Дзьмітры Мендзялееў

Дзьмітры Мендзялееў
	Дзьмітры Мендзялееў
	па-расейску: Дмитрий Иванович Менделеев
	Д. І. Мендзялееў у сваім кабінэце(Галоўная палата мераў і вагаў, Санкт-Пецярбург)
Дата нараджэньня	27 студзеня (8 лютага) 1834[…]
Месца нараджэньня	Табольск, Табольская губерня[d], Расейская імпэрыя[…];
Дата сьмерці	20 студзеня (2 лютага) 1907 (72 гады)
Месца сьмерці	Санкт-Пецярбург, Санкт-Пецярбурская губэрня[d], Расейская імпэрыя[…];
Прычына сьмерці	пнэўманія
Месца пахаваньня	Літаратарскія масткі[d];
Месца вучобы	Галоўны пэдагагічны інстытут[d] (1855); Санкт-Пецярбурскі дзяржаўны ўнівэрсытэт; Санкт-Пецярбурскі дзяржаўны тэхналягічны інстытут;
Занятак	хімік, фізык, прафэсар унівэрсытэту, эканаміст
Навуковая сфэра	хімія, эканоміка, геалёгія, мэтралёгія
Месца працы	Імпэратарскі Санкт-Пецярбурскі ўнівэрсытэт[d]; Рышэльеўскі ліцэй[d]; Санкт-Пецярбурскі практычны тэхналягічны інстытут[d]; Санкт-Пецярбурскі дзяржаўны ўнівэрсытэт;
Вядомы як	аўтар пэрыядычнай сыстэмы элемэнтаў
Сябра ў	Лёнданскае каралеўскае таварыства, Пруская акадэмія навук[d], Сэрбская акадэмія навук і мастацтваў, Швэдзкая каралеўская акадэмія навук, Гётынгенская акадэмія навук[d], Пецярбурская акадэмія навук[d], Вугорская акадэмія навук, Амэрыканская акадэмія мастацтваў і навук[d], Амэрыканскае філязофскае таварыства[d], Нацыянальная акадэмія навук Італіі[d], Нацыянальная акадэмія навук ЗША, Турынская акадэмія навук[d] і Вольнае эканамічнае таварыства[d]
Навуковая ступень	доктар[d] (1865)
Навуковы кіраўнік	Александар Уваскрасенскі[d]
Вучні	Дз. Канавалаў, А. Байкоў, С. Прадукін-Горскі, В. Геміліян, А. Патыліцын
Бацька	Ivan Pavlovich Mendeleyev[d]
Дзеці	Уладзімер Мендзялееў[d], Любоў Блок[d] і Васіль Мендзялееў[d]
Узнагароды	; Фарадэеўская лекцыя[d] (1889) мэдаль Дэйві[d] (1882) замежны сябра Лёнданскага каралеўскага таварыства[d] (19 траўня 1892)
Подпіс
	Дзьмітры Мендзялееў у Вікісховішчы

Дзьмітры Іванавіч Мендзялееў (па-расейску: Дмитрий Иванович Менделеев; 8 лютага [ст. ст. 27 студзеня] 1834, Табольск, Расейская імпэрыя — 2 лютага [ст. ст. 20 студзеня] 1907, Санкт-Пецярбург, Расейская імпэрыя) — расейскі навуковец, найбольш вядомы як хімік і стваральнік пэрыядычнай сыстэмы элемэнтаў. Мендзялееў не атрымаў Нобэлеўскую прэмію, аднак неаднаразова намінаваўся на яе. У гонар Мендзялеева названы 101-ы хімічны элемэнт мендзялеў.

Мендзялееў нарадзіўся каля Табольску, скончыў табольскую гімназію і фізыка-матэматычны факультэт Пэдагагічнага інстытуту ў Санкт-Пецярбурзе. У лютым 1869 Мендзялееў распрацаваў асноўныя палажэньні пэрыядычнай сыстэмы элемэнтаў. Гэта значна падштурхнула разьвіцьцё хіміі ў другой палове XIX стагодзьдзя. Мендзялееў працаваў над шматлікімі праблемамі хіміі, фізыкі, геалёгіі, сельскай гаспадаркі, арганізацыі прамысловасьці і г. д.

Навуковы ўнёсак

У 1854—1856 гадох Мендзялееў дасьледаваў зьявы ізамарфізму, якія раскрываюць адносіны паміж формай крышталяў і хімічным складам злучэньняў, а таксама залежнасьць уласьцівасьцяў элемэнтаў ад велічыні іхных атамных масаў. У 1860 годзе ён адкрыў тэмпэратуру абсалютнага кіпеньня вадкасьцяў, або крытычную тэмпэратуру. У 1859 годзе навуковец сканструяваў пікномэтар, то бок прыбор для вызначэньня шчыльнасьці вадкасьці. У 1865—1887 гадох Мендзялееў стварыў гідратную тэорыю рашчынаў, пашырыў ідэі пра існаваньне злучэньняў пераменнага складу. Дасьледуючы газы, ён выявіў у 1874 годзе агульнае раўнаньне стану ідэальнага газу, якое ўключае ў сябе залежнасьць стану газу ад тэмпэратуры, выяўленую ў 1834 годзе францускім фызікам Бэнуа Кляпэйронам.

