Дзівін

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
(Перанакіравана з «Дывін»)
Дзівін
лац. Dzivin
Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы
Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы
Першыя згадкі: 1466
Магдэбурскае права: 1642
Краіна: Беларусь
Вобласьць: Берасьцейская
Раён: Кобрынскі
Сельсавет: Дывінскі
Вышыня: 147 м н. у. м.
Насельніцтва: 3130 чал. (2010)
Часавы пас: UTC+3
Тэлефонны код: +375 1642
Паштовы індэкс: 225876
СААТА: 1243817021
Нумарны знак: 1
Геаграфічныя каардынаты: 51°57′28″ пн. ш. 24°34′31″ у. д. / 51.95778° пн. ш. 24.57528° у. д. / 51.95778; 24.57528Каардынаты: 51°57′28″ пн. ш. 24°34′31″ у. д. / 51.95778° пн. ш. 24.57528° у. д. / 51.95778; 24.57528
Дзівін на мапе Беларусі ±
Дзівін
Дзівін
Дзівін
Дзівін
Дзівін
Дзівін
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Дзі́він, Дыві́н — вёска ў Беларусі, каля возера Любані. Цэнтар сельсавету Кобрынскага раёну Берасьцейскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 3130 чалавек. Знаходзіцца за 33 км на паўднёвы ўсход ад Кобрыню, за 78 км ад Берасьця. Аўтамабільныя дарогі на Берасьце і Дарагічын.

Дывін — даўняе магдэбурскае места гістарычнай Берасьцейшчыны. Да нашага часу тут захавалася царква Сьвятой Параскевы Пятніцы, помнік архітэктуры XVIII ст.

Назва[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

На думку географа Вадзіма Жучкевіча, тапонім Дзівін утварыўся ад асноваў «дзівіцца», «дзіва» ў значэньні 'цуд'[1]. Цяперашняя афіцыйная назва паселішча — Дзі́він[2], аднак мясцовыя жыхары ўжываюць назву Дыві́н[2][3]. Сярод старэйшага пакаленьня яшчэ можна пачуць назву Дывы́н або Дывэ́н[2].

Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Асноўны артыкул: Гісторыя Дзівіна

Вялікае Княства Літоўскае[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Першы пісьмовы ўпамін пра Дывін датуецца 1466 годам. Пад 1546 годам ён значыцца як мястэчка, цэнтар воласьці Берасьцейскага павету. З 1566 году — цэнтар Дывінскага войтаўства і Палескай воласьці. Паводле рэестру ў гэты час у мястэчку было 184 двары, Рынак (квадратны ў пляне) і 5 вуліцаў: Павіцкая (на в. Павіцьце), Кобрынская, Берасьцейская, Ратманская[4], Крывая. На Кобрынскай вуліцы існавала Пятніцкая царква.

У 1629 годзе кароль і вялікі князь Жыгімонт Ваза пацьвердзіў Дывіну права на штотыднёвы кірмаш у чацьвяргі. 28 ліпеня 1634 году кароль і вялікі князь Уладзіслаў Ваза надаў мястэчку Магдэбурскае права, аднак права прызначаць войта зь ліку шляхты засталося за каралём і вялікім князем. 7 сакавіка 1642 году Магдэбургскае права пацьвердзіў кароль і вялікі князь Ян Казімер, а 9 сьнежня 1749 году — кароль і вялікі князь Аўгуст Сас[5].

У 1668 годзе Дывін упамінаецца як места ў складзе Палескага ключа Берасьцейскай эканоміі, на гэты час тут было 53 валокі зямлі, 2 царквы, 2 млыны, агароды, карчма. На 1682 год існавалі 2 царквы, касьцёл, ратуша, 2 млыны, карчма. У 1776 годзе кароль і вялікі князь Станіслаў Аўгуст Панятоўскі скасаваў самакіраваньне (у межах рэформаў у Рэчы Паспалітай). У 1789 годзе ўпамінаюцца аднайменныя места і двор у Дывінскім ключы Берасьцейскай эканоміі. У гэты час у месьце існавалі пляц Рынак, 4 вуліцы, 194 гаспадаркі (зь іх 173 хрысьціянскія); у двары — жылы дом, бровар, студня і іншыя гаспадарчыя пабудовы.

Пад уладай Расейскай імпэрыі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Дывін апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыяй, у Кобрынскім павеце Гарадзенскай губэрні (з 1801 году). У 1797 годзе расейскія ўлады падаравалі мястэчка разам зь ягонымі жыхарамі П. Румянцаву-Задунайскаму.

