Сан-Паўлу
| Сан-Паўлу | |||||
| парт. São Paulo | |||||
| |||||
| |||||
| Дата заснаваньня: | 25 студзеня 1554[1] | ||||
| Краіна: | Бразылія | ||||
| Штат: | Сан-Паўлу | ||||
| Кіраўнік: | Рыкарду Нунэс[d][2] | ||||
| Плошча: | 1522,986 км² | ||||
| Вышыня: | 760 м н. у. м. | ||||
| Насельніцтва (2022) | |||||
| колькасьць: | 11 451 999 чал. | ||||
| шчыльнасьць: | 7519,44 чал./км² | ||||
| Часавы пас: | UTC-3 | ||||
| летні час: | UTC-2 | ||||
| Тэлефонны код: | 11 | ||||
| Паштовы індэкс: | 01000-000 | ||||
| Геаграфічныя каардынаты: | 23°33′1.42″ пд. ш. 46°38′2.21″ з. д. / 23.5503944° пд. ш. 46.6339472° з. д.Каардынаты: 23°33′1.42″ пд. ш. 46°38′2.21″ з. д. / 23.5503944° пд. ш. 46.6339472° з. д. | ||||
Сан-Паўлу на мапе Бразыліі   Сан-Паўлу | |||||
 Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
| |||||
| http://www.prefeitura.sp.gov.br/ | |||||
Сан-Паўлу (па-партугальску: São Paulo, Саў Паўлу) — горад у Бразыліі. Сан-Паўлу быў заснаваны ў 1554 годзе езуітамі. Да XIX стагодзьдзя быў невялікім правінцыйным горадам. У XX стагодзьдзі пасьля Другой сусьветнай вайны пачалося асноўнае разьвіцьцё гораду. Мільёны мігрантаў зь Японіі, Італіі і некаторых краін Міжземнамор’я пасяліліся менавіта там. Цяпер Сан-Паўлу па колькасьці насельніцтва трэці город ў сьвеце пасьля Токіё і Нью-Ёрку (19,4 мільёнаў жыхароў), у Сан-Паўлу прадукуецца 25% ВУП краіны. Тут знаходзіцца амаль палова прамысловых прадпрыемстваў Бразыліі, у тым ліку авіяцыйнае прадпрыемства «Эмбраер».
Мэтраполія аказвае значны ўплыў на нацыянальным і міжнародным узроўні, з пункту гледжаньня культуры, эканомікі й палітыкі. Сан-Паўлу зьяўляецца домам для некалькіх важных помнікаў, паркаў і музэяў, як то Мэмарыял Лацінскае Амэрыкі, Музэй партугальскай мовы, Мастацкі музэй Сан-Паўлу, парк Ібірапуэра і Авэніда Паўліста, якая зьяўляецца самым важным фінансавым цэнтрам Сан-Паўлу. Горад прымае шмат мерапрыемстваў высокага ўзроўню, як то Фэстываль мастацтва Сан-Паўлу, Гран-пры Бразыліі ў Формуле-1, Тыдзень моды Сан-Паўлу й Сан-Паўлу Інды 300.
У горадзе таксама месьціцца Сан-паўлаўская Фондавая біржа, рынак ф’ючэрсаў і біржа рынку збожжавых, якая зьяўляецца другой па велічыні фондавай біржай ў сьвеце паводле рынкавага кошту[3]. Сан-Паўлу ёсьць домам для некаторых з самых высокіх будынкаў у Бразыліі, як то Mirante do Vale, Italia, Altino Arantes, North Tower, UNSCOM і многія іншыя. Горад таксама вядомы сваім ненадзейным надвор’ем, вялікім памерам гэлікоптэрнага парку, архітэктурай і мноствам хмарачосаў[4].
