Ігнацы Ян Падэрэўскі

Ігнацы Ян Падэрэўскі
па-польску: Ignacy Jan Paderewski
Дата нараджэньня	18 лістапада 1860(1860-11-18)
Месца нараджэньня	Курылоўка[d], Літынскі павет[d], Падольская губэрня[d], Расейская імпэрыя
Дата сьмерці	29 чэрвеня 1941(1941-06-29)[…] (80 гадоў)
Месца сьмерці	Нью-Ёрк, Нью-Ёрк, ЗША
Прычына сьмерці	пнэўманія
Месца пахаваньня	сабор Сьвятога Яна Хрысьціцеля[d] Арлінгтонскія нацыянальныя могілкі[d]
Месца вучобы	Музычны ўнівэрсытэт імя Фрыдэрыка Шапэна[d]
Занятак	палітык, піяніст, клясычны кампазытар, дыплямат, музыказнаўца, музычны пэдагог, кампазытар
Жанры	опэра
Інструмэнты	фартэпіяна
Узнагароды	залаты мэдаль Каралеўскага філярманічнага таварыства[d] (1897) ганаровы доктар Львоўскага ўнівэрсытэту[d] (1912) ганаровы доктар Ельскага ўнівэрсытэту[d] (1917) ганаровы доктар Ягелонскага ўнівэрсытэту[d] (1919) ганаровы доктар Оксфардзкага ўнівэрсытэту[d] (1920) ганаровы доктар Калюмбійскага ўнівэрсытэту[d] (1922) ганаровы доктар Універсітэта Паўднёвай Каліфорніі[d] (1923) ганаровы доктар Унівэрсытэту Глазга[d] (1925) ганаровы доктар Кембрыдзкага ўнівэрсытэту[d] (1926) ганаровы доктар Варшаўскага ўнівэрсытэту[d] (1926) ганаровы доктар Лазанскага ўніверсітэта[d] (1933) зорка на галівудзкай «Алеі славы»[d]
Подпіс
Ігнацы Ян Падэрэўскі ў Вікісховішчы

Ігнацы Ян Падэрэўскі (па-польску: Ignacy Jan Paderewski; 6 18 лістапада 1860, сяло Курылоўка, Падольле — 29 чэрвеня 1941, Нью-Ёрк) — польскі піяніст, кампазытар, дзяржаўны і грамадзкі дзеяч, дыплямат. Са студзеня па сьнежань 1919 году займаў пасаду прэм’ер-міністру і міністру замежных спраў Польшчы. Аўтар фартэпіянных п’ес, песень на вершы А. Міцкевіча й А. Асныка, а таксама опэры «Манру» (1901). Падэрэўскі зрабіў баечную піяністычную кар’еру, хаця падчас вучобы ў Варшаўскім музычным інстытуце не выказваў аніякіх здольнасьцяў віртуоза.

Жыцьцяпіс

Калі ўва ўзросьце 24 гадоў ён прыехаў у Вену да славутага фартэпіяннага пэдагога Тэадора Лешэціцкага, той паведаў яму: «Піяніста з Вас не атрымаецца. Запозна…» Аднак праз тры гады Падэрэўскі іграў у лепшых залях Эўропы, а праз сем гадоў — у Амэрыцы, дзе ён адразу й назаўжды зрабіўся кумірам публікі. Людзі гатовыя былі начамі стаяць ля чыгуначнага палатна, каб ўбачыць, як праяжджае ягоны цягнік. Кажуць, у эскімосаў быў нават гатунак бульбы, які называўся «Падэрэўскі».

І гэтую славу віртуоза — а таксама грошы, заробленыя мазольнаю гастрольную працаю, — ён скарыстаў, каб аднавіць незалежнасьць Польшчы. Яшчэ, калі яму было шэсьць гадоў, ён падлічыў, што ў 1910-м годзе будуць сьвяткавацца 500-я ўгодкі Грунвальдзкай бітвы, і пастанавіў, што пабудуе найпрыгажэйшы помнік у гонар гэтай падзеі. Тады ж ён вырашыў для сябе, што абавязкова стане прэм’ер-міністрам адноўленае Польшчы. Бліскучая кар’ера піяніста была толькі сродкам для ажыцьцяўленьня гэтых дзіцячых мараў.

