Рэспубліка Крым

	Рэспубліка Крым
	рас. Республика Крым; укр. Республіка Крим; крым. Къырым Джумхуриети, Qırım Cumhuriyeti
Герб	; Сьцяг
Гімн	Нивы и горы твои волшебны, Родина
Агульныя зьвесткі
Краіна	Расея;
Статус	рэспубліка
Уваходзіць у	Паўднёвую фэдэральную акругу Расеі (дэ-факта)
Адміністрацыйны цэнтар	Сімфэропаль
Улучае	14 раёнаў,; 10 мескіх радаў
Найбуйнейшыя гарады	Сімфэропаль
Дата ўтварэньня	17 сакавіка 2014
Кіраўнік Рады міністраў	Сяргей Аксёнаў
Кіраўнік Дзяржаўнае Рады	Уладзімер Канстанцінаў
Афіцыйныя мовы	расейская, украінская, крымскататарская
Насельніцтва (2013)	2 352 581
Шчыльнасьць	87,31 чал./км²
Нацыянальны склад	расейцы, украінцы, крымскія татары
Плошча	26 945 км²
Месцазнаходжаньне Рэспублікі Крым
Мэдыя-зьвесткі
Часавы пас	UTC +3
Тэлефонны код	365
Код аўтам. нумароў	82
	http://rk.gov.ru Афіцыйны сайт
	Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Крым (неадназначнасьць).

Рэспу́бліка Крым — палітычнае ўтварэньне на захопленай у выніку расейскага ўварваньня з 20 лютага па 18 сакавіка 2014 году^[3] тэрыторыі Аўтаномнай Рэспублікі Крым (АРК) і места Севастопаль Украіны, абвешчанае 21 сакавіка^[4] суб’ектам Расейскае Фэдэрацыі. 17 сакавіка ўсталяваныя Паветрана-дэсантнымі войскамі Расеі(en)^[5] улады паўвострава 85 галасамі былых дэпутатаў распушчанае^[6] Вярхоўнае Рады АРК ухвалілі пастанову пра (часовую) незалежнасьць Крыму^[7], хоць на незаконны і праведзены з махінацыямі^[8] рэфэрэндум пра статус Крыму пытаньне пра дзяржаўны сувэрэнітэт не выносілася^[9]^[10].

Дзяржаўнае ўладкаваньне

Найвышэйшым органам дзяржаўнае ўлады на тэрыторыі рэспублікі абвешчаная Дзяржаўная Рада Рэспублікі Крым^[11]^[12]. Найвышэйшая юрыдычная моц замацаваная за Канстытуцыяй Аўтаномнае Рэспублікі Крым ад 1998 году, якая дзейнічацьме да прыняцьця новае канстытуцыі рэспублікі^[12].

21 сакавіка прэзыдэнт Расеі Ўладзімер Пуцін падпісаў загад аб утварэньні новай фэдэральнай акругі ў складзе Расейскае Фэдэрацыі — Крымскай, у якую, паводле плянаў, мусяць увайсьці Рэспубліка Крым і места фэдэральнага значэньня Севастопаль^[13].

Кіраўніком расейскай адміністрацыі тэрыторыі АРК зацьверджаны Сяргей Аксёнаў, кіраўнік мясцовага аддзяленьня партыі «Расейскае адзінства», якіў захапіў уладу на тэрыторыі АРК яшчэ да фармальнай анэксіі аўтаномнай рэспублікі Расеяй, раней вядомы як удзельнік мясцовых крымінальных груповак і, пазьней, бізнэсмэн. Меў кантакты са сьпікерам мясцовага парлямэнту Ўладзімерам Канстанцінавым, у дачыненьні да якога таксама мяркуюцца крымінальныя кантакты^[14].

Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел

У цэлым усталяваныя расейскім акупацыйным войскам улады паўвостраву захавалі адміністрацыйна-тэрытарыяльную сетку Аўтаномнай Рэспублікі Крым за выняткам далучэньня севастопальскай мескай рады. Паўвостраў падзяляецца на раёны й мескія рады (статусам роўныя раёну), раёны падзяляюцца на мескія й сельскія рады.