Гісторыя
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Першае паселішча ў гэтым месцы было заснавана ў 1532 годзе й мела назоў Сан-Вісэнці. Гэта была першая сталая партугальская калёнія ў Новым Сьвеце[5]. Праз дваццаць два гады місіянэры-езуіты Мануэл да Нобрэга й Жузэ дзі Аншыета заснавалі 25 студзеня 1554 году вёску Сан-Паўлу-дус-Кампус-дэ-Піратынінга за 68 кілямэтраў ад Сан-Вісэнці. Сьвятары малі за мэту хрысьціць мясцовыя плямёны тупі й гуарані ў каталіцкую веру й прыняць партугальскае падданства. Аднак езуіты былі пазьней часьцяком не ў ладах з партугальскімі ўладамі, галоўным чынам, Маркізам дэ Памбалам, які ў выніку выгнаў іх з Бразыліі.
Сан-Паўлу афіцыйна стаў горадам ў 1711 годзе. У XIX стагодзьдзі горад перажываў эканамічны росквіт, дзякуючы экспарту кавы, якая пастаўлялася з суседняга горада Сантус. Пасьля адмены рабства ў 1888 годзе, хвалі імігрантаў з Партугаліі, Італіі, Гішпаніі й іншых эўрапейскіх краінаў накіраваліся ў Сан-Паўлу, каб «адбяліць расу», бо партугальска-бразыльскія ўлады асьцерагаліся, што колькасьць чорнага насельніцтва Бразыліі будзе расьці значна хутчэй, чым іншыя групы. У выніку эўрапейцам былі прадастаўлены зямельныя ўладаньні ў якасці стымулаў для іміграцыі, а некаторыя працавалі на кантрактнай аснове на кававых плянтацыях. Зноў прыбылія людзі й іхныя нашчадкі прыехалі, каб «зрабіць Амэрыку», і ў наш час найвыбітнейшыя прадпрымальнікі краіны маюць італьянскія, партугальскія й нямецкія прозьвішчы, як то Матарацца, Дыніз і Мюлер.
Да пачатку XX стагодзьдзя збор кавы рэзка рэзка ўпаў, бо, сярод іншых фактараў, адбылася рэзкае зьніжэньне сусветных коштаў на каву. З крахам Ўол-стрыт у 1929 годзе, кававыя бароны сталі губляць свой уплыў і статус. Эканоміка шукала іншыя альтэрнатывы, як то вытворчасьць цукровага трысьнягу й алькаголю. З цяжкасьцямі, выкліканымі Другой сусьветнай вайной, калі прамыслова разьвітыя краіны не пастаўлялі імпартныя тавары ў краіну, і ў адпаведнасьці з нацыянальнымі тэндэнцыямі да імпартазамяшчэньня, Сан-Паўлу пачаў індустрыялізацыю накіраваную на павілічэньня выпуску тавараў унутранага спажываньня. Мясцовыя прадпрымальнікі пачалі ўкладваць грошы ў разьвіцьцё прамысловасьці Сан-Паўлу, прыцягваючы новыя кантынгенты мігрантаў у горадзе, у асноўным італьянцаў. У дадатак да эўрапейцаў, японцы й сырыйскія й лібанскія імігранты прыбылі сюды ў вялікай колькасьці ў першай палове XX стагодзьдзя. На працягу ўсяго стагодзьдзя хуткі рост эканомікі гораду таксама прыцягнуў велізарныя хвалі мігрантаў зь бедных раёнаў Бразыліі, асабліва з паўночна-ўсходняй частцы краіны. Сан-Паўлу падтрымліваў высокія тэмпы эканамічнага росту за кошт 1920-х гадоў, калі назіраліся вялізарныя патокі іміграцыі, хуткая індустрыялізацыя й прыход інвэстыцыяў. У пачатку 1920-х будынак Сампаю Марэйра дасягнуў беспрэцэдэнтных 14 паверхаў, а ўжо да канца дзесяцігодзьдзя будынак Мартынэльлі перавысіў гэтую колькасьць паверхаў удвая. Таксама ўзрасла колькасьць аўтамабіляў і дызэльных аўтобусаў, што дазволіла працаўнікам сфэры абслугоўваньня езьдзіць з прыгарадаў на працу ў цэнтар гораду.
