Вадасховішча

Вадасховішча Шымэн у Кітаі

Вадасхо́вішча — штучны вадаём, утвораны, як правіла, у даліне ракі вадападпорнымі будынкамі для назапашваньня і захоўваньні вады ў мэтах яе выкарыстаньня ў народнай гаспадарцы.

Вадасховішчы дзеляцца на 2 тыпы: азёрныя і рачныя. Для вадасховішчаў азёрнага тыпу характэрна фармаваньне водных мас, якія істотна адрозьніваюцца па сваіх фізычных уласьцівасьцях ад уласьцівасьцяў вод прытокаў. Плыні ў гэтых вадасховішчах зьвязаныя больш за усё зь вятрамі. Вадасховішчы рачнога (рэчышчавага) тыпу маюць выцягнутую форму, плыні ў іх, звычайна, сьцёкавыя; водная маса па сваіх характарыстыках блізкая рачным водам.

Асноўнымі парамэтрамі вадасховішча зьяўляюцца аб’ём, плошча люстра і амплітуда ваганьня ўзроўняў вады ва ўмовах яго эксплюатацыі.

Стварэньне вадасховішчаў істотна зьмяняе ляндшафт рачных далін, а рэгуляваньне імі сьцёку пераўтварае натуральны гідралягічны рэжым ракі ў межах падпора. Зьмены гідралягічнага рэжыму, выкліканыя стварэньнем вадасховішчаў, адбываюцца таксама і ў ніжнім б’ефе гідравузлоў, часам на працягу дзясяткаў і нават сотняў кілямэтраў. Адмысловае значэньне мае памяншэньне паводак, у выніку чаго пагаршаюцца умовы нерасту рыб і вырастаньня травы на паплавах. Памяншэньне хуткасьці плыні выклікае выпадзеньне наносаў і заглейваньня вадасховішчаў; зьмяняецца тэмпэратурны і лёдавы рэжым, у ніжнім б'ефе ўтвараецца палонка, якая не замярзае ўсю зіму.

На вадасховішчах вышыня ветравых хваль большая, чым на рэках (да 3 м і больш).

Гідрабіялягічны рэжым вадасховішчаў істотна адрозьніваецца ад рэжыму рэк: біямаса ў вадасховішча утвараецца інтэнсіўней, зьмяняецца краявідавы склад флёры і фауны.

Найбуйнейшыя вадасховішчы

Верхавіны дрэваў лесу, затопленага ў 1950-х усё яшчэ паказваюцца над вадой вадасховішча Тынару (Кўінзлэнд, Аўстралія)

Найбуйнейшымі па плошчы люстра вадасховішчамі сьвету зьяўляюцца:

1. Вольта (8482 км²; Гана)
2. Смолвуд (6527 км²; Канада)
3. Куйбышаўскае вадасховішча (6450 км²; Расея)
4. Возера Карыба (5580 км²; Зымбабвэ, Замбія)
5. Бухтармінскае вадасховішча (5490 км²; Казахстан)
6. Братэрскае вадасховішча (5426 км²; Расея)
7. Возера Насэр (5248 км²; Эгіпет, Судан)
8. Рыбінскае вадасховішча (4580 км²; Расея)

Вялейскае вадасховішча — найбуйнейшае вадасховішча Беларусі

Найбуйнейшымі вадасховішчамі па поўным аб’ёме назапашваемай вады зьяўляюцца:

1. Возера Вікторыя (204,8 км³; Уганда)
2. Братэрскае вадасховішча (169,3 км³; Расея)
3. Возера Карыба (160,3 км³; Зымбабвэ, Замбія)
4. Возера Насэр (160 км³; Эгіпет)
5. Возера Вольта (148 км³; Гана)
6. Даніель Джонсан (141,2 км³; Канада)
7. Гуры (138 км³; Вэнэсуэла)
8. Тартар (85 км³; Ірак)
9. Краснаярскае вадасховішча (73,3 км³; Расея)
10. Гордан Хрум (70,1 км³; Канада)

Беларусь

На 2022 год у Беларусі налічвалася 85 вадасховішчаў з плошчай паверхні ад 1 кв.км.

Літаратура

• Авакян А. Б., Шарапов В. А. Водохранилища гидроэлектростанций СССР, М.-Л., 1968.