Перайсьці да зьместу

Скрыгалаў

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Скрыгалаў
лац. Skryhałaŭ
Капліца ў імя Макарыя Кіеўскага
Капліца ў імя Макарыя Кіеўскага
Першыя згадкі: 1497[1]
Краіна: Беларусь
Вобласьць: Гомельская
Раён: Мазырскі
Сельсавет: Скрыгалаўскі
Насельніцтва: 625 чал. (2010)[2]
Часавы пас: UTC+3
Тэлефонны код: +375 2351
Паштовы індэкс: 247761
СААТА: 3235836036
Нумарны знак: 3
Геаграфічныя каардынаты: 52°6′0″ пн. ш. 28°48′48″ у. д. / 52.1° пн. ш. 28.81333° у. д. / 52.1; 28.81333Каардынаты: 52°6′0″ пн. ш. 28°48′48″ у. д. / 52.1° пн. ш. 28.81333° у. д. / 52.1; 28.81333
Скрыгалаў на мапе Беларусі ±
Скрыгалаў
Скрыгалаў
Скрыгалаў
Скрыгалаў
Скрыгалаў
Скрыгалаў
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Скрыга́лаў[3] — вёска ў Беларусі, на правым беразе Прыпяці. Цэнтар сельсавету Мазырскага раёну Гомельскай вобласьці. Насельніцтва на 2004 год — 747 чалавек. Знаходзіцца за 33 на захад ад Мазыру, за 10 км ад чыгуначнай станцыі Пціч (лінія Гомель — Лунінец); на аўтамабільнай дарозе Мазыр — Петрыкаў.

Скрыгалаў — даўняе мястэчка гістарычнай Мазыршчыны на Палесьсі.

Выяўленыя археолягамі два курганныя могільнікі X—XIII стагодзьдзяў (11 насыпаў, за 2 км на поўдзень ад Скрыгалава і 13 насыпаў, за 2 км ад вёскі, ува ўрочышчы Забуклявеччы) сьведчаць пра засяленьне гэтай мясцовасьці ў глыбокай старажытнасьці.

Вялікае Княства Літоўскае

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Найраней Скрыгалаў згаданы пры канцы XV ст. Паводле Густынскага летапісу, у 1497 годзе мітрапаліт кіеўскі і Ўсяе Русі Макарый «Егда же идяще до Киева на стол свой, усѣченъ бысть от Татар над рѣкою Припетю в селѣ Страголовахъ. Мощи его доселѣ лежатъ нетлѣнны во святой Софии»[4] (у 1897 годзе ў ягоны гонар збудавалі капліцу, ува ўрочышчы Падселішчы — абэліск).

Скрыгалаўскія даньнікі ў апісаньні Мазырскага замку 1552 г.
Угодзьдзі сяла Скрыгалава ў рэвізіі 1560 г.

У апісаньні Мазырскага замка 1552 году паведамляецца, што сяло Скрыгалаў было цэнтрам аднайменнай нядзелі[a] Мазырскай воласьці, а ягоныя жыхары выконвалі плацёжныя павіннасьці ды розныя работы на карысьць замку. На той час паселішча складалі 32 гаспадаркі[b][7].

З рэвізіі Мазырскага староства, выкананай каралеўскімі камісарамі панамі Рыгорам Валовічам і Мікалаем Нарушэвічам да 8 кастрычніка 1560 года, тэкст якой вядомы з актавай кнігі 1777 года, вынікае, што шырыня грунту сяла Скрыгалава складала як уздоўж тры мілі, а ўпоперак — дзьве мілі. Засьведчана наяўнасьць рыбных ловаў па адной тоні ў Нізове, Рэчышчы, Кліне і Батошыне, а баярын Клопат, згодна зь лістом каралеўскім, трымаў у востраве Лімовішчы землі зь людзьмі[8].

Напярэдадні падпісаньня акту Люблінскай уніі, згодна з указам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году, Кіеўскае ваяводзтва стала часткаю Кароны Польскай[9]. Скрыгалаў у складзе Мазырскага павету, пад уплывам віленскага ваяводы, канцлера ВКЛ і мазырскага старосты Мікалая Радзівіла Рудога ды падтрымаўшай яго павятовай шляхты, былі выведзены з Кіеўскага і далучаны да Менскага ваяводзтва.

На 1590 год у Скрыгалаве было 14 дымоў. Знойдзены тут у 1925 годзе манэтны скарб (каля 200 манэтаў Рэчы Паспалітай) датуецца 3-й чвэрцю XVII ст.

З 1702 году побач з Скрыгалавам працавала рудня К. Аскеркі. 28 траўня 1782 году кароль і вялікі князь Станіслаў Аўгуст Панятоўскі надаў мястэчку прывілей на 2 кірмашы штогод і штотыднёвыя таргі.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Струнны гурток у школе, 1930-я гг.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Скрыгалаў апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Мазырскім павеце Менскай губэрні. На 1795 год у мястэчку было 70 двароў, з 1799 году дзеяла царква (згарэла ў 1872 годзе). Праз Скрыгалаў праходзіў гасьцінец з Мазыра ў Давыд-Гарадок. Існавала паштовая станцыя. У XIX ст. непадалёк існавала сяло Скрыгалаўская Слабада (65 двароў на 1816 год), якое пазьней злучылася зь мястэчкам.