Аднак з-за канкурэнцыі з многімі іншымі бразыльскімі гарадамі, якія часам прапануюць падатковыя льготы для кампаніяў, дзеля прывабліваньня месца для будаўніцтва прадпрыемстваў, Сан-Паўлу ў асноўных відах эканамічнай дзейнасьці паступова выйшаў з прамысловага профілю на карысьць сфэры паслугаў у канцы XX стагодзьдзя. Горад зьяўляецца домам для вялікай колькасьці мясцовых і міжнародных банкаўскіх офісаў, юрыдычных фірмаў, транснацыянальных кампаніяў і бытавога абслугоўваньня. Сучасны твар горада паўстаў у 1930-я гады, у асноўным застаючыся нязьменным. Сан-Паўлу не хапала якой-небудзь пляніроўцы гораду да 1889 году, а закон занаваньня быў прыняты толькі ў 1972 годзе. Большая частка горада захавала каляніяльныя аспэкт, з вузкімі вуліцамі, пацёртымі будынкамі й старымі цэрквамі ў францысканскім стылі.
У 1924 годзе горад падвергнуўся бамбардзіроўцы падчас паўстаньня тэнэнтыстаў. Паміж 1920 і 1940 гадамі насельніцтва падвоілася, дасягнуўшы 1,3 мільёну чалавек. Нягледзячы на тое, што насельніцтва Рыю-дэ-Жанэйру таксама расло хуткімі тэмпамі ў гэты пэрыяд, празь некалькі дзесяцігодзьдзяў Сан-Паўлу пераўзышоў свайго канкурэнта ў колькасьці насельніцтва. У 1939—1945 гадох інжынэр Франсіску Прэстыз Мая пабудаваў шматпалосны праспэкт 9 de Julho (Праспэкт 9 ліпеня) і пашырыў многія іншыя вуліцы, нягледзячы на супраціў з боку перамешчанага насельніцтва. Да 1947 году ў Сан-Паўлу быў пабудаваны будынак Дзяржбанку, а некалькі пазьней гарадзкая бібліятэка імя Марыю дэ Андрадэ. Да 1950 году мэтраполія Сан-Паўлу вырасла да 2,2 млн. чалавек у параўнанні з 2,4 мільёну ў Рыю-дэ-Жанэйру, але празь дзесяць гадоў у Сан-Паўлу паказчык колькасьці насельніцтва пераўзвышаў 3,7 млн чалавек, у параўнаньні з Рыю 3,3 млн чалавек, такім чынам горад умацоўваў сваю рэпутацыю як аднаго з найбольш дынамічна квітнеючых гарадзкіх цэнтраў сьвету. У 1960 годзе Сан-Паўлу ўключаў у сябе амаль палову насельніцтва штату Сан-Паўлу (самы населены штат у Бразыліі), а колькасьць працуючага насельніцтва горада складала каля адной траціны ад агульнай колькасьці занятых у прамысловасьці краіны. З-за павілічэньня колькасьці аўтамабіляў горадзе была пабудавана хуткасная аўтамагістраль Бандэйрантыс, якая забясьпечвае хуткі доступ да цэнтру гораду. Будаўніцтва дарог працягваецца й на сёньняшні дзень, але ніякае іхняе павілічэньня ня можа вырашыць праблему стварэньня затораў на дарозе. Будаўніцтва мэтрапалітэну было пачата ў канцы 1960-х у надзеі на паляпшэньне сытуацыі, на сёньня лініі мэтро працягваюць пашырацца й дапаўняцца.
Нягледзячы на свае шматлікія беды, Сан-Паўлу застаецца бізнэс-цэнтрам Лацінскай Амэрыкі. Квітнеючы спачатку дзякуючы кававай прамысловасьці, а пазьней індустрыялізацыі, на пачатку XXI стагодзьдзя горад у асноўным ёсьць цэнтрам сфэры паслуг. Ягоны велізарны рынак, каля 20 мільёнаў чалавек жывуць у мэтраполіі Сан-Паўлу, зьяўляецца магнітам для транснацыянальных карпарацыяў. Дзякуючы мастацкім выставам, як то Feira Bienal Internacional de Arte, і рэпутацыі месца правядзеньня перадавых музычных канцэртаў, горад стаўся чымсьці накшталт культурнага цэнтра. Эканамічны рост і экспарт тавараў падняў занятасьць й заробную плату насельніцтва. Узровень забойстваў скараціўся амаль на чвэрць з моманту свайго піка.
