Яўнут

Яўнут
Яўнут (уяўны партрэт)
вялікі князь літоўскі
1341 — 1345
Папярэднік	Гедзімін
Наступнік	Альгерд
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	1300
Памёр	1366
Бацька	Гедзімін
Маці	Еўна Полацкая

Яўнут (у праваслаўі Іван; каля 1308 — па 1366) — вялікі князь літоўскі (1341—1345). Пачынальнік роду князёў Заслаўскіх.

Імя

Гісторык Павал Урбан у сваёй кнізе «Старажытныя ліцьвіны» адзначае, што імя Яўнут складаецца з двух фармантаў: -еў-, які адпавядае старагерм. êwa 'закон', і -нунд-, які адпавядае герм. nand (nund, -nad, -nud, -nut) 'адважны', 'дужы', 'моцны', 'сьмелы', 'стойкі'. Такім парадкам, Яўнут, відаць, значыла «Моцны дабрынёй» або «Дабрамір».

Менскі дасьледнік Алёхна Дайліда, які адзначае імавернасьць повязі ліцьвінаў з палабскімі люцічамі, аднак больш імаверным лічыць іх германскае паходжаньне, зьвяртае ўвагу на тое, што імя Яўнут (як і Кейстут, Гердут) мае ўласьцівы для германскіх імёнаў канчатак -ут, якога няма ў балтыйскіх мовах.

Формы імя князя ў гістарычных крыніцах: Евнутей (1341 год), Евнутей Геднмановичь (1345 год), Оже я князь Еоунутий, и Кистютии, и Любарть (1352 год), Печять князя Міхалова Евнютевича (1386 год), князь Михайло Евнутевич (1392 год), Symeon filis Jawnuthi (1411 год).

Біяграфія

Сын Гедзіміна і палачанкі Евы (Еўны). Атрымаў ад бацькі ва ўдзел Ашмяны, Браслаў і Вількамір. Паводле тэстамэнту Гедзіміна, стаў вялікім князем па ягонай сьмерці ў канцы 1341 году. Знайшоў падтрымку толькі ў вялікай княгіні Евы і брата князя пінскага Нарымонта, большасьць братоў ігнаравалі яго і праводзілі самастойную палітыку.

Па сьмерці ў 1345 годзе Евы Альгерд і Кейстут зладзілі супраць Яўнута змову, у выніку чаго ён трапіў у палон. Пазьней Яўнут уцёк з-пад варты і праз Смаленск прыбыў у Маскву да свайго швагра Сямёна Гордага, дзе прыняў праваслаўе. Быў першым князем-уцекачом, які шукаў падтрымку ў Маскве.

У 1347 годзе памірыўся з братамі, вярнуўся і атрымаў ва ўдзел Заслаўскае княства, у склад якога некаторы час уваходзіў Менск.

Галерэя

• Уяўныя партрэты Яўнута
• 

  З радаводу Палубінскіх. А. Тарасевіч, 1675 г.

• 

  І. Гердзееўскі, каля 1850 г.

• 

  М. Барвіцкі, 1908 г.

Папярэднік Гедзімін

Вялікі князь літоўскі 1341—1345

Наступнік Альгерд

Літаратура

• Арлоў У., Герасімовіч З. Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае / Рэц. А. Грыцкевіч, У. Ляхоўскі; рэд. З. Санько; картограф В. Цемушаў. — KALLIGRAM, spol s r.o., 2012. — 400 с. : іл. ISBN 978-985-6919-82-7.
• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Менск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
• Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. — (сьціслая вэрсія кнігі: Вытокі Вялікае Літвы. — Менск, 2021. — 89 с.)
• Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: Тэхналогія, 2001. — 216 с. — 500 ас. — ISBN 978-985-458-050-4