Зьдзецельскі раён
| Зьдзецельскі раён | |
(Дзятлаўскі раён) | |
 | |
| Агульныя зьвесткі | |
|---|---|
| Краіна | Беларусь |
| Статус | раён Беларусі |
| Уваходзіць у | Гарадзенская вобласьць |
| Адміністрацыйны цэнтар | Зьдзецел |
| Дата ўтварэньня | 15 студзеня 1940 |
| Кіраўнік | Андрэй Садоўскі[d][1] |
| Насельніцтва (2018) | 24 351[2] |
| Шчыльнасьць | 15,8 чал./км² |
| Плошча | 1542,67[3] км² |
| Вышыня па-над узр. м. · сярэдняя вышыня | 152 м[4] |
| Месцазнаходжаньне Зьдзецельскага раёну | |
| |
| Мэдыя-зьвесткі | |
| Часавы пас | UTC +3 |
| Тэлефонны код | +375-15-63 |
| Паштовыя індэксы | 231 4хх |
| Афіцыйны сайт | |
 Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы | |
Зьдзе́цельскі раён[5][6] (афіцыйная назва — Дзя́тлаўскі раён) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка на паўднёвым усходзе Гарадзенскай вобласьці Беларусі. Плошча раёну складае 1,5 тыс. км². Насельніцтва на 2018 год — 24 351 чалавек[2]. Адміністрацыйны цэнтар — места Зьдзецел.
Геаграфічнае становішча
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Зьдзецельскі раён мяжуе з Зэльвенскім, Лідзкім, Мастоўскім, Наваградзкім, Слонімскім і Шчучынскім раёнамі Гарадзенскай вобласьці, на паўднёвым захадзе — зь Берасьцейская вобласьцю.
Гісторыя
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]У 1939 годзе Зьдзецел увайшоў у БССР, дзе 15 студзеня 1940 году атрымаў афіцыйны статус пасёлку гарадзкога тыпу і стаў цэнтрам раёну Баранавіцкай вобласьці (з 8 студзеня 1954 году ў складзе Гарадзенскай вобласьці). З 4 траўня 1945 году да 8 студзеня 1954 году цэнтар раёну знаходзіўся ў мястэчку Наваельні. 25 сьнежня 1962 году Зьдзецельскі раён расфармавалі, яго тэрыторыя ўвайшла ў склад Лідзкага, Наваградзкага і Слонімскага раёнаў. 6 студзеня 1965 году раён аднавілі ў складзе Гарадзенскай вобласьці.
Рэльеф і карысныя выкапні
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Зьдзецельскі раён знаходзіцца ў заходнебеларускай фізыка-геаграфічнай правінцыі. Тэрыторыя раёну разьмяшчаецца ў межах Нёманскай нізіны на поўначы і захадзе, на ўсходзе — у падножжа Наваградзкага ўзвышша. Рэльеф узьнёсла-раўнінны. Пераважаюць вышыні 140—200 мэтраў над узроўнем мора. Найвышэйшы пункт — 283 мэтры (на паўночны ўсход ад места Зьдзецел).
Карысныя выкапні: торф, пяскова-жвіровы матэрыял, будаўнічыя пяскі, крэйда, гліны, бузы, радонавыя воды.
Клімат і расьліннасьць
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Клімат умерана кантынэнтальны. Сярэдняя тэмпэратура студзеня -6,1 °С, ліпеня 17,6 °С. Сярэднярочная колькасьць ападкаў складае 620 мм. Працягласьць вэгетацыйнага пэрыяду 193 дні.
Пад лесам, пераважна хваёвым, 42% тэрыторыі. У раёне знаходзіцца частка ляндшафтавага заказьніку дзяржаўнага значэньня Ліпічанская пушча.
Гідраграфія
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Галоўная рака — Нёман з прытокамі Маўчадкаю зь Зьдзецелкай і Шчарай з Пад’яворкай. На тэрыторыі раёну разьмешчанае Гезгальскае вадасховішча.
Насельніцтва
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- XXI стагодзьдзе: 1 студзеня 2008 году — 33 200 чалавек (места Зьдзецел — 25%; мястэчка Казлоўшчына — 7%; мястэчка Наваельня — 10%; сельскае — 58%); 2009 год — 29 703 чалавекі (перапіс; гарадзкое насельніцтва — 43 %[7]; сярэдняя шчыльнасьць — 23 чалавекі на 1 км²); 2016 год — 25 336 чал.[8]; 2017 год — 24 804 чал.[9]; 2018 год — 24 351 чал.[2]
Нацыянальны склад
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Паводле перапісу 2009 году:
Канфэсійны склад
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Дзейсныя рэлігійныя супольнасьці:
- 12 праваслаўных рэлігійных супольнасьцяў, 9 праваслаўных сьвятароў;
- 10 рымска-каталіцкіх рэлігійных супольнасьцяў, 6 ксяндзоў, 2 зь іх грамадзяне Польшчы;
- 4 супольнасьці Хрысьціянаў Веры Эвангельскай;
- 2 супольнасьці Эвангельскіх Хрысьціянаў Баптыстаў.
