Перайсьці да зьместу

Воўпаўская сынагога

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Помнік сакральнай архітэктуры
Воўпаўская сынагога
Воўпаўская сынагога
Воўпаўская сынагога
Краіна Беларусь
Вёска Воўпа
Каардынаты 53°22′00″ пн. ш. 24°22′00″ у. д. / 53.366667° пн. ш. 24.366667° у. д. / 53.366667; 24.366667Каардынаты: 53°22′00″ пн. ш. 24°22′00″ у. д. / 53.366667° пн. ш. 24.366667° у. д. / 53.366667; 24.366667
Канфэсія Юдазім
Тып будынка сынагога
Архітэктурны стыль драўлянае дойлідзтва
Дата заснаваньня XVII стагодзьдзе[1]
Дата скасаваньня 1941—1944
Стан зьнішчаная
Воўпаўская сынагога на мапе Беларусі
Воўпаўская сынагога
Воўпаўская сынагога
Воўпаўская сынагога
Воўпаўская сынагога на Вікісховішчы

Во́ўпаўская сынаго́га — помнік архітэктуры XVIII стагодзьдзя ў Воўпе. Знаходзілася ў цэнтры мястэчка, на Школьным двары. Твор традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з рысамі стылю барока.

Воўпаўская сынагога лічыцца адной з найпрыгажэйшых у Рэчы Паспалітай[2] і Ўсходняй Эўропе[3], шэдэўрам драўлянага дойлідзтва[4].

Гісторыя

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Сынагога. Э. Казіміроўскі, 1930 р.
Сынагога, 1933 р.

Вялікае Княства Літоўскае

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Драўляную сынагогу ў Воўпе збудавалі ў першай палове XVIII стагодзьдзя, пазьней некалькі разоў яна нязначна дабудоўвалася[5].

Пад уладай Расейскай імпэрыі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У пачатку XIX стагодзьдзя купалападобныя скляпеньні сынагогі пафарбавалі ў цёмна-сапфіравы колер, укрылі «бліскучымі» залатымі зоркамі. Сьцены пафарбавалі ў простым трамплей(fr)-стылі дзеля падабенства з клясычнымі мураванымі будынкамі[5].

Найноўшы час

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У 1929 року будынак улучылі ў сьпіс культурных славутасьцяў міжваеннай Польскай Рэспублікі[5]. У Другую сусьветную вайну будынак сынагогі спалілі нацысты[5].

У 2015 року рэпліку Воўпаўскай сынагогі збудавалі ў месьце Білгараі (Польшча).

Архітэктура

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Сучасная рэпліка ў Білгараі

Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з рысамі стылю барока. Стаяла на каменным падмурку і мела традыцыйную аб’ёмна-прасторавую кампазыцыю: высокі галоўны аб’ём у атачэньні прыбудоваў пад 1-схільнымі дахамамі[6]. З боку галоўнага фасада прыбудовы складалі самастойную архітэктурную кампазыцыю, цэнтрам якой быў уваходны прытвор з здвоенымі аркавымі вокнамі ў цэнтры і дзьвярыма з бакоў. Над прытворам узвышаўся 2-схільны дах з шырокім прычолкам. Абапал прытвора стаялі 2-ярусныя вежы пад высокімі 2-яруснымі дахамі. Адметнасьцю вежаў быў арыентаваны на вонкавыя бакі галерэйны балькон з разнымі слупамі і парэнчамі. Асноўны аб’ём вылучаўся высокім 3-ярусным дахам, акцэнтам якога быў фігурны франтон з слыхавым акном. Гарызантальна ашаляваныя сьцены праразаліся аркавымі здвоенымі аконнымі праёмамі, аздабляліся разнымі паскамі і карнізамі[7].

