Перайсьці да зьместу

Кейстут (імя)

Дадаць спасылкі
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Кейстут
лац. Kejstut
Паходжаньне
Мова(-ы) германскія
Утворанае ад Geste + суфікс з элемэнтам -т- (-t-)
Keso + Tuoto
Іншыя формы
Варыянт(ы) Гестут, Кестут, Кістут
Зьвязаныя артыкулы
якія пачынаюцца з «Кейстут»

Кейстут, Кестут (Гестут, Кістут) — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча.

Імя

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Асноўны артыкул: Імёны ліцьвінаў

Іменная аснова -гаст- (-каст-, -гест-) (імёны ліцьвінаў Гестар, Каштарт, Гаштольд; германскія імёны Gaster, Kastert, Gastald) паходзіць ад гоцкага і германскага gasts 'госьць, вандроўнік', аснова -гез- (-гіз-, -кез-) (імёны ліцьвінаў Геска, Гізель, Гесмонт; германскія імёны Geske, Giesel, Gismondus) — ад гоцкага gais 'суліца, кап’ё'[1], а аснова -тот- (-дод-) (імёны ліцьвінаў Тутыла, Дудзен, Доман; германскія імёны Tuotilo, Duden, Domann) — ад стараверхненямецкага toto 'хросны бацька'[2]. Апроч таго, як у германскіх, так і ў славянскіх мовах адзначаецца антрапанімічны суфікс-пашыральнік -ут- (-ut-)[3].

Яшчэ ў Раўданскім рукапісе, апублікаваным Тэадорам Нарбутам, імя Кейстут тлумачылася як «спрытнюга» (fortelnik), што засьведчыла традыцыйнасьць разуменьня германскага паходжаньня гэтага імя[4]. Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае ўсходнегерманскую этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, імя Кейстут паходзіць ад прагерманскага і праславянскага keist-, ад якога славянскае кисть, дыялектавае расейскае кистать 'неахайна рабіць штосьці', данскае keite 'левая рука', keitet 'ляўшун', таксама 'няспрытны, неахайны'; у мове ліцьвінаў, відаць, наадварот азначала 'спрытны, увішны'[4].

З нагоды летувіска-балтыйскіх этымалёгіяў імя Кейстут лінгвіст і літаратуразнаўца-мэдыявіст Аляксандар Бразгуноў зьвяртае ўвагу на тое, што сучаснае летувіскае напісаньне «Kęstutis» ёсьць гістарычна непраўдзівым, бо ня ўлічвае, што ў асноўнай летапіснай форме імя Кейстут пасьля «е» стаіць «й», а летувіскі «ę» гістарычна быў насавым, што адлюстроўваецца ў форме чацьвертай асобы цяперашняга часу kęsti 'цярпець, зносіць', ад якога ў рэчышчы палітыкі летувізацыі выводзяць імя — kenčia 'трывае, зносіць'[5].

У 1389 годзе ў Праскім унівэрсытэце навучаўся Bartholomaeus Keynstot[6].

У Прусіі бытавала імя Gaystut / Geistut[7].

У Польшчы ў 1534 годзе адзначалася прозьвішча Gostot[8].

Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: От князя от Кестутя и от князя от Либорта у Торунь к местычемъ (па 1341 годзе)[9][10]; Оже я князь Еоунутии, и Кистютии, и Любартъ[11] (1352 год)[12]; Nos Kynstutus dux. lythwanorum (14 жніўня 1358 году)[13]; Kenstutte (7 лістапада 1367 году[14], 29 верасьня 1379 году[15][16]); Се язъ князь великии Олгердъ со своимъ братомъ, со княземъ Кестутьемъ[11] (1372 год[17])[18]; Nobilibus viris Oligerdo Magno et Kenstuto ac Lubardo fratribus ducibus Lituanorum (23 кастрычніка 1373 году)[19]; filium Chestudi, ducis Lituanorum (29 верасьня 1377 году)[20]; rex Keynstuthe (27 лютага 1380 году)[21]; Kinstudti filius (14 чэрвеня 1384 году)[22]; Kinstudti filio (1 студзеня 1386 году)[23]; vnser vater herczog Kinstutt[24] (Мэмарыял Вітаўта, 1390 год); Kynstut[25], Kinstut[26], Kynstud[27], Kinstoud[28] (Хроніка Віганда); Keinstut (Хроніка Лівоніі Германа Вартбэрга)[29]; Kyestuti, Kyerstruch[a] або Кестоутіи, Кестутіи[b] (Летапісец вялікіх князёў літоўскіх); Waydoth, Kenstotten sone (Хроніка Дэтмара зь Любеку)[30]; Kinstod (Хроніка Ёгана фон Посільге)[31]; Kynstodus (па 1409 годзе)[32]; Kinstot… Kynstotte… Kynstot (да 1416 году)[33]; Кейстутей[34] або Кестутій[35] (Наўгародзкі чацьверты летапіс); Кестутей[36] або Кестютей[37] (Сафійскі першы летапіс); пры великомъ князи Кестути (31 жніўня 1449 году)[38]; пры великом князи Кгестути (5 лютага 1494 году)[39]; Кестутей Гедимановичь[11][40] (Ніканаўскі летапіс); Богданъ Кестуцевичъ (1528 год)[41]; Sawonko Kistiutowicz (1551 год)[42]; Петрукъ Кестутевичъ (24 красавіка 1580 году)[43]; Кестут (Хроніка літоўская і жамойцкая)[44]; Michał Walentynowicz Kieystut… nieboszczyk oyciec iego Walenty Kieystut (16 траўня 1661 году)[45].

