Хальч
| Хальч | |
.jpg) Сядзіба Войнічаў. Напалеон Орда, XIX ст. | |
| Вобласьць: | Гомельская |
| Раён: | Веткаўскі |
| Сельсавет: | Хальчанскі |
| Насельніцтва: | 1285 (2005) |
| Тэлефонны код: | +375 2330 |
| Геаграфічныя каардынаты: | 52°33′44″ пн. ш. 31°08′32″ у. д. / 52.56222° пн. ш. 31.14222° у. д.Каардынаты: 52°33′44″ пн. ш. 31°08′32″ у. д. / 52.56222° пн. ш. 31.14222° у. д. |
Хальч на мапе Беларусі   Хальч | |
 Галерэя здымкаў у Wikimedia Commons
| |
Хальч — вёска ў Беларусі, на рацэ Сож. Цэнтар сельсавету Веткаўскага раёну Гомельскай вобласьці. Насельніцтва 1285 чал. (2005). Знаходзіцца за 2 км на захад ад Веткі, за 16 км ад Гомелю; на аўтамабільнай дарозе Гомель — Ветка.
Хальч — даўняе мястэчка гістарычнай Рэчыччыны (Панізоўя), колішняя рэзыдэнцыя роду Халецкіх.
Гісторыя
Выяўленыя археолягамі гарадзішча мілаградзкай і зарубінецкай культураў раньняга жалезнага веку і часоў Русі (на ўсходняй ускраіне, на мысе тэрасы правага берага ракі), гарадзішча раньняга жалезнага веку (сярэдзіна — 3-я чвэрць 1-га тыс. н. э., 0,4 км на паўночны захад ад вёскі, ува ўрочышчы Зыбень), курганны могільнік (5 насыпаў, 0,35 км на паўночны захад ад вёскі) і селішча часоў Русі (0,5 км на поўдзень ад вёскі) сьведчаць пра засяленьне гэтай мясцовасьці ў глыбокай старажытнасьці.
Упершыню Хальч згадваеца ў пісьмовых крыніцах у XIV ст., калі вёска ўваходзіла ў склад Чарнігаўскага княства. У 1437 Сьвідрыгайла перадаў яе продку шляхецкага роду Халецкіх — Паўлу Мішковічу, ад гэтага часу Хальч зрабілася рэзыдэнцыяй роду. Пад 1471 вёска згадваецца ў зьвязку зь перадачай двара Г. Радзівонавічу.
У інвэнтары Гомельскага староства (1640-я) значацца сяло і маёнтак Хальч. У 2-й пал. XVII ст. Халецкія збудавалі тут касьцёл і кляштар езуітаў, у 1731—1829 дзейнічала місія. Іх матэрыяльна падтрымлівалі Халецкія і Дзерналовічы. Станам на 1747 у Хальчы было 159 двароў. Пад 1752 яна згадваецца ў актах Галоўнага Трыбуналу. У 1764 Хальч атрымала статус мястэчка, у валоданьні княгіні Радзівіл.
У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772) Хальч апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі. У пач. XIX ст. на паўночна-заходняй ускраіне мястэчка паны Войнічы ўзьвялі сядзібу і стварылі пэйзажны парк. Замалёўкі палаца ў 2-й пал. XIX ст. зрабіў Напалеон Орда. Станам на 1860 Хальч была ў валоданьні А. Войніч-Сенажацкага, тут было 2 мураваныя і 105 драўляных дамоў; рэгулярна праводзіліся 2 кірмашы (Пятроўскі і Міхайлаўскі). На 1866 гаспадар маёнтку меў 1568 дзесяцінаў зямлі і 3 крамы; дзейнічаў хлебазапасны магазын. У 1879 пан Войніч-Сенажацкі заснаваў тут вінакурню. На 1881 у Хальчы было 230 двароў. Вялікую шкоду прычынілі мястэчку пажары 1887, 1891 і 1892, калі згарэў 261 двор. Паводле вынікаў перапісу (1897) у Хальчы было 363 двары, дзейнічала царква, царкоўна-прыходзкая школа, габрэйскі малітоўны дом, 5 ветракоў, 5 крамаў (у тым ліку вінная), карчма. У аднайменным фальварку, што размяшчаўся побач, былі карчма і вінакурны завод. На 1909 у мястэчку было 1159 драўляных і 1 мураваны будынкі, працавалі пошта і сенапрасавальны завод (у 1913 — 40 работнікаў).
1 студзеня 1919 згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Хальч ўвайшла ў склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У 1926 Хальч вярнулі БССР, дзе яна 8 сьнежня зрабілася цэнтрам сельсавету Веткаўскага, з 25 сьнежня 1962 Гомельскага, з 6 студзеня 1965 Веткаўскага раёнаў Гомельскай (да 26 ліпеня 1930) акругі, з 20 лютага 1938 Гомельскай вобласьці. Станам на 1928 у Хальчы працавала цагельня. У Другую сусьветную вайну зь ліпеня 1941 да 16 кастрычніка 1943 вёска знаходзілася пад нямецкай акупацыяй.
Насельніцтва
- XIX стагодзьдзе: 1860 — 1136 чал.[1]; 1897 — 1975 чал.
- XX стагодзьдзе: 1909 — 2256 чал.; 1959 — 1829 чал.
- XXI стагодзьдзе: 2005 — 1285 чал.[2]
Інфраструктура
У вёсцы працуюць базавая школа, дашкольная ўстанова, фэльчарска-акушэрскі пункт, дом культуры, 2 бібліятэкі, пошта, 2 крамы.
Турыстычная інфармацыя
.jpg)
Выдатныя мясьціны
- Палацава-паркавы комплекс Сянажэцкіх-Войнічаў (XIX ст.)
- Царква
Страчаная спадчына
- Касьцёл і кляштар езуітаў (XVII стст.)
Крыніцы
- ^ Chalcz // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom I: Aa — Dereneczna. — Warszawa, 1880. S. 539.
- ^ Гарады і вёскі Беларусі. Энцыкл. Т. 1. Кн. 1. — Менск, 2004.
Літаратура
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2003. — Т. 6. Кн. 2: Усвея — Яшын. — 616 с. — ISBN 985-11-0276-8
- Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 1, кн. 1. Гомельская вобласць / С.В. Марцэлеў; рэдкал.: Г.П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Менск: БелЭн, 2004. — 632 с.: іл. ISBN 985-11-0303-9.
- Chalcz // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom I: Aa — Dereneczna. — Warszawa, 1880. S. 539.
Вонкавыя спасылкі
Хальч — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
| ||||||||