Вяртаньне гарадзкой рады й прыход прыватных унівэрсытэтаў пойшло на карысьць гістарычнаму цэнтру, аднак бізнэс працягвае рухацца да новых раёнаў, як то Ітаім і Бэрыні. Сан-Паўлу таксама прыцягвае больш наведвальнікаў чым Рыю-дэ-Жанэйру, што сьведчыць пра інтэнсіўнае суперніцтва паміж двума мэтраполіямі.
Геаграфія
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу].JPG)
Сан-Паўлу разьмешчаны на паўднёвым усходзе Бразыліі, у паўднёва-ўсходнім штаце Сан-Паўлу, прыкладна на паўдарогі паміж Курытыба, сталіцы штату Парана, і Рыю-дэ-Жанэйра, былой сталіцы Бразыліі. Горад разьмешчаны на плято Сэра-ду-Мар, якое зьяўляецца часткай вялізнага Бразыльскага нагор’я, зь сярэдняй вышынёй каля 799 мэтраў над узроўнем мора, нягледзячы на тое, што горад месьціцца на адлегласьці ўсяго каля 70 кілямэтраў ад Атлянтычнага акіяна. Узгорыстая мясцовасьць пераважае ў урбанізаваных раёнах Сан-Паўлу, за выключэньнем паўночнай частцы горада, дзе горная града Сэра-да-Кантарэйра можа пахваліцца ўзвышшамі й наяўнасьцю значных рэшткаў трапічных лясоў Атлянтыкі. Увесь рэгіён вельмі стабільны тэктанічна, і ніякай сэйсмічнай актыўнасьці калі-небудзь тут не было зафіксавана.
Рэкі Чыетэ й ейны прыток Пінэйрус, некалі былі важнымі крыніцамі прэснай вады й месцам правядзеньня вольнага часу для Сан-Паўлу. Тым ня менш, шматлікія прамысловыя сьцёкавыя воды й скід сьцёкавых вод у XX стагодзьдзі выклікала моцную забруджанасьць рэкаў. Аднак зараз вядзецца праграма па істотнай ачыстцы для абедзьвюх рэкаў, якая фінансуецца за кошт партнэрствай дамовы паміж мясцовымі органамі ўлады й міжнароднымі банкамі разьвіцьця, як то Японскі банк міжнароднага супрацоўніцтва.
У рэгіёне вакол Сан-Паўлу няма вялікіх натуральных азёраў, аднак вадасховішчы Білінгс і Гварапіранга, якія месьцяцца на паўднёвай ўскраіне горада, выкарыстоўваюцца для вытворчасьці электраэнэргіі, для захоўваньня вады, і як месца правядзеньня забаўляльныя мерапрыемстваў, як то ветразевы спорт. Арыгінальная флёра складаецца ў асноўным з самых разнастайных шыракалістых вечназялёных раслінаў. Сёньня інтрадукцыя для Сан-Паўлу зьяўляецца агульнай, бо мяккі клімат і багатыя дажджы дазволі мноству трапічных, субтрапічных і ўмераных расьлінаў расьці тут, асабліва паўсюдным стаў эўкаліпт.
Паркі й біяразнастайнасьць
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу].jpg)
Сан-Паўлу месьціцца ў зоне экатону між трох біёмаў: зьмяшаны амбрафільны лес, густы амбрафільны лес і сэраду. Апошні з памянёных біёмаў меў некаторыя віды расьлінаў, якія ўласьцівыя да Пампасаў. У 2010 годзе ў Сан-Паўлу мелася 62 муніцыпальныя й штатныя паркі[6], як то парк Кантарэйра, які ёсьць часткай біясфэрнага запаведніка Сан-Паўлу й дзе месьцяцца адныя з найбуйнейшых гарадзкіх лясоў на плянэце з 7900 гектарамі. Таксама можна згадаць паркі Фонтэс-ду-Іпіранга[7], Ібірапуэра, экалягічны парк Чыетэ, экалягічная ахоўная зона Капівары-Монус, Сэра-ду-Мар, Віла-Лобус, Народны парк і парк Жарагуа, апошнія зь якіх быў даданы ў сьпіс Сусьветнай спадчыны ЮНЭСКО ў 1994 годзе[8]. У 2009 годзе ў Сан-Паўлу мелася 2300 гектараў зялёнай плошчы, што менш за 1,5% плошчы гораду[9] і ніжэй за 12 м² на жыхара як рэкамэндавана Сусьветнай арганізацыяй здароўя[10]. Каля 21% плошчы грамады ахопленыя зялёнымі зонамі, уключаючы экалягічныя рэзэрвацыі паводле зьвестак на 2010 год[11][12].