Рэспубліка Крым у адміністрацыйна-тэрытарыяльным уладкаваньні Расеі была падзеленая на два суб’екты — уласна Рэспубліку Крым і места фэдэральнага значэньня Севастопаль. Рэспубліка Крым як суб’ект Расеі адпавядае тэрыторыі Аўтаномнай Рэспублікі Крым (у якую не ўваходзіць Севастопаль), места фэдэральнага значэньня Севастопаль — севастопальскай мескай радзе, якая паводле ўкраінскага заканадаўства не ўваходзіць у склад Аўтаномнай Рэспублікі Крым. Такім чынам, пасьля дэ-факта ўваходжаньня паўвостраву ў склад Расеі краіна аднавіла ўкраінскі адміністрацыйна-тэтытарыяльны падзел паўвостраву.

Моўная палітыка

Статус афіцыйных моваў у рэспубліцы атрымаюць расейская і крымскататарская мовы^[15]. Украінскамоўная грамада Крыму выказвае заклапочанасьць магчымым прыцісканьнем правоў украінскае мовы пасьля абвяшчэньня Крымам незалежнасьці^[16]. Між тым, прэзыдэнт Расеі Ўладзімер Пуцін заявіў, што ў Рэспубліцы Крым афіцыйны статус атрымаюць тры мовы: расейская, украінская, крымскататарская^[17].

Рэакцыя

14 сакавіка 2014 г. Канстытуцыйны суд Украіны прызнаў неканстытуцыйнай пастанову Вяхоўнай Рады АРК аб правядзеньні рэфэрэндуму^[18]. 27 сакавіка Генэральная Асамблея ААН пастанавіла адмовіць рэфэрэндуму ў праўнай сіле^[19]. 28 красавіка выканаўца абавязкаў прэзыдэнта Ўкраіны Аляксандар Турчынаў падпісаў закон аб зьмене праўнага стану Крыму на захоплены ў выніку ўзброенага нападу Расеі^[20].

Байкот рэфэрэндуму абвясьціў Мэджліс крымскататарскага народу — неафіцыйны культурны й грамадзкі орган крымскіх татараў Крыму^[21]^[22].

Сярод дзяржаваў-удзельніцаў ААН толькі Расея (часова) прызнала яе незалежнасьць для замацаваньня працэдуры ўлучэньня ў свой склад. Расейскі прэзыдэнт Уладзімер Пуцін падпісаў адпаведны загад^[23], хоць Будапэшцкі мэмарандум забавязвае Расею паважаць дзяржаўныя межы Ўкраіны і ўстрымлівацца ад ўжыцьця сілы супраць яе тэрытарыяльнай цэласнасьці.

Сваю адмоўную рэакцыю адносна рэфэрэндуму выказалі хаўрусьнікі па блёку НАТО^[24].

18 сакавіка 2014 году, пасьля афіцыйнага выступу Ўладзімера Пуціна, усталяваныя расейскімі войскамі^[5]^[25] кіраўнікі Крыму й Севастопалю падпісалі пагадненьне з прэзыдэнтам Расеі адносна далучэньня тэрыторыяў да Расеі. 20 сакавіка далучэньне тэрыторыі паўвостраву ўхваліла Дзяржаўная Дума Расеі^[26]. Да 1 студзеня 2015 году абвешчаны пераходны пэрыяд, падчас якога вырашацьмуцца пытаньні эканамічнай, фінансавай, крэдытнай і прававой інтэграцыі тэрыторыі паўвостраву з Расеяй. Уласныя санкцыі супраць Расеі ўвялі ЗША^[27], а таксама Эўрапейскі Зьвяз і Канада.

Эканоміка

У эканамічным дачыненьні эканоміка паўвостраву моцна залежыць ад астатняй часткі Ўкраіны, празь якую Крым на 80% забясьпечваецца пітнай вадою й электраэнэргіяй, на траціну — прыродным газам^[28]^[29].

17 сакавіка 2014 году Дзяржаўная Рада Рэспублікі Крым нацыяналізавала рзьмешчаныя на тэрыторыі рэспублікі прадпрыемствы нафтагазаздабыўчай прамысловасьці: Дзяржаўнае акцыянэрнае таварыства «Чорноморнафтогаз» і маёмасьць «Укртрансгазу»^[30].

Афіцыйнай валютай самаабвешчанай рэспублікі аб’яўлены расейскі рубель, пры гэтым украінская грыўна захоўвацьмецца ў абарачэньні да 1 студзеня 2016 году^[31]. Для арганізацыі грашовага абарачэньня, зьдзяйсьненьня апэрацыяў над бюджэтнымі сродкамі й сродкамі пазабюджэтных фондаў, а таксама абслугоўваньня зьнешніх пазык створаны г.зв. «Банк Крыму»^[32].

