Цеханавец

	Цеханавец; лац. Ciechanaviec
	польск. Ciechanowiec
	; У цэнтры места
Герб Цеханаўцу	Сьцяг Цеханаўцу
Краіна:	Польшча
Ваяводзтва:	Падляскае
Павет:	Высокамазавецкі
Гміна:	Цеханавец
Плошча:	26,01 км²;
Насельніцтва:	4655 чал. (2018)
Часавы пас:	UTC+1
летні час:	UTC+2
Тэлефонны код:	+48 86
Паштовы індэкс:	19-230
Нумарны знак:	BWM
Геаграфічныя каардынаты:	52°41′0″ пн. ш. 22°30′0″ у. д. / 52.68333° пн. ш. 22.5° у. д.Каардынаты: 52°41′0″ пн. ш. 22°30′0″ у. д. / 52.68333° пн. ш. 22.5° у. д.
	Цеханавец на мапе Польшчы Цеханавец
	Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
	http://www.ciechanowiec.pl

Цеханавец (польск. Ciechanowiec) — места ў Польшчы, на рацэ Нурцы. Цэнтар меска-сельскай гміны Высокамазавецкага павету Падляскага ваяводзтва. Насельніцтва на 2018 год — 4655 чалавек. Знаходзіцца на за 65 км на паўднёвы захад ад Беластоку. Аўтамабільныя дарогі на Бельск, Востраў Мазавецкі, Сямятычы, Замбраў.

Цеханавец — магдэбурскае места гістарычнага Падляшша каля мяжы з Мазовіяй, адна з рэзыдэнцыяў магнацкага роду Кішкаў і старажытны замак Вялікага Княства Літоўскага. Да нашага часу тут захаваліся касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар шарытак, помнікі архітэктуры XVIII ст.

Гісторыя

Паміж Вялікім Княствам Літоўскім і Каралеўствам Польскім

Цеханавец заснаваў у XV ст. адзін з прадстаўнікоў роду Кішкаў, якіх пазьней пачал зваць Кішкамі Цеханавецкімі^[1]. У 1429 годзе вялікі князь Вітаўт надаў месту Магдэбурскае права. У сярэдзіне XVI ст. кашталян троцкі Пётар Кішка збудаваў замак на правым беразе Нурцу. У гэты час у месьце дзеяла царква.

У 1569 годзе згодна з умовамі Люблінскай уніі Цеханавец перайшоў да Каралеўства Польскага. Па сьмерці апошняга з прадстаўнікоў роду Януша Кішкі ў 1653 годзе места па кудзелі стала ўладаньнем Брэмэраў. Потым Цеханавец знаходзіўся ў валоданьні Асалінскіх, Шчукаў, Цяцерскіх. За часамі Паўночнай вайны швэдзкія войскі зруйнавалі замак. На 1794 год у Цеханаўцы было 230 будынкаў.

Пад уладай Прусіі і Расейскай імпэрыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Цеханавец апынуўся ў складзе Прусіі, з 1807 году — у складзе Расейскае імпэрыі, у Бельскім павеце Беластоцкай вобласьці (левабярэжны Стары Цеханавец) і Ломжынскай губэрні (правабярэжны Новы Цеханавец). 5 сакавіка 1870 году зьявіўся праект мескага гербу: «у срэбным полі чырвоны конь з залатымі вачыма і языком»^[2].

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Цеханавец занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час

Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году Цеханавец апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі. У гэты час было 361 жылы дом у Старым Цеханаўцы і 193 жылыя дамы ў Новым Цеханаўцы. У 1938 годзе абедзьве чатскі места злучыліся.

З пачаткам Другой сусьветнай вайны ў верасьні 1939 году Цеханавец акупавалі войскі Трэцяга Райху, але праз тыдзень места перадалі СССР згодна з пактам Молатава-Рыбэнтропа. У лістападзе 1939 году Цеханавец увайшоў у склад БССР, дзе стаў цэнтрам раёну Беластоцкай вобласьці. У 1941—1944 гадох места зноў знаходзілася пад акупацыяй нацысцкай Нямеччыны. 16 жніўня 1945 году ўлады СССР перадалі Цеханавец Польскай Народнай Рэспубліцы.

Насельніцтва

Дэмаграфія

XVIII стагодзьдзе: 1794 год — 2650 чал.
XIX стагодзьдзе: 1880 год — 4462 чал.
XX стагодзьдзе: 1921 год — 3291 чал. у Старым Цеханаўцы (1525 муж. і 1766 жан.), зь іх паводле веры 1568 каталікоў, 39 праваслаўных, 34 эвангелісты і 1649 юдэяў, паводле нацыянальнасьці (згодна з афіцыйнай польскай статыстыкай) 1653 палякі, 11 беларусаў, 21 немец, 3 расейцы і 1603 жыдоў^[3]; 1658 чал. у Новым Цеханаўцы (776 муж. і 882 жан.), зь іх 736 палякаў, 1 немец, 919 жыдоў і 2 іншай
XXI стагодзьдзе: 2018 год — 4655 чал.

Турыстычная інфармацыя

Інфраструктура

У Цеханаўцы працуе музэй сельскай гаспадаркі імя Крыштапа Клюка.

Славутасьці

Замчышча з аркадным мурам
Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (1731–1737)
Кляштар Сясьцёр Міласэрнасьці (шарытак; XVIII ст.)
Могілкі: каталіцкія, капліца-пахавальня Шчукаў (1859); праваслаўныя; юдэйскія; эвангелісцкія
Сынагога Старая (канец XIX ст.)
Сядзіба Старынскіх (XIX ст.)
Царква Ўшэсьця Гасподняга (1864; мураўёўка)

Страчаная спадчына

Замак Кішкаў (XVI ст.)

Галерэя

Славутасьці Цеханаўцу
Замкавы мур
Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы
Кляштар шарытак
Капліца-пахавальня Шчукаў

Сядзіба Старынскіх
Царква-мураўёўка
Сынагога
Юдэйскія могілкі

Асобы

Аляксандар Чыжэўскі (1897—1964) — біяфізык, адзін з заснавальнікаў геліябіялёгіі

Крыніцы

^ Chlebowski B. Ciechanowiec // Słownik geograficzny... T. I. — Warszawa, 1880. S. 677.
^ Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў. — Менск, 1998. С. 249.
^ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 5: województwo białostockie. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924. S. 19.

Літаратура

Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў / Маст. А. Бажэнаў. — Менск: «Полымя», 1998. — 287 с.: іл. ISBN 985-07-0131-5.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom I: Aa — Dereneczna. — Warszawa, 1880.

[1] Chlebowski B. Ciechanowiec // Słownik geograficzny... T. I. — Warszawa, 1880. S. 677.

[2] Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў. — Менск, 1998. С. 249.

[3] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 5: województwo białostockie. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924. S. 19.

[1]

[2]

[3]