У грамадзе можна пабачыць лясных птушак, якія звычайна зьяўляюцца ў рэгіёне ўвесну, дзякуючы існага ляснога пасу вакол гораду, які па-ранейшаму атачае места. Найбольш распаўсюджанымі відамі рэгіёны ёсьць чырвоны дрозд, саяка бразыльская, вялікая пітанга й калібры. Не зважаючы на вялікую забруджанасьць галоўных рэк гораду Чыетэ й Пінэйрус, рэкі ёсьць прытулкам некалькіх відаў жывёлаў, як то капібары, каршуны, чылійскія кірлі, чаплевыя й нутрыі.
Клімат
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Горад мае вільготны субтрапічны клімат, у адпаведнасьці з клясыфікацыяй Кёпена[13]. Улетку тэмпэратура складае ад 17 °C да 28 °C, але можа даходзіць да 32 °C у самыя гарачыя дні. Узімку тэмпэратура вагаецца паміж 11 °C-23 °C, але можа апускацца да 6 °C у самыя халодныя дні. Самая высокая тэмпэратура складала 35,3 °C, яна была зафіксавана 15 лістапада 1985 году[14]. Самая нізкая тэмпэратура за пэрыяд назіраньня складала -2 °C і была зафіксавана 2 жніўня 1955 году, у той жа дзень неафіцыйна была зафіксавана тэмпэратура -3,8 °C. Сярэдняя тэмпэратура на працягу ўсяго году ёсьць аналягічнай той, што назіраецца ў Сыднэі й Лос-Анджэлесе. Паўднёвы тропік, які праходзіць прыкладна на 23° 27' паўднёвай шырыні, праходзіць на поўначы ля самага Сан-Паўлу й прыкладна пазначае мяжу паміж трапічнай і ўмеранай абласьцямі Паўднёвай Амэрыкі. З-за сваёй вышыні над узроўнем мора, аднак, Сан-Паўлу карыстаецца выразна ўмераным кліматам[15].
 Кліматычныя зьвесткі для Сан-Паўлу 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Паказьнік | Сту | Лют | Сак | Кра | Тра | Чэр | Ліп | Жні | Вер | Кас | Ліс | Сьн | Год |
| Абсалютны максымум t, °C | 34,2 | 34,6 | 33,6 | 31,3 | 29,8 | 28,9 | 29,3 | 33,0 | 37,4 | 34,4 | 35,2 | 35,7 | 37,4 |
| Сярэдні максымум t, °C | 27,4 | 28,0 | 27,3 | 25,1 | 23,0 | 21,7 | 21,8 | 23,3 | 23,9 | 24,7 | 25,9 | 26,3 | 24,5 |
| Сярэдняя t, °C | 22,2 | 22,4 | 21,7 | 19,8 | 17,6 | 16,4 | 15,8 | 17,1 | 17,8 | 19,0 | 20,3 | 21,2 | 18,5 |
| Сярэдні мінімум t, °C | 18,7 | 18,8 | 18,2 | 16,3 | 13,9 | 12,3 | 11,7 | 12,8 | 13,9 | 15,3 | 16,5 | 17,8 | 14,5 |
| Абсалютны мінімум t, °C | 10,2 | 11,2 | 10,9 | 6,0 | 5,2 | 0,9 | 0,2 | −2,2 | 2,1 | 4,2 | 6,9 | 7,3 | −2,2 |
| Норма ападкаў, мм | 240 | 250 | 160 | 80 | 70 | 60 | 40 | 30 | 70 | 130 | 140 | 190 | 1 460 |
| Крыніца: INMET. Gráficos Climatológicos, Hong Kong Observatory | |||||||||||||
Насельніцтва
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Сан-Паўлу зьяўляецца найбольш этнічна разнастайным горадам у Бразыліі[16]. Са скарачэньнем трафіку гандлю рабамі ў Бразыліі ў 1850 годзе афрыканцаў сталі замяняць імігрантамі з Эўропы на працы на кававых плянтацыях. Піянэрам у гэтым новым праекце стаў сэнатар Нікалаў Вэргуэйру, які запрасіў працаўнікоў зь Нямеччыны, Швайцарыі й Партугаліі для працы на сваём уласным маёнтку. Наступная хваля імігрантаў, у асноўным італьянцаў і партугальцаў, пракацілася зь сярэдзіны XIX стагодзьдзя й па канец стагодзьдзя. Яны былі значна больш прыстасаванымі да вырошчваньня кавы й склалі з часам буйныя супольнасьці імігрантаў у штаце Сан-Паўлу[17].
