Парэчча (горад)

	Парэчча; лац. Parečča
	; Саборная царква-мураўёўка
Герб Парэчча
Першыя згадкі:	1499
Краіна:	Расея
Суб’ект фэдэрацыі:	Смаленская вобласьць
Муніцыпальны раён:	Парэцкі
Вышыня:	160 м н. у. м.
Насельніцтва:	7895 чал. (2009)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+7 48145
Паштовы індэкс:	216100
Нумарны знак:	67
Геаграфічныя каардынаты:	55°16′0″ пн. ш. 31°31′0″ у. д. / 55.26667° пн. ш. 31.51667° у. д.Каардынаты: 55°16′0″ пн. ш. 31°31′0″ у. д. / 55.26667° пн. ш. 31.51667° у. д.
	Парэчча на мапе Расеі Парэчча
	Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Парэчча, Дзямідаў.

Парэ́чча (з 1918 году — Дзямі́даў) — места ў Расеі, пры ўтоку ракі Гобзы ў Касплю. Адміністрацыйны цэнтар Парэцкага раёну Смаленскай вобласьці. Насельніцтва на 2017 год — 6289 чалавек. Знаходзіцца за 92 км ад Смаленску, за 47 км ад чыгуначнай станцыі Рудня.

Парэчча — места гістарычнай Смаленшчыны, на этнічнай тэрыторыі беларусаў.

Гісторыя

Паміж Вялікім Княствам Літоўскім і Маскоўскай дзяржавай

Першы пісьмовы ўпамін пра Парэчча датуецца 1499 годам, калі яно было цэнтрам воласьці ў Вялікім Княстве Літоўскім. У 1514 годзе Парэчча захапілі маскоўскія войскі.

У 1611 годзе Парэчча вярнулася ў склад Вялікага Княства Літоўскага. Яно ўвайшло ў Смаленскім павеце Смаленскага ваяводзтва. З пачаткам вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай у 1654 годзе Парэчча захапілі маскоўскія войскі.

Пад уладай Маскоўскай дзяржавы і Расейскай імпэрыі

Згодна з Андрусаўскім замірэньнем 1667 году Парэчча апынулася ў складзе Маскоўскай дзяржавы. У гэты час ў паселішчы было 97 двароў. У 1764 годзе тут заснавалі мытню. У 1776 годзе Парэчча атрымала статус места і цэнтру павету Смаленскай губэрні.

26 лютага 1863 году зьявіўся праект мескага гербу «ў зялёным полі левая хвалястая срэбная перавязь, уздоўж якой чорная страла джалам на дол»^[1]. Паводле афіцыйных зьвестак за 1866 год, беларусы складалі 82,91% насельніцтва Парэцкага павету, «сумесь беларусаў і расейцаў» — 14,08%^[2]. У канцы XIX ст. у месьце дзеялі 3 царквы, працавалі 3 расейскія вучэльні, 2 шпіталі на 36 ложкаў, 2 аптэкі, 15 прадпрыемстваў. Некалькі рамесьнікаў займаліся будаваньнем рачных суднаў.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Парэча абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. У лістападзе 1918 году тут выбухнула антыбальшавіцкае паўстаньне, у выніку чаго места на адзін дзень вызвалілі з-пад савецкай улады^[3]. 20 сьнежня 1918 году бальшавікі перайменавалі Парэчча ў гонар забітага паўстанцамі старшыні павятовага камітэту РКП(б) Я. Дзямідава. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Парэчча ўвайшло ў склад Беларускай ССР, дзе стала цэнтрам павету («падраёну») Смаленскага раёну^[4]. Аднак 16 студзеня Масква адабрала места разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР.

У 1921 годзе бальшавікі расстралялі тутэйшага шаўца Ігната Курмеля за заяву, што ён спадзяецца дажыць да таго часу, калі ягонае роднае места Парэчча скіне зь сябе чужацкую назву — Дзямідаў^[3]. У Другую сусьветную вайну з 13 ліпеня 1941 да 22 верасьня 1943 году места знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Райху.

Насельніцтва

Дэмаграфія

XIX стагодзьдзе: 1887 год — 5356 чал.^[5]; 1897 год — 5692 чал. (2741 муж. і 2951 жан.)^[6]
XX стагодзьдзе: 1931 год — 5,3 тыс. чал.; 1959 год — 6,9 тыс. чал.; 1979 год — 9,7 тыс. чал.; 1992 год — 9,8 тыс. чал.^[7]
XXI стагодзьдзе: 2009 год — 7895 чал.; 2017 год — 6289 чал.

Эканоміка

Ільнозавод, прадпрыемствы харчовай прамысловасьці.

Турыстычная інфармацыя

Славутасьці

Капліца Сьвятой Параскевы Пятніцы (1881)
Царква Зьвеставаньня Багародзіцы (1874)
Царква Покрыва Багародзіцы (1857)
Царква саборная Прачыстай Багародзіцы (1872—1874)

Страчаная спадчына

Царква саборная Раства Багародзіцы (1737)
Царква Сьвятога Спаса (1860)
Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы (1748—1749)
Царква Сьвятой Тройцы (1784)

Асобы

Юры Нікулін (1921—1997) — савецкі актор

Крыніцы

^ Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў. — Менск, 1998. С. 212.
^ Списки населенных мест Российской империи, составленные и издаваемые Центральным статистическим комитетом Министерства внутренних дел. Вып. 40: Смоленская губерния. — СПб., 1868. С. 60.
^ ^а ^б Віцьбіч Ю. Антыбальшавіцкія паўстаньні і партызанская барацьба на Беларусі. — Вільня, 2007.
^ 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі. — Вільня, 2002.
^ Krzywicki J. Porzecze // Słownik geograficzny... T. VIII. — Warszawa, 1887. S. 836
^ Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб, 1890—1907.
^ Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. П. Шишков. — М.: НИ «Большая Российская энциклопедия», 1998. — 640 с.: ил. ISBN 5-85270-262-5.

Літаратура

Віцьбіч Ю. Антыбальшавіцкія паўстаньні і партызанская барацьба на Беларусі. — Вільня: Gudas, 2007. — 308 с.
Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў / Маст. А. Бажэнаў. — Менск: «Полымя», 1998. — 287 с.: іл. ISBN 985-07-0131-5.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VIII: Perepiatycha — Pożajście. — Warszawa, 1887.

Вонкавыя спасылкі

Парэчча , Radzima.org

[1] Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў. — Менск, 1998. С. 212.

[spisy-2] Списки населенных мест Российской империи, составленные и издаваемые Центральным статистическим комитетом Министерства внутренних дел. Вып. 40: Смоленская губерния. — СПб., 1868. С. 60.

[jv-3] а ^б Віцьбіч Ю. Антыбальшавіцкія паўстаньні і партызанская барацьба на Беларусі. — Вільня, 2007.

[at-4] 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі. — Вільня, 2002.

[5] Krzywicki J. Porzecze // Słownik geograficzny... T. VIII. — Warszawa, 1887. S. 836

[6] Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб, 1890—1907.

[7] Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. П. Шишков. — М.: НИ «Большая Российская энциклопедия», 1998. — 640 с.: ил. ISBN 5-85270-262-5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]