Глядзіце таксама

Крыніцы

^ http://www.interfax.ru/russia/440441
^ Регистрационно-экзаменационные подразделения ГИБДД начали выдачу регистрационных знаков с цифровым кодом-«82» (рас.) — Министерство внутренних дел по Республике Крым, 2014.
^ Загадкавы расейскі мэдаль і дата «вяртаньня Крыму» // Радыё «Свабода», 25 красавіка 2014 г. Праверана 28 красавіка 2014 г.
^ Зьміцер Уласаў. Пуцін падпісаў законы аб прыняцьці Крыму і Севастопаля ў склад Расеі // БелаПАН, 21 сакавіка 2014 г. Праверана 28 красавіка 2014 г.
^ ^а ^б Контрвыведка Ўкраіны: Расея даручыла сэпаратыстам забіць 100-200 чалавек, каб увесьці войскі // Наша Ніва, 16 красавіка 2014 г. Праверана 17 красавіка 2014 г.
^ Аляксей Арэшка. Вярхоўная Рада Ўкраіны распусьціла парлямэнт Крыму // БелаПАН, 16 сакавіка 2014 г. Праверана 28 красавіка 2014 г.
^ Крым провозглашен независимым суверенным государством – Республикой Крым (рас.) Афіцыйная старонка Вярхоўнае Рады Крыму Праверана 20 сакавіка 2014 г.
^ Марцін Ярскі. Эўразвяз пачаў пастаўкі газу ва Ўкраіну // Белсат, 15 красавіка 2014 г. Праверана 28 красавіка 2014 г.
^ Украінская Праўда. Мінюст дав оцінку рішенням про референдуми у Криму та Донецьку: нелегітимні // Украінская Праўда. — 2014.
^ Украінская Праўда. Радбез ООН не визнає "референдум" у Криму // Украінская Праўда. — 2014.
^ Верховный Совет АРК переименован в Государственный Совет Республики Крым (рас.) Афіцыйная старонка Вярхоўнае Рады Крыму Праверана 20 сакавіка 2014 г.
^ ^а ^б С 17 марта 2014 года высшим органом власти Республики Крым является парламент Республики Крым в действующем депутатском составе на срок полномочий до сентября 2015 года (рас.) Афіцыйная старонка Вярхоўнае Рады Крыму Праверана 20 сакавіка 2014 г.
^ РБК. В России создан Крымский федеральный округ // РБК.
^ Галеоці М. Крым і крымінал да і пасьля расейскай анэксіі = «Сейлем» и «Башмаки» // Радыё Свабода. — 2014.
^ korrespondent.net. У Криму російська та кримськотатарська мови отримають державний статус // korrespondent.net. — 2014.
^ expres.ua. Вождь кримських сепаратистів хоче заборонити українську мову в Криму відразу ж після проведення референдуму // expres.ua. — 2014.
^ Путін дозволяє Криму три офіційні мови: російську, українську і кримськотатарську (укр.) tyzhden.ua Праверана 20 сакавіка 2014 г.
^ «Рэфэрэндум» у Бахчысараі сарваны // Радыё «Свабода», 16 сакавіка 2014 г. Праверана 28 красавіка 2014 г.
^ Генасамблея ААН не прызнала вынікі рэфэрэндуму ў Крыму // Беларускае тэлеграфнае агенцтва, 27 сакавіка 2014 г. Праверана 28 красавіка 2014 г.
^ Тацяна Каравянкова. Выканаўца абавязкаў прэзідэнта Ўкраіны Турчынаў падпісаў закон аб часова акупаваных тэрыторыях // БелаПАН, 28 красавіка 2014 г. Праверана 28 красавіка 2014 г.
^ ukrinform.ua. Mejlis to boycott Crimean referendum // ukrinform.ua.
^ Андрэас Брэнэр. Tatar leader: referendum's results 'predetermined' (анг.) // Радыё «Нямецкая хваля», 16 сакавіка 2014 г. Праверана 28 траўня 2016 г.
^ Подписан Указ о признании Республики Крым (рас.) Афтцыйная старонка прэзыдэнта Расеі Праверана 20 сакавіка 2014 г.
^ Інтэрфакс-Украіна. NATO Allies won't recognize Crimea's annexation to Russia // Kyiv Post.
^ Эдуард Півавар. У.Пуцін прызнаў, што за сьпінай самаабароны Крыму стаялі расейскія войскі // Беларускае тэлеграфнае агенцтва, 17 красавіка 2014 г. Праверана 28 красавіка 2014 г.
^ Дзярждума Расеі ратыфікавала анэксію Крыму // Радыё «Свабода», 20 сакавіка 2014 г. Праверана 19 красавіка 2014 г.
^ Абама пашырыў санкцыі супраць Расеі // Радыё «Свабода», 20 сакавіка 2014 г. Праверана 19 красавіка 2014 г.
^ Зьміцер Шурхала. Як Крым залежыць ад Украіны // Радыё «Свабода», 7 сакавіка 2014 г. Праверана 19 красавіка 2014 г.
^ Радыё Свабода. Чи обійдеться Крим без України? // Радыё Свабода.
^ tvi.ua. Парламент Криму націоналізував «Чорноморнафтогаз» і «Укртрансгаз» // tvi.ua.
^ Gazeta.ua. Крим офіційно перейшов на російський рубль // Gazeta.ua.
^ finance.ua. У Криму проголосили рубль офіційною валютою та створили банк Криму // finance.ua.