Пасьля адмены рабства ў 1888 годзе, колькасьць эўрапейскіх імірантаў у Сан-Паўлу значна павялічылася, большасьць зь іх прыбылі зь Італіі, а затым Партугаліі й Гішпаніі. У 1897 годзе італьянцы складалі больш за палову насельніцтва гораду. Партугальцы, гішпанцы, немцы, японцы, габрэі й сырыйска-лібанскія хрысьціяне таксама меліся ў горадзе ў значных колькасьцях. З 1908 па 1941 гады ў горадзе значна павялічалася колькасьць японскіх імігрантаў[18]. У 1960-х гадох кітайцы й карэйцы пачалі таксама масава рухацца ў Сан-Паўлу. У сярэдзіне XX стагодзьдзя многія з пацярпелых ад засухі на паўночным усходзе краіны пачалі міграваць у Сан-Паўлу. У цяперашні час горад зьяўляецца сьведкам вялікай хвалі міграцыі з Балівіі[19].
Славутасьці
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Гарады-сябры
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Гарады-партнэры
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ а б в https://pt.wikipedia.org/wiki/São_Paulo
- ^ а б https://g1.globo.com/sp/sao-paulo/noticia/2021/05/16/morre-bruno-covas-veja-frases-do-politico.ghtml
- ^ Bovespa vira a segunda maior Bolsa do mundo(недаступная спасылка). Economia & Negócios
- ^ "São Paulo holds Gay Pride parade". BBC
- ^ Lawrence, Rachel (January 2010). Alyse Dar. ed. Brazil (Seventh ed.). Apa Publications GmbH & Co. / Discovery Channel. pp. 183–204.
- ^ «Parques Municipais». Prefeitura de São Paulo.
- ^ «Parque Estadual da Cantareira». Governo do Estado de São Paulo.
- ^ «Parque Nacional Jaragua». UNESCO.
- ^ «Paulistanos carentes de áreas verdes». Eco.
- ^ «Uma árvore por habitante, a recomendação mínima da OMS para as cidades». Gazeta do Povo.
- ^ «3.º Seminário de Áreas Verdes». Prefeitura de São Paulo.
- ^ «Parque Raul Seixas completa 20 anos, com muita festa». Prefeitura de São Paulo.
- ^ "Subtropical climate in the city of São Paulo". Sao-paulo.world-guides.com.
- ^ "São Paulo 40 Graus". Urbanistas.com.br. March 2, 2009.
- ^ "Britannica Online Encyclopedia – Climate of São Paulo". Britannica.com.
- ^ São Paulo has the most diversity of Brazil(недаступная спасылка) etni-cidade.net
- ^ "Nicolau Pereira De Campos Vergueiro". Orbita.starmedia.com.
- ^ "Folha Online – Especial – 2005 – São Paulo 451" .folha.uol.com.br. January 24, 2005.
- ^ "Latin American Immigration to São Paulo". Projetofabrica.com.br.
- ^ «Les pactes d’amitié et de coopération». Paris.fr. March 17, 2010.