Бірута (імя)
| Бірута лац. Biruta | |
| Bierotte | |
| Паходжаньне | |
|---|---|
| Мова(-ы) | германскія |
| Утворанае ад | Biro + суфікс з элемэнтам -т- (-t-) |
| Іншыя формы | |
| Варыянт(ы) | Бірут, Бярута, Бэрот, Берут, Біруць, Бяродзь, Пірут, Пірута, Перут |
| Зьвязаныя артыкулы | |
| якія пачынаюцца з «Бірута» | |
Бірута (Пірута), Бірут (Біруць, Пірут), Бярута, Берут (Перут), Бяродзь — жаночае і мужчынскае імёны, а таксама вытворнае ад іх прозьвішча.
Паходжаньне
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Біротэ або Берот (Bierotte, Berotus[1][2]) — імя германскага паходжаньня[3]. Іменная аснова -бер- (-бір-) (імёны ліцьвінаў Бірын, Бірыбольд, Бэрвольд; германскія імёны Birin, Beribald, Berwoldus) паходзіць ад гоцкага baira[4], германскага bero 'мядзьведзь'[5]. Апроч таго, адзначалася германскае імя Baruthus (Bar-uth)[6].
Паходжаньне імя Бірута ад асновы бер- (бір-), пашыранай германскім суфіксам -ут-, сьцьвярджае менскі дасьледнік Алёхна Дайліда, які разьвівае ўсходнегерманскую этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў[7]. Паводле францускага лінгвіста-германіста Раймонда Шмітляйна, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў, імя Бірута можа адпавядаць старажытнаму германскаму імю Beroidis[8].
У Польшчы ў 1605 годзе адзначалася прозьвішча Bierut, у 1650 годзе — Birut[9].
У Польшчы адзначаюцца прозьвішчы Бірут (Birut) і Бірута (Biruta)[10].
Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: Пируте а Петрищу дано за себе люди (1440—1492 гады)[11]; imenem Birutu… pannu Birutu (Хроніка Быхаўца)[12]; костела Бетикголского… каплана Бируту… тот алтариста Бирута (19 жніўня 1523 году)[13]; земълю пустовъскую у повете Городеньскомъ на имя Пирутевъщыну Тильвиковщыну (13 лістапада 1524 году)[14]; а Нарка дойлида Пирута (8 ліпеня 1540 году)[15]; Piruta Jankowicz (1561 год)[16]; челед… Заня Бирутовна (3 сакавіка 1587 году)[17]; две службы людей… в повете Виленском лежачые, Андрея Бирутовича (2 сакавіка 1596 году)[18]; з едной жоны Бириты (Хроніка літоўская і жамойцкая)[19]; Hrehory Biruta… Biruta Prokop… Gabryel Bazyli Biruta (26 студзеня 1664 году)[20]; Biruta (1670 год)[21]; Jerzy Birut (1675—1677 гады)[22]; cappella Biruta (1715 год)[23]; Joannum Berotowicz (22 лістапада 1810 году)[24].
Носьбіты
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Бірута († 1382) — жонка вялікага князя літоўскага Кейстута
- Сімон Бірутавіч — ковенскі зямянін, які ўпамінаецца ў 1524 годзе[25]
- Антон, Самуіл і Іван Ясафатавічы Перутовічы (Перутовичи) — шляхцічы з ваколіцаў Цельшаў, якія мелі ў валоданьні зямлю на 1882 год[26]
- Вінцэнт Бірутовіч — пробашч Сольскага касьцёла на 1897 году[27]
- Франц Бірутовіч — пробашч Браслаўскага касьцёла на 1897 год[28]
- Баляслаў Берут (1892—1956) — партыйны і дзяржаўны дзяяч Польскай Народнай Рэспублікі
Бяруты — парафіяне Катэдральнага касьцёла ў Менску на 1851—1857 гады[29].
Біруці (Biruć) — прыгонныя зь вёскі Петрышкаў (каля Лынтупаў), якія ўпамінаюцца ў XIX стагодзьдзі[30].
Берутовічы (Bierutowicz) гербу Шранява — літоўскі шляхецкі род[31] з ваколіцаў Шаўляў[32].
Берадзевічы (Bierodziewicz) — літоўскі шляхецкі род з Наваградзкага павету[33].