Грунвальдзкі помнік (пазьней зруйнаваны празь нямецкіх фашыстаў) паўстаў 15 ліпеня 1910 году ў Кракаве. Гэта быў падарунак Падэрэўскага польскаму народу. На сьвяткаваньнях прысутнічалі 160 тысяч чалавек — прадстаўнікі ўсіх земляў Рэчы Паспалітай. Кульмінацыяй урачыстасьцяў стала прамова Падэрэўскага: «Твор мастацтва, які мы бачыў, не паўстаў зь нянавісьці. Яго нарадзіла глыбокая любоў да Айчыны ня толькі ў ейнай колішняй велічы й цяперашней немачы, але й у ейнай яснай, моцнай будучыні; яго нарадзіла любоў і ўдзячнасьць да тых бітвы, а дзеля справы слушнай і добрай вынулі з ножан перамож-ную зброю».

Незалежная Польшча паўстала 11 лістападу 1918-га году, і гэты факт быў афіцыйна пацьверджаны праз падпісаньне Вэрсальскай мірнай дамовы. Аднак Падэрэўскі нядоўга пратрымаўся на пасадзе прэм’ер-міністру. Ягоная лібэральная палітыка, скіраваная на аднаўленьне правоў і свабод асобы, не знайшла падтрымкі ў шырокіх колах польскага народу. Моцна крытыкавалася ягоная ідэя фэдэральнага ўладкаваньня Польшчы.

Астатак жыцьця Падэрэўскі пражыў у Швайцарыі. У 1930-ыя гады ён быў нефармальным лідэрам польскай лібэральнай апазыцыі, пасьлядоўным ворагам нямецкага фашызму і санацыйнага рэжыму ў Польшчы. З пачаткам Другой сусьветнай вайны Падэрэўскі пераяжджае ў ЗША й узначальвае Польскую Нацыянальную Раду (эміграцыйны ўрад) у Лёндане. Падэрэўскі памёр падчас наведваньня Нью-Ёрку 29-га чэрвеня 1941-га году.

Літаратура

• Ignacy Kołłupajło: Paderewski, ostatni rok [kopia maszynopisu]. Dallas (USA): Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi (w oprac.), 1973.
• I.J. Paderewski, Szopen. Warszawa 1926. Nakładem czasopisma «Muzyka»
• Henryk Opieński, I.J. Paderewski. Esquisse de sa vie et de son oeuvre. Lausanne, Éditions SPES, 1928, 2e édition 1948.
• Ignacy Jan Paderewski, Pamiętniki. Spisała Mary Lawton. Przekład z j. ang.: W. Lisowska i T. Mogilnicka. Wstęp: Witold Rudziński. Kraków, P.W.M. [1961]
• Władysław Dułęba, Zofia Sokołowska, Ignacy Jan Paderewski — Mała kronika życia pianisty i kompozytora. Wstęp: Tadeusz Szeligowski. Ilustracje. Kraków, P.W.M. [1960]. Wyd. II, zmienione [1976]
• Werner Fuchss, Paderewski: reflets de sa vie. Genève: La Tribune, coll. " Un homme, une vie, une œuvre ", 1981, 278 p.
• Piber A., Droga do sławy. Ignacy Paderewski w2 latach 1860—1902., Warszawa: PIW, 1982, ISBN 83-06-00555-4, OCLC 830229879.
• Lipmann É., Paderewski, l’idole des années folles, Paryż: Balland, 1984, s. 341.
• Franciszek Pulit, Dom w Ojczyźnie. Ignacy Jan Paderewski w Kąśnej Dolnej, Fundacja Paderewskiego Chicago, Tarnów — Kąśna Dolna, 1990, 35 stron + 1 nlb, 26 fotografii cz-b, format 215 × 135 mm.
• Przybylski H., Paderewski. Między muzyką a polityką, Katowice: Wydawnictwo UNIA, 1992, ISBN 83-900057-1-9, OCLC 834075965.
• Raba B., Między romantyzmem a modernizmem. Twórczość kompozytorska Ignacego Jana Paderewskiego, Wrocław: UWr, 2010, s. 267.
• Witold Mazurczak: Anglicy i wybuch powstania wielkopolskiego. Z dziejów genezy brytyjskiej misji płka H.H. Wade’a w Polsce. W: Antoni Czubiński: Polacy i Niemcy. Dziesięć wieków sąsiedztwa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 254—268. ISBN 83-01-07535-X.