Воўпа
| Воўпа | |||||
| |||||
| Магдэбурскае права: | 21 студзеня 1792 | ||||
| Вобласьць: | Гарадзенская | ||||
| Раён: | Ваўкавыскі | ||||
| Сельсавет: | Воўпаўскі | ||||
| Тэлефонны код: | +375 1512 | ||||
| Паштовы індэкс: | 231908 | ||||
| Геаграфічныя каардынаты: | 53°22′12″ пн. ш. 24°21′24″ у. д. / 53.37° пн. ш. 24.35667° у. д.Каардынаты: 53°22′12″ пн. ш. 24°21′24″ у. д. / 53.37° пн. ш. 24.35667° у. д. | ||||
Воўпа на мапе Беларусі   Воўпа | |||||
 Галерэя здымкаў у Wikimedia Commons
| |||||
Во́ўпа — вёска ў Беларусі, на рацэ Ваўпянка. Цэнтар сельсавету Ваўкавыскага раёну Гарадзенскай вобласьці. Насельніцтва 1544 чал. (1990). Знаходзіцца за 25 км на поўнач ад Ваўкавыску, за 10 км ад чыгуначнай станцыі Рось; на аўтамабільнай дарозе Ваўкавыск — Горадня.
Воўпа — даўняе магдэбурскае мястэчка гістарычнай Ваўкавышчыны (частка Наваградчыны). Да Другой сусьветнай вайны галоўнай тутэйшай славутасьцю была драўляная сынагога — адна з найпрыгажэйшых у Рэчы Паспалітай[1] і Ўсходняй Эўропе[2][3].
Гісторыя
Упершыню Воўпа згадваецца ў XV ст. як дзяржаўны двор і сяло ў валоданьні вялікага князя Казімера, які ў 1449 падараваў яе канцлеру Алехне Судзімонтавічу. У 1478 тут заснавалі касьцёл Яна Хрысьціцеля. Пазьней Воўпа перайшла да роду Гальшанскіх: Павал Гальшанскі пераўтварыў яе ў цэнтар сваіх уладаньняў.
У XVI ст. з ініцыятывы вялікай княгіні Боны ўтварылася Воўпаўскае староства ў складзе Ваўкавыскага павету Наваградзкага ваяводзтва. У 1624 яго набыў канцлер Леў Сапега для свайго сына, падканцлера Казімера Льва. Апошні ў 1643 прымаў тут караля і вялікага князя Ўладзіслава Вазу. У 1662 літоўскія канфэдэраты вынесьлі ў мястэчку сьмяротны прысуд гетману Вінцэнту Гасеўскаму[4].
У XVIII ст. Караліна Тэрэза з Радзівілаў, удава Казімера Лявона Сапегі, перадала Воўпаўскае староства Юзэфу Аляксандру Ябланоўскаму. У 1772 яно складалася з мястэчка Воўпа з ключамі Дубна, Стары Дворац і Калодзежна. На сойме 1773—1775 староства атрымаў Юзэф Вінцэнт Плятэр. Станам на 1775 у мястэчку быў 21 двор. У 1773 на месцы ранейшага збудавалі новы драўляны касьцёл Яна Хрысьціцеля з разнымі алтарамі. 21 студзеня 1792 кароль і вялікі князь Станіслаў Аўгуст Панятоўскі надаў мястэчку Магдэбурскае права і герб: «у блакітным полі бабёр натуральнага колеру»[5].
У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Воўпа апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, у Гарадзенскім павеце. Па здушэньні вызвольнага паўстаньня ў 1831 расейскія ўлады канфіскавалі мястэчка ў дзяржаўны скарб. Станам на 1893 ў мястэчку было 110 двароў, касьцёл, 2 праваслаўныя капліцы, сынагога, 2 малітоўныя дамы, школа, бровар, 2 гарбарні, фарбавальня, 25 крамаў; рэгулярна праводзілася 5 невялікіх кірмашоў.
Згодна з Рыскай мірнай дамовай (1921) Воўпа апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе зрабілася цэнтрам гміны Гарадзенскага павету Беластоцкага ваяводзтва.
У 1939 Воўпа ўвайшла ў склад БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 зрабілася цэнтрам сельсавету. Статус паселішча панізілі да вёскі. Станам на 1970 тут было 274 двары, на 1990 — 670 двароў.
- Даўнія выявы мястэчка
-
У цэнтры мястэчка -
Сынагога -
Сынагога -
Сынагога -
Сынагога -
Сынагога, інтэр'ер -
Сынагога, інтэр'ер -
Сынагога, інтэр'ер
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_(2).jpg)
_(3).jpg)
_(10).jpg)
_(7).jpg)
.jpg)
Інфраструктура
У Воўпе працуюць сярэдняя школа, лякарня, амбуляторыя, дом культуры, бібліятэка, пошта.
Насельніцтва
- XIX стагодзьдзе: 1830 — 608 муж., зь іх шляхты 1, духоўнага стану 3, мяшчанаў-юдэяў 518, мяшчанаў-хрысьціянаў і сялянаў 86[6]; 1886 — 1634 чал.[7]; 1893 — 2027 чал.
- XX стагодзьдзе: 1921 — 1731 чал.[8]; 1970 — 460 чал.; 1990 — 1544 чал.[9]
Турыстычная інфармацыя
Выдатныя мясьціны
- Капліца (1873)
- Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьцiцеля (1773)
- Могілкі жыдоўскія (XVIII ст.)
- Царква Сьвятых апосталаў Пятра й Паўла (1859)
Страчаная спадчына
- Сынагога (XVII—XVIII стст.)
Крыніцы
- ^ Генадэь Семянчук. Воўпа // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2010 Т. 3. С. 141.
- ^ Carol Herselle Krinsky. Synagogues of Europe: Architecture, History, Meaning. — Dover Publications Inc., 1996. P. 225.
- ^ Thomas C. Hubka. Resplendent Synagogue: Architecture and Worship in an Eighteenth Century Polish Community. — Brandeis University Press, 2003. P. 63.
- ^ Вітальд Карпыза. Воўпа на Masty.org
- ^ Воўпа // Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў / Маст. А. Бажэнаў. — Менск: «Полымя», 1998. — 287 с.: іл. ISBN 985-07-0131-5.
- ^ Соркіна І. Мястэчкі Беларусі... — Вільня, 2010. С. 412.
- ^ Wołpa // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XIII: Warmbrun — Worowo. — Warszawa, 1893. S. 913.
- ^ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom V: Województwo Białostockie. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1924.
- ^ В. Міронаў. В. Шаблюк. Воўпа // ЭГБ. — Мн.: 1994 Т. 2. С. 364.
Літаратура
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1994. — Т. 2: Беліцк — Гімн. — 537 с. — ISBN 5-85700-142-0
- Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2010. — Т. 3: Дадатак А — Я. — 690 с. — ISBN 978-985-11-0487-7
- Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў / Маст. А. Бажэнаў. — Менск: «Полымя», 1998. — 287 с.: іл. ISBN 985-07-0131-5.
- Соркіна І. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
- Wołpa // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XIII: Warmbrun — Worowo. — Warszawa, 1893. S. 913.
Вонкавыя спасылкі
Воўпа — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
| ||||||||