У 1524 годзе ўпаміналася пустаўшчына Піруцеўшчына-Цільвікоўшчына ў Гарадзенскім павеце[34].
На 1903 год існавала сяліба Беруці ў Новааляксандраўскім павеце Ковенскай губэрні[35].
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ Acta Henrici VII. P. 1. — Florentiae, 1877. P. 165.
- ^ Archives historiques du département de la Gironde. T. 1. — Paris, 1859. P. 356.
- ^ Gottschald M. Deutsche Namenkunde: Unsere Familiennamen nach ihrer Entstehung und Bedeutung. — Berlin, 2006. S. 101.
- ^ Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 52.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 19.
- ^ Björkman E. Nordische Personennamen in England in alt- und frühmittel-englischer Zeit: Ein Beitrag zur englischen Namenkunde. — Halle, 1910. S. 25.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 19—20.
- ^ Schmittlein R. Toponymes finnois et germaniques en Lituanie // Revue internationale d’onomastique. Nr. 2, 1948. P. 103.
- ^ Antroponimia Polski od XVI do końca XVIII wieku. T. 1: A—G. — Kraków, 2007. S. 234—235.
- ^ Walkowiak J. B. Litewskie nazwiska Polaków: słownik etymologiczno-frekwencyjny. — Poznań, 2019. S. 59.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 42.
- ^ ПСРЛ. Т. 17. — СПб., 1907. С. 494—495
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 224 (4) (1522—1530). — Vilnius, 1997. P. 87—88.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 12 (1522—1529). — Vilnius, 2001. P. 350—351.
- ^ Акты издаваемые Виленской археографической комиссией. Т. 17. Акты Гродненского земского суда. — Вильна, 1890. С. 312.
- ^ Писцовая книга Гродненской экономии с прибавлениями, изданная Виленской Комиссией для разбора древних актов. Ч. 2. — Вильна, 1882. С. 115.
- ^ Istorijos archyvas. T. 1: XVI amžiaus Lietuvos inventoriai. — Kaunas, 1934. P. 281.
- ^ Акты, издаваемые Виленской Комиссией для разбора древних актов. Т. 32. — Вильна, 1907. С. 64.
- ^ ПСРЛ. Т. 32. — М., 1975. С. 63.
- ^ Акты издаваемые Виленской археографической комиссией. Т. 5. — Вильна, 1871. С. 176.
- ^ Bystroń J. Nazwiska polskie. — Lwów, 1936. S. 281.
- ^ Žemaičių vyskupijos vizitacija 1675—1677 m. // Fontes Historiae Lituaniae. Vol. X, 2011. P. 657.
- ^ Lebedys J. Lietuvių kalba XVII—XVIII a. viešajame gyvenime. — Vilnius, 1976. P. 141.
- ^ B, Mosėdžio miestelio ir aplinkinių kaimų senųjų gyventojų romos katalikų bažnyčios santuokos metrikų nuorašai
- ^ Описание документов и бумаг, хранящихся в Московском архиве Министерства юстиции. Кн. 21. — М., 1915. С. 318.
- ^ Алфавитный список землевладельцев Ковенской губернии. — Ковна, 1882. С. 243.
- ^ Памятная книжка Ковенской губернии на 1898 год. — Ковна, 1897. С. 155.
- ^ Памятная книжка Ковенской губернии на 1898 год. — Ковна, 1897. С. 159.
- ^ Яўген Анішчанка, Минский кафедральный костел. Список прихожан 1851—1857, Архіў гісторыка Анішчанкі, 29 студзеня 2016 г.
- ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2022. S. 74.
- ^ Сьпіс шляхецкіх родаў, прозьвішчы якіх пачынаюцца на Б, Згуртаваньне беларускай шляхты
- ^ Ciechanowicz J. Rody rycerskie Wielkiego Księstwa Litewskiego. T. 2. — Rzeszów, 2001. S. 93.
- ^ Ciechanowicz J. Rody rycerskie Wielkiego Księstwa Litewskiego. T. 6. — Rzeszów, 2006. S. 41.
- ^ Описание документов и бумаг, хранящихся в Московском архиве Министерства юстиции. Кн. 21. — М., 1915. С. 291.
- ^ Алфавитный список населенных мест Ковенской губернии. — Ковна, 1903. С. 182.
Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. — (сьціслая вэрсія кнігі: Вытокі Вялікае Літвы. — Менск, 2021. — 89 с.)