Цыркон (элемэнт)

	Ітар ← Цыркон → Ніоб
Выгляд
	срабрыста-белы;
Агульная інфармацыя
Назва, сымбаль, атамны нумар	Цыркон, Zr, 40
Катэгорыя элемэнту	Пераходныя мэталы
Група, пэрыяд, блёк	4, 5, d-блёк
Адносная атамная маса	91,224(2) г·моль−1
Канфігурацыя электронаў	[Kr] 4d2 5s2
Электронаў у абалонцы	2, 8, 18, 10, 2;
Фізычныя ўласьцівасьці
Фаза	Цьвёрдае цела
Шчыльнасьць	(0 °C, 101 325 Па); 6,511 г·см−3
Шчыльнасьць вадкасьці пры т. пл.	5,8[Крыніца?] г·см−3
Тэмпэратура плаўленьня	2128 K, 1855 °C, 3371 °F
Тэмпэратура кіпеньня	4682 K, 4409 °C, 7968 °F
Удзельная цеплыня плаўленьня	20,5 кДж·моль−1
Удзельная цеплыня выпарваньня	591[Крыніца?] кДж·моль−1
Цеплаёмістасьць	(25 °C) 25,36[Крыніца?] Дж·моль−1·K−1
Насычаная пара
Структура крышталічнай краты	hexagonal close-packed
Магнэтызм	парамагнэтык
Электрычны супор	420 (пры 20 °C)Ω·м
Цеплаправоднасьць	(300 K) 23 Вт·м−1·K−1
Каэф. цеплавога расшырэньня	(25 °C) 5,7 мкм·м−1·K−1
Хуткасьць гуку (лінейная)	(20 °C) 3800 м/с
Модуль Юнга	68 ГПа
Модуль зруху	33[Крыніца?] ГПа
Модуль пругкасьці	95-97 ГПа
Каэфіцыент Пуасона	0,34[Крыніца?]
Цьвёрдасьць Моаса	5,0
Цьвёрдасьць Вікерса	600—1800 МПа
Цьвёрдасьць Брынэля	680—1880 МПа
Уласьцівасьці атама
Ступені затляненьня	+4
Электраадмоўнасьць	1,33
Энэргіі іянізацыі	1-я: 640,1 кДж·моль−1
	2-я: 1267 кДж·моль−1
	3-я: 2236 кДж·моль−1
Атамны радыюс	155 пм
Атамны радыюс (разл.)	206 пм
Кавалентны радыюс	154 пм
Радыюс Ван дэр Ваальса	252 пм
Іншыя характарыстыкі
Нумар CAS	7440-67-7
Найбольш стабільныя ізатопы
	Асн. артыкул: ізатопы цыркону
	п; а; р;

Цырко́н (па-лацінску: Zirconium), Zr — хімічны элемэнт IV групы пэрыядычнай сыстэмы; атамны нумар 40. Бліскучы мэтал, падобны на сталь. Асноўныя вытворцы — Аўстралія, Паўночна-афрыканская рэспубліка, Кітай ды Інданэзія, у меншай ступені — Мазамбік, Індыя, Шры Ланка^[3]. Утрыманьне ў Зямной кары складае 1,3·10^-4 паводле масы. Штогадовая вытворчасьць складае каля 7000 тон. Цыркон даступны з камэрцыйных крыніц, таму выдзяленьне ў лябараторыі звычайна не патрабуецца^[5]. Упершыню выяўлены нямецкім хімікам Марцінам Кляпротам у 1789 годзе, Ёнс Якаб Бэрцэліюс выдзяліў чысты цыркон у 1824 годзе. Назва цыркон паходзіць ад пэрс. zargun‎‎, што абазначае падобны на золата^[6] ці колеру золата^[5]. Сечыва захопу цеплавых нэўтронаў складае 0,184 барн. На паветры ўстойлівы да карозіі з-за аксіднай стужкі на паверхні. Гарыць у паветры, калі падпальваецца.

Прымяняецца для легіраваньня сталі; пры вырабе рэактыўных рухавікоў, хірургічнага рыштунку.

Глядзіце таксама

Цыркон (мінэрал)

Крыніцы

^ ^а ^б ^в ^г ^д ^е Раков Э. Г. (2 верасьня 2022) Цирконий (рас.) Большая российская энциклопедия: научно-образовательный портал Праверана 2 верасьня 2022 г.
^ zirconium (анг.) Wolfram|Alpha Праверана 7 чэрвеня 2024 г.
^ ^а ^б zirconium. Encyclopedia Britannica (4 сакавіка 2024). Праверана 7 чэрвеня 2024 г.
^ Zirconium » radii of atoms and ions (анг.) WebElements Periodic Table Праверана 7 чэрвеня 2024 г.
^ ^а ^б Zirconium (анг.). WebElements. Праверана 1 верасьня 2020 г.
^ The Element Zirconium (анг.) It's Elemental. Thomas Jefferson National Accelerator Facility. Праверана 1 верасьня 2020 г.

Літаратура

Mccutchan E. A., Sonzogni A. A. Nuclear Data Sheets for A = 88 // Nuclear Data Sheets. — 2014. — Vol. 115. — P. 135. — DOI:10.1016/j.nds.2013.12.002

[bigenc-1] а ^б ^в ^г ^д ^е Раков Э. Г. (2 верасьня 2022) Цирконий (рас.) Большая российская энциклопедия: научно-образовательный портал Праверана 2 верасьня 2022 г.

[2] zirconium (анг.) Wolfram|Alpha Праверана 7 чэрвеня 2024 г.

[Britannica-3] а ^б zirconium. Encyclopedia Britannica (4 сакавіка 2024). Праверана 7 чэрвеня 2024 г.

[4] Zirconium » radii of atoms and ions (анг.) WebElements Periodic Table Праверана 7 чэрвеня 2024 г.

[webelements-5] а ^б Zirconium (анг.). WebElements. Праверана 1 верасьня 2020 г.

[6] The Element Zirconium (анг.) It's Elemental. Thomas Jefferson National Accelerator Facility. Праверана 1 верасьня 2020 г.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]