Летапісец вялікіх князёў літоўскіх

Летапісец вялікіх князёў літоўскіх
Жанр:	летапіс
Мова арыгіналу:	старабеларуская мова
Год напісаньня:	1420-я гады
Публікацыя:	1823 год

Летапі́сец вялі́кіх князёў літо́ўскіх — найстарэйшы вядомы летапісны твор зь ліку беларуска-літоўскіх летапісаў. У летувіскай гістарыяграфіі азначаецца таксама як «1-я рэдакцыя Літоўскае хронікі». Апісвае палітычную гісторыю Вялікага Княстава Літоўскага за кругабег ад сьмерці Гедыміна (1341) да канца XIV стагодзьдзя. «Летапісец» напісаны па-старабеларуску невядомым аўтарам напрыканцы 1420-х гадоў у Смаленску. Упершыню апублікаваны ў 1823 годзе Ігнацыем Даніловічам у «Dziennik Wilenski».

Апісаньне

У творы ў форме суцэльнага апавяданьня прадстаўленая змова Альгерда й Кейстута супраць Яўнута, грамадзянскія войны між Вітаўта й Ягайлы й між Сьвідрыгайлы і Жыгімонта. Гэтая частка напісана ў 1390-я гады з мэтай гістарычнага абгрунтаваньня правоў Вітаўта на вялікае княжаньне ў Вільні.

Другая частка, больш фрагмэнтарная, характарызуецца царкоўна-рэлігійнымі поглядамі на падзеі й складаецца з кароткіх апавяданьняў пра палітычнае жыцьцё Вялікага Княства Літоўскага апошняй чвэрці XIV стагодзьдзя. Поўная рэдакцыя ўключае яшчэ «Аповесьць пра Падольле», дзе распавядаецца пра бітву на Сініх Водах і пра паход Вітаўта ў гэтыя месцы.

Летапіс захаваўся ў розных сьпісах (Віленскім, Супрасьльскім, Слуцкім, Красінскага, Рачынскага й інш.), летапісных зводах і гістарычных кампіляцыях. У XV стагодзьдзі паслужыла асновай часткі Беларуска-літоўскай летапісе 1446 і часткова выкарыстаная польскім гісторыкам Янам Длугаша ў «Гісторыі Польшчы». У XVI стагодзьдзі «Летапісец» увайшоў у склад другога й трэцяга летапісных збораў, празь якія перайшоў у «Хроніку польскую, літоўскую, жамойцкую і ўсяе Русі» Мацея Стрыйкоўскага. «Летапісец» быў вядомы таксама ў Паўночна-Ўсходняй Русі, дзе ня раз перапісваўся і перапрацоўваўся (сьпісы Дуброўскага, Пагодзіна й інш.).

Летапіс быў перакладзены ў польскую, нямецкую, летувіскую, лацінскую й расейскую мовы.

Літаратура

• Белазаровіч В. А. Гістарыяграфія гісторыі Беларусі: вучэб. дапаможнік; Установа Адукацыі «Гродзенскі Дзярж. Ун-т імя Я.Купалы». — Гродна: ГрДУ, 2006. — С. 50—51. — 345 с. — ISBN 985-417-858-7;
• Чамярыцкі В. Віленскі летапіс // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0, С. 190—191.