На 1847 год Скрыгалаў знаходзіўся ў валоданьні Тышкевічаў, тут было 109 двароў, дзеялі прыстань і пераправа на рацэ Прыпяць. У 1858 годзе ў мястэчку адкрылася школа. На 1859 год у Скрыгалаве было 115 двароў[10]. За часамі нацыянальна-вызвольнага паўстаньня ў 1863 годзе каля мястэчка дзеялі паўстанцкія аддзелы. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у Скрыгалаве было 137 двароў, дзеялі царква і малітоўны дом, працавалі расейская народная вучэльня, 8 крамаў, карчма, сельская лякарня і паштова-тэлеграфная кантора. На 1908 год у мястэчку было 204 двары. З 1910 году працавала пільня. На 1917 год — 314 двароў.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў лютым 1918 году Скрыгалаў занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Выпуск сельскагаспадарчай школы, 5.07.1934 г.

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Скрыгалаў абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Беларускай ССР, дзе ў 1924 годзе стаў цэнтрам сельсавету. На 1925 год тут было 359 двароў. У канцы 1930-х гадоў статус паселішча панізілі да вёскі.

На 1996 год у Скрыгалаве было 364 двары, на 2000 год — 336 двароў, на 2001 год — 338 двароў, на 2004 год — 313 гаспадарак. У 2018 годзе Скрыгалаў атрымаў афіцыйны статус «аграгарадку»[11].

  • XVI стагодзьдзе: 1552 год — 31 чал.
  • XIX стагодзьдзе: 1866 год — 609 чал.; 1880 год — да 1 тыс. чал.[12]; 1897 год — 816 чал.
  • XX стагодзьдзе: 1908 год — 1284 чал. у мястэчку Скрыгалаве, 12 чал. у маёнтку Скрыгалаве; 1917 год — 1908 чал.; 1959 год — 1294 чал.; 1996 год — 900 чал.[13]; 2000 год — 801 чал.[14]
  • XXI стагодзьдзе: 2001 год — 808 чал.[15]; 2004 год — 747 чал.[16]

У Скрыгалаве працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, лякарня, дом культуры, 2 бібліятэкі, пошта.

Плян складаецца з 2 падзеленых каналам частак: паўночнай (простая вуліца, арыентаваная з паўднёвага ўсходу на паўночны захад) і паўднёвай (дугападобная вуліца шыротнай арыентацыі). Забудова двухбаковая, сядзібнага тыпу. У 1987—1995 гадох узводзіліся цагляныя дамы на 110 радзінаў, у якіх разьмясьціліся перасяленцы з забруджаных радыяцыяй месцаў па катастрофе на Чарнобыльскай АЭС (1986 год). Новым вуліцам перасяленцы далі назвы сваіх былых вёсак Белы Бераг і Белабярэская Рудня.

Турыстычная інфармацыя

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Дзее Скрыгалаўскі этнаграфічны музэй.

Страчаная спадчына

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласьць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці[5].
  2. ^ Гэта ня 32 "человека населения", як уважаў П. Кляпацкі[6].
  1. ^ Вялікі гістарычны атлас Беларусі. У 3 т. Т. 1 / [рэд. Л.У. Шклярэвіч]. — Мінск: Белкартаграфія, 2009. — 244, [3] с., іл. ISBN 978-985-508-060-3. С. 234
  2. ^ http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/homielskaja.htm
  3. ^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гомельская вобласць: нарматыўны даведнік / Н. А. Багамольнікава і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2006. — 382 с. ISBN 985-458-131-4. (pdf)
  4. ^ Полное собрание русских летописей. Т. 40. Густынская летопись. С.-Петербург: «Дмитрий Буланин», 2003. С. 139
  5. ^ Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский – Т. 1: Литовский период. – Одесса, 1912. С. 185, 189 – 190
  6. ^ Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский – Т. 1: Литовский период. – Одесса, 1912. С. 188
  7. ^ Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 637
  8. ^ Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 487
  9. ^ Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009).
  10. ^ Соркіна І. Мястэчкі Беларусі... — Вільня, 2010. С. 379.
  11. ^ Решение Мозырского районного Совета депутатов от 13 февраля 2018 г. № 180 Об отнесении некоторых сельских населенных пунктов Мозырского района к агрогородкам
  12. ^ Jelski A. Skryhałów // Słownik geograficzny... T. I. — Warszawa, 1880. S. 720.
  13. ^ ЭГБ. — Мн.: 2001 Т. 6. Кн. 1. С.
  14. ^ . — Мн.: . С. 325.
  15. ^ БЭ. — Мн.: 2002 Т. 14. С. 471.
  16. ^ Гарады і вёскі Беларусі. Энцыкл. Т. 2. Кн. 2. — Менск, 2005.

Вонкавыя спасылкі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]