У 1877 годзе Мендзялееў высунуў гіпотэзу паходжаньня нафты з карбідаў цяжкіх мэталаў, якая, праўда, сёньня большасьцю навукоўцаў не прымаецца, а таксама прапанаваў прынцып дробавай перагонкі пры перапрацоўцы нафты. У 1880 годзе ён высунуў ідэю падземнай газафікацыі вугалю. Таксама Мендзялееў займаўся пытаньнямі хімізацыі сельскай гаспадаркі, прапагандаваў выкарыстаньне мінэральных угнаеньняў, арашэньня засушлівых зямель. Сумесна зь Іванам Чальцовым прымаў у 1890—1892 гадох удзел у распрацоўцы бяздымнага пораху. Таксама зьяўляецца аўтарам шэрагу працаў па мэтралёгіі, то бок ён стварыў дакладную тэорыю вагаў, распрацаваў найлепшыя канструкцыі каромысла і прапанаваў дакладныя прыёмы ўзважваньня.

У свой час інтарэсы Мендзялеева былі блізкія да мінэралёгіі. ягоная калекцыя мінэралаў беражліва захоўваецца і цяпер у Музэі катэдры мінэралёгіі Санкт-Пецярбурскага ўнівэрсытэта. Студэнцкая праца Дзьмітрыя Мендзялеева была прысьвечана ізамарфізму ў мінэралах.

Крыніцы

^ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і https://www.biography.com/people/dmitri-mendeleyev-9405465
^ ^а ^б ^в ^г Чугаев Л. Менделеев, Дмитрий Иванович (рас.) // Новый энциклопедический словарь — СПб: 1915. — Т. 26. Мацеевский — Молочная кислота. — С. 263—269.
^ Чельцов И., В. К. Менделеев, Дмитрий Иванович (рас.) // Энциклопедический словарь — СПб: Брокгауз — Ефрон, 1896. — Т. XIX. — С. 82—85.
^ ^а ^б Погодин С. А. Менделеев Дмитрий Иванович // Большая советская энциклопедия (рас.): [в 30 т.] — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1974. — Т. 16 : Мёзия — Моршанск. — С. 67—69.
^ ^а ^б ^в Mendeléeff, Dmitri Ivanovich (анг.) // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm — 11 — New York, Cambridge, England: University Press, 1911.
^ Менделеев, Дмитрий Иванович (рас.) // Маммилярия — Мера стоимости — 1938. — Т. 38.
^ NNDB (анг.) — 2002.
^ www.accademiadellescienze.it (італ.)
^ Русакова Е. А. Д.И. Менделеев и почвоведение, D.I. Mendeleev and soil science (рас.) // Историко-биологические исследования — 2020. — Т. 12, вып. 2. — С. 156—166. — ISSN 2076-8176; 2500-1221 — doi:10.24411/2076-8176-2020-12014
^ МЕНДЕЛЕЕВ // Большая российская энциклопедия. Электронная версия (рас.) — Большая российская энциклопедия, 2016.

Вонкавыя спасылкі

Афіцыйны сайт

[_3792d4e6fb760a75-1] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і https://www.biography.com/people/dmitri-mendeleyev-9405465

[_87d06cc53ee70106-2] а ^б ^в ^г Чугаев Л. Менделеев, Дмитрий Иванович (рас.) // Новый энциклопедический словарь — СПб: 1915. — Т. 26. Мацеевский — Молочная кислота. — С. 263—269.

[_d1fb620a527677a0-3] Чельцов И., В. К. Менделеев, Дмитрий Иванович (рас.) // Энциклопедический словарь — СПб: Брокгауз — Ефрон, 1896. — Т. XIX. — С. 82—85.

[_464729b0b49c3ea9-4] а ^б Погодин С. А. Менделеев Дмитрий Иванович // Большая советская энциклопедия (рас.): [в 30 т.] — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1974. — Т. 16 : Мёзия — Моршанск. — С. 67—69.

[_71b9e16a5f8d52cf-5] а ^б ^в Mendeléeff, Dmitri Ivanovich (анг.) // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm — 11 — New York, Cambridge, England: University Press, 1911.

[_2e50e76671b0a95d-6] Менделеев, Дмитрий Иванович (рас.) // Маммилярия — Мера стоимости — 1938. — Т. 38.

[_76524caab75b61b7-7] NNDB (анг.) — 2002.

[_754e9b9e8247c8d4-8] www.accademiadellescienze.it (італ.)

[_fbe34e16339befb0-9] Русакова Е. А. Д.И. Менделеев и почвоведение, D.I. Mendeleev and soil science (рас.) // Историко-биологические исследования — 2020. — Т. 12, вып. 2. — С. 156—166. — ISSN 2076-8176; 2500-1221 — doi:10.24411/2076-8176-2020-12014

[_9372d4d1e602c397-10] МЕНДЕЛЕЕВ // Большая российская энциклопедия. Электронная версия (рас.) — Большая российская энциклопедия, 2016.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]