Явойша
Явойша лац. Javojša | |
Awise | |
Паходжаньне | |
---|---|
Мова(-ы) | германскія |
Утворанае ад | Aevo + Wiso (Weise) Jo + Woyscha |
Іншыя формы | |
Варыянт(ы) | Явэйша, Яваш |
Зьвязаныя артыкулы | |
якія пачынаюцца з «Явойша» |
Явойша (Явэйша) — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча.
Паходжаньне
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Авіса або Евеса, пазьней Эвіса (Awise, Evesa[1], Êwiso[2]) — імя германскага паходжаньня[3]. Іменная аснова еў- (аў-) (імёны ліцьвінаў Яўлад, Явіл, Явільт; германскія імёны Ewald, Avila, Evilda) паходзіць ад гоцкага aiws 'час, эпоха' або стараверхненямецкага ewi, eo 'закон'[4], а аснова -войш- (-вайш-) (імёны ліцьвінаў Вайшыла, Вайсар, Войшнар; германскія імёны Weisel, Weiser, Wießner) — ад гоцкага і бургундзкага waiþs 'паляваньне', гоцкага waiþja 'паляўнічы'[5] або ад асновы -віс- (-віз-, -веш-)[6][7] (пазьнейшай -вайс-[8]).
Паводле францускага лінгвіста-германіста Раймонда Шмітляйна, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў, імя Явойша адпавядае старажытнаму германскаму імю Aduis (Ad-uis)[9].
Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае ўсходнегерманскую этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, імя Явойша складаецца з асноваў я- (імёны ліцьвінаў Явіл, Ягерд, Ямунт; германскія імёны Jovila, Jogärdh, Jomund), якая паходзіць ад гоцкага ja, jah 'дыкжэ, сапраўды'[10] (таксама адзначаецца іменная аснова а-, якая паходзіць ад старагерманскага *ana- з падобным значэньнем[11][12]), і -войш-. Такім парадкам, імя Явойша азначае «сапраўдны паляўнічы»[13].
Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: Кричеви чотыри чоловеки Тукеиневичи: Воишнар, Сидор, Явоишъ, Ивахиновичъ[14], Явоишу десеть чоловека у Видуклях[15] (1440—1492 гады); чоловекъ… Явоиша… шеснадцать чоловеков… а Явоиша… Данилу Явоишова земля пустая (9 лістапада 1449 году)[16]; в бояр керъновских… у Явоиша (11 траўня 1501 году)[17]; земль у Волковьискомъ повете… а Явошовщины (6 студзеня 1502 году)[18]; у Жижморском повете… пустовщины… Явоишишки (8 верасьня 1511 году)[19]; в Дорсунишском повете шестьдесят чоловеков… а Кондрата Явоишевича (26 студзеня 1516 году)[20]; Анъдрошъ Явоишовичъ[21], Петраш Явоишовичъ[22], Мартинъ Явоишевич[23] (1528 год); Jawaszowiec… Jawoyszy (1744 год)[24]; Regina Jawejsza (1810 год)[25].
Носьбіты
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Явош — літоўскі баярын, які ўпамінаецца ў перапісу харугваў 1421 году[26]
- Явойша — літоўскі баярын, які атрымаў наданьне ад вялікага князя Казімера
- Філіп Урбанавіч Явайшовіч Купелевіч і Андрэй Урбанавіч Яновіч Явайшовіч — упіцкія зямяне, якія ўпамінаюцца ў 1588 годзе[27]
- Крыштоф Лукашавіч Дабковіч Явойша — упіцкі зямянін, які ўпамінаецца ў 1595 годзе[28]
- Мікалай Урбанавіч Явойша — упіцкі зямянін, які ўпамінаецца ў 1612 годзе[29]
Явайшы (Jawojsz) — літоўскія шляхецкія роды з ваколіцаў Сьвянцянаў[30] і Троцкага павету[31].
Явашы (Jawosz) гербу Равіч[32] — літоўскі шляхецкі род[33].
Явайшовіч (Jawojszowicz) — прозьвішча, зафіксаванае ў XIX стагодзьдзі ў ваколіцах Сувалкаў[34].
На тэрыторыі цяперашняй Летувы фіксавалася прозьвішча Явіша ў летувізаванай форме[35];
На гістарычнай Ашмяншчыне існуе вёска Явашыха.
Глядзіце таксама
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ Names in the Low Countries before 1150, Kees Nieuwenhuijsen Living History Studies (Studies about The Netherlands during Middle Ages)
- ^ Germaanse namen, Taaldacht
- ^ Forssner T. Continental-Germanic Personal Names in England in Old and Middle English Times. — Uppsala, 1916. P. 144.
- ^ Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 86.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17.
- ^ Schmittlein R. Toponymes finnois et germaniques en Lituanie // Revue internationale d’onomastique. Nr. 2, 1948. P. 101, 102.
- ^ Schmittlein R. Les noms d’eau de la Lituanie (suite) // Revue internationale d’onomastique. Nr. 3, 1964. P. 167.
- ^ Gottschald M. Deutsche Namenkunde: Unsere Familiennamen nach ihrer Entstehung und Bedeutung. — Berlin, 2006. S. 522.
- ^ Schmittlein R. Toponymes finnois et germaniques en Lituanie // Revue internationale d’onomastique. Nr. 2, 1948. P. 103.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 19.
- ^ Peterson L. Nordiskt runnamnslexikon. — Institutet för språk och folkminnen, 2007.
- ^ ANA, Nordic Names
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 26.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 21.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 49.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 66.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 6 (1494—1506). — Vilnius, 2007. P. 265.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 6 (1494—1506). — Vilnius, 2007. P. 275.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 9 (1511—1518). — Vilnius, 2002. P. 163.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 9 (1511—1518). — Vilnius, 2002. P. 179.
- ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 82.
- ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 83.
- ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 158.
- ^ Diecezja Wileńska, 1744, Pawet, 20 лютага 2011 г.
- ^ Daugi, Geneteka baza Polskiego Towarzystwa Genealogicznego
- ^ Архив Юго-Западной России. Ч. 7, т. 1. — Киев, 1886. С. 47.
- ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 8. ― Вильна, 1912. С. 46.
- ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 8. ― Вильна, 1912. С. 232.
- ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 8. ― Вильна, 1912. С. 413.
- ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2022. S. 97.
- ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2022. S. 297.
- ^ Gajl T. Herby Szlacheckie Rzeczypospolitej Obojga Narodow. — Gdańsk, 2003. S. 279.
- ^ Сьпіс шляхецкіх родаў, прозьвішчы якіх пачынаюцца на Я, Згуртаваньне беларускай шляхты
- ^ Professor Jerzy Wisniewski, List of the XIXth century Suvalki region family names, Suwalki Genealogical Society
- ^ Lietuvių pavardžių žodynas. T. 1. — Vilnius, 1985. P. 848.
Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. — (сьціслая вэрсія кнігі: Вытокі Вялікае Літвы. — Менск, 2021. — 89 с.)