Носьбіты

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Кейстуты Гедзіміны (Kiejstut Gedymin) — літоўскі шляхецкі род зь Вільні[46].

Гедзіміны (Giedymin) або Кейстут-Гедзіміны (Kiejstut-Giedymin) гербу Пагоня — літоўскі шляхецкі род з Троцкага павету[47].

Заўвагі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ Паводле Origo regis Jagyelo et Wytholdi ducum Lithuanie
  2. ^ Паводле Віленскага сьпісу

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17.
  2. ^ Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 72.
  3. ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 204.
  4. ^ а б Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 23.
  5. ^ Бразгуноў А. Генезіс імёнаў вялікіх князёў літоўскіх // Беларуская анамастыка. Гісторыя і сучаснасць: матэрыялы Міжнароднай навуковай канферэнцыі (Менск, 20 красавіка 2010 г.) / Нацыянальная акадэмія навук Беларусі, Інстытут мовы і літаратуры імя Якуба Коласа і Янкі Купалы; рэдкал.: І. Капылоў і інш.]. — Менск: Права і эканоміка, 2010. С. 211.
  6. ^ Album seu matricula facultatis juridicae Universitatis Pragensis. — Pragae, 1834. P. 102.
  7. ^ Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925. S. 28, 31.
  8. ^ Antroponimia Polski od XVI do końca XVIII wieku. T. 1: A—G. — Kraków, 2007. S. 565.
  9. ^ Послание литовских князей Кейстута и Любарта жителям Торуни (после 1341), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  10. ^ Грамоти XIV ст. — Київ, 1974. С. 23.
  11. ^ а б в Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 164.
  12. ^ Грамоти XIV ст. — Київ, 1974. С. 30.
  13. ^ Kodeks dyplomatyczny Księstwa Mazowieckiego. — Warszawa, 1863. S. 73.
  14. ^ Договор между Тевтонским орденом в Ливонии и ВКЛ о пограничном режиме на реке Двине (1367), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  15. ^ Договор о перемирии на 10 лет между ВКЛ и Тевтонским орденом (1379), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  16. ^ Codex diplomaticus Lithuaniae, 1253—1433. — Vratislaviae, 1845. P. 53.
  17. ^ Перемирие между Великим княжеством Литовским и Великим княжеством Московским (1372), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  18. ^ Грамоти XIV ст. — Київ, 1974. С. 46.
  19. ^ Послание папы Григория XI в.к.л. Ольгерду с призывом принять католичество (1373), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  20. ^ Послание короля Польши и Венгрии Людовика о положении в Подольской земле (1377), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  21. ^ Договор между в.к.л. Ягайлом и магистром Ливонии Вильгельмом фон Фримерсхаймом (1380), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  22. ^ Codex epistolaris Vitoldi. — Cracoviae, 1882. S. 5.
  23. ^ Обязательство Тевтонского ордена помогать князю Витовту в возвращении вотчины (1386), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  24. ^ Лицкевич О. В. «Летописец великих князей литовских» и «Повесть о Подолье»: опыт комплексного критического разбора. — СПб., 2019. С. 263—264.
  25. ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. S. 447, 519, 527—528, 545—548, 550, 557—558, 563, 566, 588, 570—571, 577, 583, 596, 598, 601—604, 606, 609, 613, 618, 619, 620.
  26. ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. S. 529, 531, 535, 555, 570—571, 581, 583, 596, 599, 603, 607, 613—614.
  27. ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. S. 508, 522, 527—531, 533—535, 537, 540, 545, 548—549, 567, 573, 595, 614.
  28. ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. S. 520, 529, 538—539, 547, 549—550, 555, 562—563, 565, 570, 583, 607, 621.
  29. ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. S. 81, 84—85, 94, 104, 106—107, 113.
  30. ^ Chroniken der deutschen Städte. Bd. 1. — Leipzig, 1884. S. 533.
  31. ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 3. — Leipzig, 1866. S. 91, 94, 105, 118, 123
  32. ^ Codex epistolaris Vitoldi. — Cracoviae, 1882. S. 997.
  33. ^ Codex epistolaris Vitoldi. — Cracoviae, 1882. S. 1026.
  34. ^ ПСРЛ. Т. 4. — СПб., 1848. С. 56, 67, 83.
  35. ^ ПСРЛ. Т. 4. — СПб., 1848. С. 56, 72
  36. ^ ПСРЛ. Т. 5. — СПб., 1851. С. 223—225, 238.
  37. ^ ПСРЛ. Т. 5. — СПб., 1851. С. 235.
  38. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 5 (1427—1506). — Vilnius, 2014. P. 248, 357.
  39. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 5 (1427—1506). — Vilnius, 2014. P. 251.
  40. ^ ПСРЛ. Т. 10. — СПб., 1885. С. 217.
  41. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 101.
  42. ^ Słownik historycznych nazw osobowych Białostocczyzny (XV—XVII w.). T. 1: A—O. — Białystok, 1997. S. 154.
  43. ^ Акты издаваемые Виленской археографической комиссией. Т. 14. — Вильна, 1887. С. 213.
  44. ^ ПСРЛ. Т. 32. — М., 1975. С. 41—42, 62—63.
  45. ^ Акты издаваемые Виленской археографической комиссией. Т. 10. — Вильна, 1879. С. 279.
  46. ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2016. S. 567.
  47. ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2022. S. 272.

Літаратура

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Кейстут_(імя)&oldid=2537246»