Штат:	Арызона
Мэр:	Кейт Галега[d]
Плошча:	1341,48 км²
Вышыня:	1086 м н. у. м.
Насельніцтва (2010)
колькасьць:	1 445 632 чал.
шчыльнасьць:	1077,64 чал./км²
Часавы пас:	UTC-7
Тэлефонны код:	480, 602, 623
Паштовы індэкс:	85001–85087
Геаграфічныя каардынаты:	33°26′54″ пн. ш. 112°4′26″ з. д. / 33.44833° пн. ш. 112.07389° з. д.Каардынаты: 33°26′54″ пн. ш. 112°4′26″ з. д. / 33.44833° пн. ш. 112.07389° з. д.
	Фінікс на мапе ЗША ± Фінікс
	Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
	https://www.phoenix.gov

Фінікс (па-ангельску: Phoenix, мянушка: «Даліна Сонца») — сталіца і найбуйнейшы горад амэрыканскага штату Арызона. Заснаваны як горад 25 лютага 1881 году, першапачаткова зваўся Хуздо, што на мове Наваха азначае «Сьпякотнае месца», пазьней пераназваны ў Фінікс.

Насельніцтва горада на 2005 прыблізна склала 1 321 045 чалавек (6-ы па велічыні горад ЗША), разам з прыгарадамі — 3 865 077 чалавек (14-е месца ў ЗША). Фінікс таксама зьяўляецца найбуйнейшай сталіцай штату з усіх амэрыканскіх сталіцаў, уключаючы фэдэральную сталіцу Вашынгтон.

Геаграфія

Геаграфічнае становішча

Фінікс разьмешчаны ў даліне рэкі Солт-Рывэр, таксама вядомай як «Даліна Сонца», на вышыні 340 м ад узроўню мора, у цэнтральнай частцы Арызоны, у самім цэнтры пустэльні Санаран. Геаграфічныя каардынаты цэнтра горада — 33°31’42" пн.ш. 112°4’35" з.д.

Рака Солт-Рывэр (Салёная рака) перасякае горад з усходу на захад. Рэчышча ракі амаль заўсёды перасохлае, за выключэньнем выпадкаў скіду вады з вадасховішча, разьмешчанага вышэй па плыні, створанага для бесьперабойнага забесьпячэньня гораду прэснай вадой.

Тэрыторыя горада акружаная горамі Мак-Даўэл на паўночным усходзе, Ўайт-Тэнк на захадзе, Супэрстэйшн на ўсходзе і С’ера-Эстрэла на паўднёвым захадзе. У межах гораду маюцца горы Фінікс і Паўднёвыя.

Паводле бюро перапісу насельніцтва ЗША, тэрыторыя горада складае 1230,5 км², зь іх 1229,9 км² (99,95%) сушы і 0,6 км² (0,05%) воднай паверхні.

Клімат

Клімат Фінікса засушлівы, вельмі падобны да клімату гарадоў вакол Пэрсыдзкага заліва — Багдада або Эр-Рыяда. Звыш 80 дзён на год, з канца чэрвеня па верасень, сярэднедзённая тэмпэратура перавышае +38 °C. Абсалютны максымум +50 °C быў зарэгістраваны 26 чэрвеня 1990, абсалютны мінімум 7 студзеня 1913 склаў −8,8 °C. Наогул мінімальная тэмпэратура ўзімку вельмі рэдка апускаецца ніжэй нуля, апошні раз гэта адбылося 23 сьнежня 1991.

Колькасьць ясных дзён на год каля 300. Сярэднегадавая колькасьць ападкаў — 210 мм, самы вільготны месяц — сакавік (27 мм), самы сухі — чэрвень (4 мм). Сьнег у горадзе — вельмі рэдкая зьява, адзначаўся ў горадзе ўсяго сем раз, апошні раз у сьнежні 1985. Максымальная вышыня сьнежнага покрыва дасягнула 10 см у студзені 1937.

Месяц	Студзень	Люты	Сакавік	Красавік	Травень	Чэрвень	Ліпень	Жнівень	Верасень	Кастрычнік	Лістапад	Сьнежань	Год
Сярэдні дзённы максымум, °C	+19^°C	+21^°C	+24^°C	+29^°C	+34^°C	+39^°C	+41^°C	+39^°C	+37^°C	+31^°C	+24^°C	+19^°C	+30^°C
Сярэдні дзённы мінімум, °C	+5^°C	+7^°C	+9^°C	+13^°C	+18^°C	+22^°C	+27^°C	+26^°C	+22^°C	+16^°C	+9^°C	+6^°C	+15^°C
Колькасьць ападкаў, мм	21мм	20мм	27мм	6мм	4мм	2мм	25мм	24мм	19мм	20мм	19мм	23мм	210мм

Фінікс зьяўляецца самым сьпякотным і адным з самых сухіх гарадоў ЗША.

Дэмаграфія

Гісторыя перапісаў
Перапіс	Насельніцтва		%±
1870	240		—
1880	1708		611.7%
1890	3152		84.5%
1900	5544		75.9%
1910	11 314		104.1%
1920	29 053		156.8%
1930	48 118		65.6%
1940	65 414		35.9%
1950	106 818		63.3%
1960	439 170		311.1%
1970	581 572		32.4%
1980	789 704		35.8%
1990	983 403		24.5%
2000	1 321 045		34.3%
2010	1 445 632		9.4%
Бягучы 2019	1 680 992	^[4]	27.2%
1870-2019 U.S. Decennial Census^[5]

Па перапісе 2000 году насельніцтва гораду склала 1 321 045 чалавек, 465 834 хатнія гаспадаркі і 307 450 сем’яў. Шчыльнасьць насельніцтва 1074 чал/км². Шчыльнасьць гарадзкой забудовы — 403 хаты на км².

35,7% хатніх гаспадарак маюць дзяцей ва ўзросьце да 18 гадоў. 46,9% складаюць людзі, якія жывуць у шлюбе, 12,9% — сем’і без бацькі-карміцеля, 34% хатніх гаспадарак ня мае сям’і. Сярэдні памер хатняй гаспадаркі — 2,79, а сярэдні памер сям’і — 3,39 чалавека.

Насельніцтва горада па ўзросьце: 28,9% асобы да 18 гадоў, 10,9% ад 18 да 24 гадоў, 33,2% ад 25 да 44 гадоў, 18,8% ад 45 да 64 гадоў і 8,1% — людзі старэй 65 гадоў. Сярэдні ўзрост гараджанаў складае 31 год. На кожныя 100 жанчын прыходзіцца 103,5 мужчын.

Сярэднегадавы прыбытак хатняй гаспадаркі складае 42 207$, сям’і — 46,467$. Мужчыны маюць сярэдні заробак 32 820$, жанчыны — 27 466$. 15,8% насельніцтва і 11,5% сем’яў жывуць за рысай беднаты. З агульнага насельніцтва 21% дзяцей і 10,3% пэнсыянэраў таксама жывуць у беднаце.

Расавы і рэлігійны склад

На 2000 год, 71,07% жыхароў Фінікса прыналежаць да белай расы, 5,1% афра-амэрыканцы, 2,02% карэнныя народы Амэрыкі, 2,0% — азіяты, 0,13% — жыхары абтокаў Ціхага акіяна, 16,4% прадстаўнікі іншых расаў і 3,28% прадстаўнікі дзьвюх або больш расаў. 34,06% маюць лацінскае або гішпанскае паходжаньне.

Па перапісе 2000 году 45% насельніцтва зьяўляюцца каталікамі, 37% пратэстанты, 13% мармоны, і 5% габрэі.