[_d6e6f32223c448e1-1] ttp://www.interfax.ru/russia/440441

[_e4d15088c2fe3233-2] Регистрационно-экзаменационные подразделения ГИБДД начали выдачу регистрационных знаков с цифровым кодом-«82» (рас.) — Министерство внутренних дел по Республике Крым, 2014.

[3] Загадкавы расейскі мэдаль і дата «вяртаньня Крыму» // Радыё «Свабода», 25 красавіка 2014 г. Праверана 28 красавіка 2014 г.

[4] Зьміцер Уласаў. Пуцін падпісаў законы аб прыняцьці Крыму і Севастопаля ў склад Расеі // БелаПАН, 21 сакавіка 2014 г. Праверана 28 красавіка 2014 г.

[дэсант-5] а ^б Контрвыведка Ўкраіны: Расея даручыла сэпаратыстам забіць 100-200 чалавек, каб увесьці войскі // Наша Ніва, 16 красавіка 2014 г. Праверана 17 красавіка 2014 г.

[6] Аляксей Арэшка. Вярхоўная Рада Ўкраіны распусьціла парлямэнт Крыму // БелаПАН, 16 сакавіка 2014 г. Праверана 28 красавіка 2014 г.

[7] Крым провозглашен независимым суверенным государством – Республикой Крым (рас.) Афіцыйная старонка Вярхоўнае Рады Крыму Праверана 20 сакавіка 2014 г.

[8] Марцін Ярскі. Эўразвяз пачаў пастаўкі газу ва Ўкраіну // Белсат, 15 красавіка 2014 г. Праверана 28 красавіка 2014 г.

[9] Украінская Праўда. Мінюст дав оцінку рішенням про референдуми у Криму та Донецьку: нелегітимні // Украінская Праўда. — 2014.

[10] Украінская Праўда. Радбез ООН не визнає "референдум" у Криму // Украінская Праўда. — 2014.

[11] Верховный Совет АРК переименован в Государственный Совет Республики Крым (рас.) Афіцыйная старонка Вярхоўнае Рады Крыму Праверана 20 сакавіка 2014 г.

[hzvrespublika-12] а ^б С 17 марта 2014 года высшим органом власти Республики Крым является парламент Республики Крым в действующем депутатском составе на срок полномочий до сентября 2015 года (рас.) Афіцыйная старонка Вярхоўнае Рады Крыму Праверана 20 сакавіка 2014 г.

[13] РБК. В России создан Крымский федеральный округ // РБК.

[14] Галеоці М. Крым і крымінал да і пасьля расейскай анэксіі = «Сейлем» и «Башмаки» // Радыё Свабода. — 2014.

[15] korrespondent.net. У Криму російська та кримськотатарська мови отримають державний статус // korrespondent.net. — 2014.

[16] expres.ua. Вождь кримських сепаратистів хоче заборонити українську мову в Криму відразу ж після проведення референдуму // expres.ua. — 2014.

[17] Путін дозволяє Криму три офіційні мови: російську, українську і кримськотатарську (укр.) tyzhden.ua Праверана 20 сакавіка 2014 г.

[18] «Рэфэрэндум» у Бахчысараі сарваны // Радыё «Свабода», 16 сакавіка 2014 г. Праверана 28 красавіка 2014 г.

[19] Генасамблея ААН не прызнала вынікі рэфэрэндуму ў Крыму // Беларускае тэлеграфнае агенцтва, 27 сакавіка 2014 г. Праверана 28 красавіка 2014 г.