Галоўная заля мела памер 13 × 12,80 м з купалападобнай стольлю, апісанай гісторыкамі мастацтва Марыяй і Казімерам Пяхоткамі «найбольш уражвальнай з усіх вядомых драўляных столяў у Эўропе»[8]. Гэта тлумачыцца таксама і тым, што хрысьціянам не забаранялася будаваць з цэглы і каменьня, таму падобныя эўрапейскія пабудовы з дрэва сустракаюцца рэдка. Вышыня сьценаў асноўнае залі складала 7,2 м. Скляпеньні ўзвышаліся на 14 мэтраў, падзеленыя арнамэнтаванымі балюстрадамі на тры ярусы. Кожны ярус складаўся зь некалькіх закручаных сэкцыяў, аблямаваных драўлянымі панэлямі, якія складалі купалападобныя скляпеньні. Купал падтрымліваўся чатырма драўлянымі калёнамі, якія атачалі біму, і тросамі ўверсе[5]. Каўчэг Запавету меў выгляд штукарскі зробленай, шмат’яруснай пушкі з разьбою і размаляванай, з калёнамі, барэльефамі-мэнорамі, вазамі, россыпамі кветак, вежамі, скрыжалямі дзесяці прыказаньняў і арлом[5].

Галерэя

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  • Гістарычныя здымкі
  • 1907 р.
    1907 р.
  • 1907 р.
    1907 р.
  • 1907 р.
    1907 р.
  • 1907 р.
    1907 р.
  • 1907 р.
    1907 р.
  • 1907 р.
    1907 р.
  • П. Ульянінскі, 1908 р.
    П. Ульянінскі, 1908 р.
  • 1910—1913 рр.
    1910—1913 рр.
  • 1910—1913 рр.
    1910—1913 рр.
  • 1914 р.
    1914 р.
  • да 1915 р.
    да 1915 р.
  • 1915—1918 рр.
    1915—1918 рр.
  • 1915—1918 рр.
    1915—1918 рр.
  • 1918 р.
    1918 р.
  • 1928 р.
    1928 р.
  • 1930 р.
    1930 р.
  • 1931 р.
    1931 р.
  • да 1939 р.
    да 1939 р.
  • да 1939 р.
    да 1939 р.
  • да 1939 р.
    да 1939 р.
  • да 1939 р.
    да 1939 р.
  • да 1939 р.
    да 1939 р.
  • да 1939 р.
    да 1939 р.
  • да 1939 р.
    да 1939 р.
  • да 1939 р.
    да 1939 р.
  • да 1939 р.
    да 1939 р.
  • да 1939 р.
    да 1939 р.
  • да 1939 р.
    да 1939 р.
  • да 1939 р.
    да 1939 р.
  • да 1939 р.
    да 1939 р.
  • да 1939 р.
    да 1939 р.
  • С. Зайчык, да 1939 р.
    С. Зайчык, да 1939 р.

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ а б в г https://upz.edu.pl/data/file_attachment/2136-studia-2020-2.pdf — С. 14.
  2. ^ Семянчук Г. Воўпа // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2010 Т. 3. С. 141.
  3. ^ Krinsky C. H. Synagogues of Europe: Architecture, History, Meaning. — Dover Publications Inc., 1996. — С. 225.
  4. ^ Hubka T. C. Resplendent Synagogue: Architecture and Worship in an Eighteenth Century Polish Community. — Brandeis University Press, 2003. — С. 63.
  5. ^ а б в г д е Piechotka M., Piechotka K. Heaven’s Gate: Wooden Synagogues in the Territory of the Former Polish-Lithuanian Commonwealth. — Warsaw: Institute of Art, Polish Academy of Sciences, Wydawnnictwo Krupski I S-ka, 2004. — С. 362—370.
  6. ^ Локотко А. И. Архитектура европейских синагог. — Мн., 2002. С. 129.
  7. ^ Локотко А. И. Архитектура европейских синагог. — Мн., 2002. С. 130.
  8. ^ Piechotka M., Piechotka K. Heaven’s Gate: Wooden Synagogues in the Territory of the Former Polish-Lithuanian Commonwealth. — Warsaw: Institute of Art, Polish Academy of Sciences, Wydawnnictwo Krupski I S-ka, 2004. — С. 64.

Вонкавыя спасылкі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Воўпаўская_сынагога&oldid=2305295»