Гаспадарчая дзейнасьць
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Сельскую гаспадарку раёну прадстаўляюць 15 сельскагаспадарчых вытворчых каапэратываў. Асноўныя галіны сельскай гаспадаркі: мяса-малочная жывёлагадоўля, вырошчваюць збожжавыя, бульбу, кармавыя культуры, лён.
На тэрыторыі раёну дзейнічаюць прадпрыемствы: харчовай і лёгкай прамысловасьці, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай прамысловасьці.
Па тэрыторыі раёна праходзіць чыгуначная лінія Ліда — Баранавічы, аўтамагістраль Ліда — Слонім — Быцень, аўтамабільная дарога дзяржаўнага значэньня Зьдзецел — Наваградак — Любча.
Турыстычная інфармацыя
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Захаваліся помнікі архітэктуры і садова-паркавага мастацтва: каталіцкая капліца (1928) у в. Азяраны, сядзіба Пратасевічаў (пач. ХХ ст.) у в. Боркі, Сьвята-Петра-Паўлаўская царква (1875) у в. Вензавец, Сьвята-Крыжаўзьвіжанская (Траецкая) царква (1897) у в. Вайневічы, Сьвята-Георгіеўская царква (1866) у в. Вялікая Воля, Сьвята-Духаўская царква (пач. ХХ ст.) у в. Горка, Сьвята-Пакроўская царква (пач. ХХ ст.) і касьцёл Сьвятога Антонія (пач. ХХ ст.) у в. Дварэц, вадзяны млын (1875) у в. Дварэц, сядзіба ў в. Жыбарты (1819), паркі ў мястэчку Казлоўшчына (ХІХ ст.) і в. Жукоўшчына (ХІХ ст.), Сьвята-Ўсьпенская царква (пач. ХХ ст.) у мястэчку Казлоўшчына, каталіцкая капліца (1908) ў в. Лапушна, Сьвята-Мікалаеўская царква (1850) у в. Нагародавічы, Сьвята-Раства-Багародзіцкая царква (кан. ХІХ ст.) і касьцёл Найсьвяцейшага Сэрца Езуса (1936) у мястэчку Наваельня, Сьвята-Барыса-Глебская царква (ХІХ) у в. Накрышкі, касцёл (1822) у в. Нянадавічы, касьцёл сьвятых Анёлаў-ахоўнікаў (1840) у в. Раготна, касьцёл сьвятога Язэпа (пач. ХХ ст.) у в. Руда Яварская, Сьвята-Раства-Багародзіцкая царква (1926) у в. Явар.
Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]У складзе раёну гарадзкія пасёлкі Казлоўшчына і Наваельня, 223 сельскія населеныя пункты, 10 сельсаветаў: Вензавецкі, Войневіцкі, Данілавіцкі, Дварэцкі, Зьдзецельскі, Жукоўшчынскі, Казлоўшчынскі, Мяляхавіцкі, Парэцкі сельсаветы[11].
Асобы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Алег Аблажэй (1954, в. Лезнявічы — 2016) — беларускі мастак[12]
- Вячаслаў Адамчык (1933, в. Варакомшчына— 2001) — беларускі пісьменьнік.
- Ігнат Дварчанін (1895—1937) — беларускі грамадзкі і культурна-асьветніцкі дзеяч, літаратуразнавец
- Леакадзія Шышэя (1928, в. Церахоўшчына - 2023) — удзельніца беларускага антысавецкага супраціву, сябра падпольнай слонімскай арганізацыі «Чайка», былая зьняволеная ГУЛАГу, дысыдэнтка, дзяячка беларускай грамады Вільні
Глядзіце таксама
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ http://dyatlovo.grodno-region.by/ru/biografiya-ru/
- ^ а б в Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
- ^ Государственный земельный кадастр Республики Беларусь (рас.) (па стане на 1 студзеня 2010 г.)
- ^ GeoNames (анг.) — 2005.
- ^ Паходжаньне назвы «Дзятлава»
- ^ Дзятлаўшчына на скрыжаваньні часоў(недаступная спасылка)
- ^ Перепись населения — 2009. Гродненская область (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
- ^ Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
- ^ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
- ^ Перепись населения — 2009. Гродненская область. Национальный состав населения (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
- ^ Дятловский райисполком. Сельсоветы (рас.)
- ^ Пайшоў з жыцця Алег Аблажэй https://penbelarus.org/2016/05/19/paysho-z-zhyccya-aleg-ablazhey.html
Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Дятловский район // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн., 2007. — 648 с. ISBN 978-985-11-0384-9.
