Сэлен

	Аршэньнік ← Сэлен → Бром
Выгляд
	; ; чорны, шэры і чырвны сэлен; ; Натуральны сэлен
Агульная інфармацыя
Назва, сымбаль, атамны нумар	Сэлен, Se, 34
Катэгорыя элемэнту	Немэталы
Група, пэрыяд, блёк	16, 4, p
Адносная атамная маса	78,96 г·моль−1
Канфігурацыя электронаў	[Ar]3d104s24p4
Электронаў у абалонцы	;
Фізычныя ўласьцівасьці
Колер	шэры
Фаза	Цьвёрдае цела
Шчыльнасьць (пры п. т.)	(шэры) 4,81 г·см−3
Шчыльнасьць (пры п. т.)	(чырвоны) 4,39 г·см−3
Шчыльнасьць (пры п. т.)	(чорны) 4,28 г·см−3
Шчыльнасьць вадкасьці пры т. пл.	3,99 г·см−3
Тэмпэратура плаўленьня	217 °C
Тэмпэратура кіпеньня	684,9 °C
Крытычны пункт	1766 K, 27,2 МПа
Удзельная цеплыня плаўленьня	5,4 кДж·моль−1
Удзельная цеплыня выпарваньня	26 кДж·моль−1
Магнэтызм	дыямагнэтык
Цеплаправоднасьць	(300 K) 0,52 Вт·м−1·K−1
Хуткасьць гуку	3350 м/с
Модуль Юнга	10 ГПа
Цьвёрдасьць Моаса	2
Цьвёрдасьць Брынэля	736 МПа
Уласьцівасьці атама
Ступені затляненьня	-2, +4, +6
Энэргіі іянізацыі	1-я: 941 кДж·моль−1
	2-я: 2045 кДж·моль−1
	3-я: 2973,7 кДж·моль−1
Атамны радыюс	115 пм
Кавалентны радыюс	116 пм; Крыніца: [1]
Радыюс Ван дэр Ваальса	190 пм
Іншыя характарыстыкі
Нумар CAS	7782-49-2
Найбольш стабільныя ізатопы
	Асн. артыкул: ізатопы сэлена
	п; а; р;

Сэлен (па-лацінску: Selenium) Se — хімічны элемэнт VI групы пэрыядычнай сыстэмы; атамны нумар 34. Халькаген. Расьсеяны ў прыродзе элемэнт. Пастаянны спадарожнік серкі. Уваходзіць у склад некалькіх рэдкіх мінэралаў — круксыту (crookesite, утрыманьне сэлену 33,6%) і клаўсталіту (PbSe). Уваходзіць у склад сульфідных мінэралаў медзі, цынку, волава. Выдзелены ў 1817 годзе ў Швэцыі Berzelius. Спачатку сэлен атрымлівалі з нагару, які заставаўся пасьля перапрацоўкі сульфідаў медных руд. Зараз асноўным мэтадам атрыманьня сэлену зьяўляецца зала з аноду, якая застаецца пасьля электролізу медзі. Сэлен атрымліваецца пасьля награваньня залы з содай ці сернай кісьляй, або праз плаўленьне яе з содай і салетрай. Сэлен існуе ў некалькіх алятропных формах. Агульна прынятыя тры мадыфікацыі, але некаторыя навукоўцы выдзяляюць шэсьць розных формаў. Сэлен можа існаваць як у аморфным, так і ў крышталічным стане. Аморфны сэлен мае або форму чырвонага парашку, або чорную шкловідную форму. Крышталічная монаклінная форма мае цёмна-чырвоны колер, крышталічная шасьцігранная форма сэлену самая стабільная мае шэры мэталічны колер. Сэлен мае шэсьць стабільных ізатопаў. Існуюць таксама 29 іншых ізатопаў і ізамэраў. Элемэнт нагадвае серку сваімі формамі і злучэньнямі. Сэлен праяўляе ўласьцівасьць фотавальтаікі, якая дазваляе ператвараць сьвятло непасрэдна ў электрычнасьць. Таксама назіраецца эфэкт фотаправоднасьці, які складаецца ў зьніжэньні электрычнага супору пры апрамяненьні сьвятлом. Выкарыстоўваецца ў сонечных батарэях, датчыках сьвятла: аўтаматычных выключальніках асьвятленьня, экспаномэтрах. Сэлен быў асноўным кампанэнтам ксэраксаў, але апошнім часам яго замяняюць на пэўныя арганічныя кампазыты. Яшчэ сэлен дазваляе ператвараць зьменны ток у сталы ток. У цьвёрдым стане сэлен паўправаднік p-тыпу, таму ён шырока выкарыстоўваецца ў электроніцы і фізыцы цьвёрдага цела. У вытворчасьці шкла сэлен выкарыстоўваецца для пазбаўленьня колеру, але можа выкарыстоўвацца і для наданьня шклу ды эмалям чырвонага колеру. Сэлен таксама выкарыстоўвацца ў якасьці дадатку ў нержавеючую сталь.