Ішкальдзь

	Ішкальдзь
	; Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы
Вобласьць:	Берасьцейская
Раён:	Баранавіцкі
Сельсавет:	Петкавіцкі
Тэлефонны код:	+375 163
Паштовы індэкс:	225365
Геаграфічныя каардынаты:	53°20′06″ пн. ш. 26°21′52″ у. д. / 53.335° пн. ш. 26.36444° у. д.Каардынаты: 53°20′06″ пн. ш. 26°21′52″ у. д. / 53.335° пн. ш. 26.36444° у. д.
	Ішкальдзь на мапе Беларусі Ішкальдзь
	Галерэя здымкаў у Wikimedia Commons

Ішкальдзь — вёска ў Беларусі, каля ракі Вуша. Уваходзіць у склад Петкавіцкага сельсавету Баранавіцкага раёну Берасьцейскай вобласьці. Насельніцтва 323 чал. (1998). Знаходзіцца за 40 км ад Баранавічаў, за 15 км ад чыгуначнай станцыі Хвоева; каля шашы Берасьце — Менск.

Ішкальдзь — даўняе мястэчка гістарычнай Наваградчыны. Да нашага часу тут захаваўся адзін з найбольш старажытных касьцёлаў на Літве.

Гісторыя

Упершыню Ішкальдзь згадваецца ў 1-й пал. XV ст. як маёнтак у Наваградзкім павеце, уладаньне Неміровічаў. У 1449 смаленскі намесьнік М. Неміровіч заснаваў тут касьцёл. У 1472 зь ягонай фундацыі збудавалі мураваны касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы. М. Неміровіч запісаў маёнтак сваёй жонцы Альжбеце, па сьмерці якой гэты двор мусіў перайсьці пад юрысдыкцыю Віленскага біскупства.

У 1502 і 1506 Ішкальдзь пацярпела ад набегаў крымскіх татараў. Станам на 1579 паселішча мела статус мястэчка і знаходзілася ў валоданьні Кацярыны Тэньчынскай, тут было 82 сядзібы, 2 карчмы. На 1598 — рынак, 2 вуліцы, 69 двароў, уласнасьць К. Радзівіла Перуна. Пазьней мясьціна знаходзілася ў валоданьні Ільлінічаў, Радзівілаў, Вітгенштэйнаў. Станам на 1755 — 89 двароў, на 1787 — 100 двароў.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Ішкальдзь апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, у Гарадзейскай воласьці Наваградзкага павету. Па здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня (1863—1864) у 1868 расейскія ўлады гвалтоўна перарабілі касьцёл на царкву Маскоўскага патрыярхату. Праваслаўны прыход налічваў каля 2 тысячаў прыхаджанаў, сярод якіх пісьменныя складалі толькі 4% (1879). У 1-й палове 1880-х у мястэчку было 108 двароў. Паводле вынікаў перапісу (1897) — 120 двароў, дзейнічала царква, працавалі магазын, крама і карчма, рэгулярна праводзіўся 1 кірмаш. У пач. XX ст. — 143 двары. Сумежна зь мястэчкам знаходзіўся засьценак Новая Ішкальдзь (4 двары).

Згодна з Рыскай мірнай дамовай (1921) Ішкальдзь апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Паланэчкаўскай гміне Баранавіцкага павету. У гэты час тут было 136 дамоў; каля мястэчка існавала вёска Ішкальдзь (13 дамоў). Станам на 1923 — 136 двароў.

У 1939 Ішкальдзь увайшла ў склад БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 зрабілася цэнтрам сельсавету (існаваў да 16 ліпеня 1954). Статус паселішча панізілі да вёскі. Станам на 1994 тут было 154 двары, на 1 студзеня 1998 — 138 двароў.

Мястэчка на старых здымках
Касьцёл, галоўны фасад
Касьцёл, з боку апсіды
Касьцёл, інтэр'ер
Касьцёл, старажытныя дзьверы

Насельніцтва

XIX стагодзьдзе: 1830 — 276 муж., зь іх шляхты 4, духоўнага стану 1, мяшчанаў-хрысьціянаў і сялянаў 272^[1]; 1884 — 740 чал.; 1897 — 628 чал.
XX стагодзьдзе: 1901 — 600 чал. у мястэчку Ішкальдзь і 10 чал. у засьценку Новая Ішкальдзь; 1921 — 691 чал. у мястэчку Ішкальдзь і 62 чал. у вёсцы Ішкальдзь; 1994 — 350 чал.^[2]; 1 студзеня 1998 — 323 чал.^[3]

Інфраструктура

У Ішкальдзі працуюць сярэдняя школа, бібліятэка, сельскі клюб.

Турыстычная інфармацыя

Выдатныя мясьціны

Касьцёл Найсьв. Тройцы (1472)
Капліца Маці Божай (каля касьцёла)
Магіла кс. Вінцэнта Латарэвіча, забітага 19 сакавіка 1919 у Мірскім замку бальшавікамі

Страчаная спадчына

Сядзіба (XVI ст.)

Галерэя

Краявіды Ішкальдзі
Касьцёл
Касьцёл, бакавы фасад
Касьцёл, брама
Каплічка

Крыніцы

^ Соркіна І. Мястэчкі Беларусі... — Вільня, 2010. С. 413.
^ Валеры Шаблюк. Ішкалдзь // ЭГБ. — Мн.: 1997 Т. 4. С. 511.
^ Памяць: Гіст.-дакум. хроніка г. Баранавічы і Баранавіцкага р-на. — Мн.: БЕЛТА, 2000.

Літаратура

Памяць: Гіст.-дакум. хроніка г. Баранавічы і Баранавіцкага р-на. — Мн.: БЕЛТА, 2000. — 736 с.: іл. ISBN 985-6302-28-5.
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1997. — Т. 4: Кадэты — Ляшчэня. — 432 с. — ISBN 985-11-0041-2
Соркіна І. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
Iszkołdź // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom III: Haag — Kępy. — Warszawa, 1882. S. 308.

Вонкавыя спасылкі

Ішкальдзь — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Здымкі на Radzima.org

[1] Соркіна І. Мястэчкі Беларусі... — Вільня, 2010. С. 413.

[2] Валеры Шаблюк. Ішкалдзь // ЭГБ. — Мн.: 1997 Т. 4. С. 511.

[3] Памяць: Гіст.-дакум. хроніка г. Баранавічы і Баранавіцкага р-на. — Мн.: БЕЛТА, 2000.

[1]

[2]

[3]