Явойша
| Явойша лац. Javojša | |
| Awise | |
| Паходжаньне | |
|---|---|
| Мова(-ы) | германскія |
| Утворанае ад | Aevo + Weise Jo + Woyscha |
| Іншыя формы | |
| Варыянт(ы) | Явэйша |
| Зьвязаныя артыкулы | |
| якія пачынаюцца з «Явойша» | |
Явойша (Явэйша) — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча.
Паходжаньне
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Авіса (Awise) — імя германскага паходжаньня[1]. Іменная аснова еў- (аў-) (імёны ліцьвінаў Яўлад, Явіл, Явільт; германскія імёны Ewald, Avila, Evilda) паходзіць ад гоцкага aiws 'час, эпоха' або стараверхненямецкага ewi, eo 'закон'[2], а аснова -войш- (імёны ліцьвінаў Вайшыла, Войшымунд, Войсяд; германскія імёны Vuisilo, Vuisimundo, Vuisadus) паходзіць ад гоцкага і бургундзкага waiþs 'паляваньне', гоцкага waiþja 'паляўнічы'[3] або ад асновы -віс- (-віз-, -веш-)[4][5] (пазьнейшай -вайс-[6]).
Паводле францускага лінгвіста-германіста Раймонда Шмітляйна, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў, імя Явойша адпавядае старажытнаму германскаму імю Aduis (Ad-uis)[7].
Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае ўсходнегерманскую этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, імя Явойша складаецца з асноваў я- (імёны ліцьвінаў Явіл, Ягерд, Ямунт; германскія імёны Jovila, Jogärdh, Jomund), якая паходзіць ад гоцкага ja, jah 'дыкжэ, сапраўды'[8] (таксама адзначаецца іменная аснова а-, якая паходзіць ад старагерманскага *ana- з падобным значэньнем[9][10]), і -войш-. Такім парадкам, імя Явойша азначае «сапраўдны паляўнічы»[11].
Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: Кричеви чотыри чоловеки Тукеиневичи: Воишнар, Сидор, Явоишъ, Ивахиновичъ[12], Явоишу десеть чоловека у Видуклях[13] (1440—1492 гады); чоловекъ… Явоиша… шеснадцать чоловеков… а Явоиша… Данилу Явоишова земля пустая (9 лістапада 1449 году)[14]; в бояр керъновских… у Явоиша (11 траўня 1501 году)[15]; земль у Волковьискомъ повете… а Явошовщины (6 студзеня 1502 году)[16]; в Дорсунишском повете шестьдесят чоловеков… а Кондрата Явоишевича (26 студзеня 1516 году)[17]; Анъдрошъ Явоишовичъ[18], Петраш Явоишовичъ[19], Мартинъ Явоишевич[20] (1528 год); Jawaszowiec… Jawoyszy (1744 год)[21]; Regina Jawejsza (1810 год)[22].
Носьбіты
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Явош — літоўскі баярын, які ўпамінаецца ў перапісу харугваў 1421 году[23]
- Явойша — літоўскі баярын, які атрымаў наданьне ад вялікага князя Казімера
- Філіп Урбанавіч Явайшовіч Купелевіч і Андрэй Урбанавіч Яновіч Явайшовіч — упіцкія зямяне, якія ўпамінаюцца ў 1588 годзе[24]
- Крыштоф Лукашавіч Дабковіч Явойша — упіцкі зямянін, які ўпамінаецца ў 1595 годзе[25]
- Мікалай Урбанавіч Явойша — упіцкі зямянін, які ўпамінаецца ў 1612 годзе[26]
Явайшы (Jawojsz) — літоўскія шляхецкія роды з ваколіцаў Сьвянцянаў[27] і Троцкага павету[28].
Явашы (Jawosz) гербу Равіч[29] — літоўскі шляхецкі род[30].
На тэрыторыі цяперашняй Летувы фіксавалася прозьвішча Явіша ў летувізаванай форме[31];
На гістарычнай Ашмяншчыне існуе вёска Явашыха.
Глядзіце таксама
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ Forssner T. Continental-Germanic Personal Names in England in Old and Middle English Times. — Uppsala, 1916. P. 144.
- ^ Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 86.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17.
- ^ Schmittlein R. Toponymes finnois et germaniques en Lituanie // Revue internationale d’onomastique. Nr. 2, 1948. P. 101, 102.
- ^ Schmittlein R. Les noms d’eau de la Lituanie (suite) // Revue internationale d’onomastique. Nr. 3, 1964. P. 167.
- ^ Gottschald M. Deutsche Namenkunde: Unsere Familiennamen nach ihrer Entstehung und Bedeutung. — Berlin, 2006. S. 522.
- ^ Schmittlein R. Toponymes finnois et germaniques en Lituanie // Revue internationale d’onomastique. Nr. 2, 1948. P. 103.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 19.
- ^ Peterson L. Nordiskt runnamnslexikon. — Institutet för språk och folkminnen, 2007.
- ^ ANA, Nordic Names
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 26.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 21.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 49.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 66.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 6 (1494—1506). — Vilnius, 2007. P. 265.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 6 (1494—1506). — Vilnius, 2007. P. 275.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 9 (1511—1518). — Vilnius, 2002. P. 179.
- ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 82.
- ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 83.
- ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 158.
- ^ Diecezja Wileńska, 1744, Pawet, 20 лютага 2011 г.
- ^ Daugi, Geneteka baza Polskiego Towarzystwa Genealogicznego
- ^ Архив Юго-Западной России. Ч. 7, т. 1. — Киев, 1886. С. 47.
- ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 8. ― Вильна, 1912. С. 46.
- ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 8. ― Вильна, 1912. С. 232.
- ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 8. ― Вильна, 1912. С. 413.
- ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2022. S. 97.
- ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2022. S. 297.
- ^ Gajl T. Herby Szlacheckie Rzeczypospolitej Obojga Narodow. — Gdańsk, 2003. S. 279.
- ^ Сьпіс шляхецкіх родаў, прозьвішчы якіх пачынаюцца на Я, Згуртаваньне беларускай шляхты
- ^ Lietuvių pavardžių žodynas. T. 1. — Vilnius, 1985. P. 848.
Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. — (сьціслая вэрсія кнігі: Вытокі Вялікае Літвы. — Менск, 2021. — 89 с.)