[20] Тацяна Каравянкова. Выканаўца абавязкаў прэзідэнта Ўкраіны Турчынаў падпісаў закон аб часова акупаваных тэрыторыях // БелаПАН, 28 красавіка 2014 г. Праверана 28 красавіка 2014 г.

[21] ukrinform.ua. Mejlis to boycott Crimean referendum // ukrinform.ua.

[22] Андрэас Брэнэр. Tatar leader: referendum's results 'predetermined' (анг.) // Радыё «Нямецкая хваля», 16 сакавіка 2014 г. Праверана 28 траўня 2016 г.

[23] Подписан Указ о признании Республики Крым (рас.) Афтцыйная старонка прэзыдэнта Расеі Праверана 20 сакавіка 2014 г.

[24] Інтэрфакс-Украіна. NATO Allies won't recognize Crimea's annexation to Russia // Kyiv Post.

[25] Эдуард Півавар. У.Пуцін прызнаў, што за сьпінай самаабароны Крыму стаялі расейскія войскі // Беларускае тэлеграфнае агенцтва, 17 красавіка 2014 г. Праверана 28 красавіка 2014 г.

[26] Дзярждума Расеі ратыфікавала анэксію Крыму // Радыё «Свабода», 20 сакавіка 2014 г. Праверана 19 красавіка 2014 г.

[27] Абама пашырыў санкцыі супраць Расеі // Радыё «Свабода», 20 сакавіка 2014 г. Праверана 19 красавіка 2014 г.

[28] Зьміцер Шурхала. Як Крым залежыць ад Украіны // Радыё «Свабода», 7 сакавіка 2014 г. Праверана 19 красавіка 2014 г.

[29] Радыё Свабода. Чи обійдеться Крим без України? // Радыё Свабода.

[30] tvi.ua. Парламент Криму націоналізував «Чорноморнафтогаз» і «Укртрансгаз» // tvi.ua.

[31] Gazeta.ua. Крим офіційно перейшов на російський рубль // Gazeta.ua.

[32] finance.ua. У Криму проголосили рубль офіційною валютою та створили банк Криму // finance.ua.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

п а р Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Расеі
Рэспублікі	Адыгея Алтай Башкартастан Буратыя Дагестан Інгушэтыя Кабардзіна-Балкарыя Калмыкія Карачаева-Чаркесія Карэлія Комі Крым Мардовія Марый Эл Паўночная Асэтыя Татарстан Тува Удмуртыя Хакасія Чачэнія Чувашыя Якутыя
Краі	Алтайскі Забайкальскі Камчацкі Краснадарскі Краснаярскі Пермскі Прыморскі Стаўрапольскі Хабараўскі
Вобласьці	Амурская Арлоўская Архангельская Арэнбурская Астраханская Белгародзкая Бранская Валагодзкая Валгаградзкая Варонеская Іванаўская Іркуцкая Калінінградзкая Калуская Кастрамская Кемераўская Кіраўская Курганская Курская Ленінградзкая Ліпецкая Магаданская Маскоўская Мурманская Наўгародзкая Ніжагародзкая Новасібірская Омская Пензенская Пскоўская Разанская Растоўская Самарская Саратаўская Сахалінская Смаленская Сьвярдлоўская Тамбоўская Томская Тульская Уладзімерская Ульянаўская Цьвярская Цюменская Чалябінская Яраслаўская
Гарады фэдэральнага значэньня	Масква Санкт-Пецярбург Севастопаль
Аўтаномная вобласьць	Габрэйская
Аўтаномныя акругі	Ненецкая Ханты-Мансійская — Югра Чукоцкая Ямала-Ненецкая
Ліквідаваныя	Агінская Бурацкая аўтаномная акруга Камчацкая вобласьць Карацкая аўтаномная акруга Комі-Пярмяцкая аўтаномная акруга Пермская вобласьць Таймырская (Далгана-Ненецкая) аўтаномная акруга Усьць-Ардынская Бурацкая аўтаномная акруга Чыцінская вобласьць Эвэнкійская аўтаномная акруга
Фэдэральныя акругі	Далёкаўсходняя Паўднёвая Паўночна-Каўкаская Паўночна-Заходняя Прыволская Сібірская Уральская Цэнтральная
Колішняя фэдэральная акруга	Крымская
Курсівам — тэрыторыі Ўкраіны, пад кантролем Расеі