Яўнут

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Яўнут
лац. Jaŭnut
Яўнут (уяўны партрэт)
вялікі князь літоўскі
1341 — 1345
Папярэднік Гедзімін
Наступнік Альгерд
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся 1301(1301)
Памёр па 1366
Бацька Гедзімін
Маці Еўна Полацкая

Яўнут Гедзімінавіч, Яўнуці Гедзімінавіч (у праваслаўі Іван; 1301 — па 1366) — вялікі князь літоўскі (1341—1345). Пачынальнік роду князёў Заслаўскіх.

Імя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Асноўныя артыкулы: Яўнут (імя) і Імёны ліцьвінаў

З апавяданьня Раўданскага рукапісу можна зразумець, што Яўнут быў названы ад імя сваёй маці Еўны Полацкай, як і Альгерд — ад імя сваёй маці Вольгі.

Імёны Явень (Евень), Яўны / Яўн гістарычна бытавалі ў Польшчы: Jawyen / Jawen (1410 год), Gyewyen (1465 год), Nicolai Jawnicz (1497 год), Nobilis Martinus Jawny (1473 год)[1].

Варыянты імя князя ў гістарычных крыніцах: Оже я князь Еоунутий, и Кистютии, и Любарть (1352 год)[2]; vnd treib Jawnuten dorvs[3] (Jawnut; Мэмарыял Вітаўта, 1390 год); Iwenynti, Jewynthi[a] або Евнутіи[b] (Летапісец вялікіх князёў літоўскіх); Евнутій (Наўгародзкі чацьверты летапіс)[4]; Евнутей (Сафійскі першы летапіс)[5]; Евнутей Гедимановичь[6] (Ніканаўскі летапіс).

Жыцьцяпіс[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Паводле Раўданскага рукапісу, Яўнут нарадзіўся ў 1301 годзе і быў другім сынам Гедзіміна ад трэцяй жонкі Еўны Полацкай. Атрымаў ад бацькі ва ўдзел Ашмяны, Браслаў і Вількамір. Паводле тэстамэнту Гедзіміна, стаў вялікім князем па ягонай сьмерці ў канцы 1341 году. Знайшоў падтрымку толькі ў вялікай княгіні Еўвы і брата князя пінскага Нарымонта, большасьць братоў ігнаравалі яго і праводзілі самастойную палітыку.

Па сьмерці ў 1345 годзе Еўвы Альгерд і Кейстут учынілі супраць Яўнута змову, у выніку чаго ён трапіў у палон[7]. Пазьней Яўнут уцёк з-пад варты і праз Смаленск прыбыў у Маскву да свайго швагра Сямёна Гордага, дзе прыняў праваслаўе. Быў першым князем-уцекачом, які шукаў падтрымку ў Маскве.

У 1347 годзе замірыўся з братамі, вярнуўся і атрымаў ва ўдзел Заслаўскае княства, у склад якога некаторы час уваходзіў Менск[8].

Галерэя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Папярэднік
Гедзімін
Вялікі князь літоўскі
1341—1345
Наступнік
Альгерд

Заўвагі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Słownik staropolskich nazw osobowych. T. 2. — Wrocław, 1968—1970. S. 378.
  2. ^ Грамоти XIV ст. — Київ, 1974. С. 30.
  3. ^ Лицкевич О. В. «Летописец великих князей литовских» и «Повесть о Подолье»: опыт комплексного критического разбора. — СПб., 2019. С. 263.
  4. ^ ПСРЛ. Т. 4. — СПб., 1848. С. 57, 72.
  5. ^ ПСРЛ. Т. 5. — СПб., 1851. С. 224, 235.
  6. ^ ПСРЛ. Т. 10. — СПб., 1885. С. 216.
  7. ^ Арлоў У. Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае. — KALLIGRAM, 2012. С. 46.
  8. ^ Грыцкевіч А. Яўнут // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 786.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]