У 1819 годзе сяляне і местачкоўцы (больш за 200 двароў, 1000 жыхароў) адмовіліся выконваць павіннасьці на карысьць уладальніка да канчатковага разгляду справы аб іх вольнасьці. 20 жніўня 1819 году ў Дывін прыбыло 300 узброеных расейскіх салдатаў. Жыхары мястэчка вызвалілі арыштаваных. Уладаў вымусілі дазволіць местачкоўцам выбраць 10 прадстаўнікоў да перамоваў. Асэсар Гарадзенскага губэрнскага кіраваньня і кобрынскі земскі аканом у прысутнасьці салдатаў зачыталі сялянам Указ губэрнскага кіраваньня, у якім яны прасілі вайсковай дапамогі ў губэрнатара і адзначалі, што духавенства падтрымлівае сялянскі пратэст.

У 1850 годзе выйшаў з друку зборнік песьняў сялянаў Піншчыны, дзе прыводзілася вядомая беларуская калядная песьня з наступнай мясцовай варыяцыяй: замест «Кузьма и Дземьянъ два Лицвины, принешли горшочекъ боцвиння»[6] падавалася «два літвіны із Дывін прынясьлі гаршчык батвін»[7].

У 1862 годзе з мэтаю маскалізацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага расейскія ўлады адкрылі ў Дывіне народную вучэльню. На 1878 год існавалі 2 царквы, сынагога, праводзіліся 2 кірмашы. У 1886 годзе — валасная ўправа, 3 царквы, сынагога, школа, 5 крамаў, заезны двор, 2 карчмы, праводзіліся 3 кірмашы. Каля мястэчка знаходзіўся маёнтак пана А. Ягміна, вятрак. Паводле вынікаў перапісу 1897 году — 3 цэрквы, сынагога, юдэйскі малітоўны дом, народная вучэльня, лякарня, валасная ўправа, пошта, 2 хлебазапасныя магазыны, 15 крамаў, алейня, 14 млыноў, карчма; штогод праводзілася 6 аднадзённых кірмашоў.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Дывін занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Дывін абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Беларускай ССР, у Берасьцейскі павет («падраён») Баранавіцкага раёну[8]. Паводле Рыскай мірнай дамовы 1921 году мястэчка апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе стала цэнтрам гміны Кобрынскага павету Палескага ваяводзтва. У гэты час існавалі аднайменныя мястэчка (373 дамы), фальварак, хутары і калёнія (разам 71 двор). На 1931 год дзеялі жыдоўская бібліятэка, тэатральны і харавы гурткі.

У 1939 годзе Дывін увайшоў у БССР, дзе з 15 студзеня 1940 да 8 жніўня 1959 году быў цэнтрам раёну. Статус паселішча панізілі да вёскі. На 1940 год у Дывіне працавалі пошта, 7-гадовая школа (400 вучняў), аптэка, лякарня з амбуляторыяй, вэтэрынарны пункт, народны дом, 20 прыватных крамаў, хлебная крама і кнігарня, 2 маторныя млыны, 3 пякарні, бойня, рэстарацыя, шавецкая і кавальская арцелі, завод ахаладжальных напояў, маслазавод. У Другую сусьветную вайну з 24 чэрвеня 1941 да 21 ліпеня 1944 году мястэчка знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Райху.

На 1971 год у Дывіне было 1407 будынкаў, на 1997 год — 1591 двор, на 2005 год — 1460 двароў. У 2000-я гады паселішча атрымала афіцыйны статус «аграгарадку».

Насельніцтва[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Дэмаграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • XVIII стагодзьдзе: 1789 год — 872 чал.
  • XIX стагодзьдзе: 1830 год — 717 муж., зь іх шляхты 23, духоўнага стану 3, мяшчанаў-юдэяў 164, мяшчанаў-хрысьціянаў і сялянаў 527[9]; 1878 год — 2490 чал. (1201 муж. і 1289 жан.), у тым ліку 998 юдэяў[10]; 1886]] — 1644 чал. у мястэчку Дывіне, 60 чал. у маёнтку Дывіне; 1888 год — 2516 чал.; 1897 год — 3796 чал. у мястэчку Дывіне, 76 чал. у маёнтку Дывіне
  • XX стагодзьдзе: 1905 год — 3967 чал.; 1921 год — 2299 чал. у мястэчку Дывіне, 43 чал. у фальварку, хутарах і калёніі Дывіне; 1940 год — 4187 чал. у мястэчку Дывіне, 64 чал. у асадзе вайсковай Дывіне; 1959 год — 3489 чал.; 1970 год — 4677 чал.; 1994 год — 4,4 тыс. чал.[11]; 1997 год — 4295 чал.[12]; 1999 год — 4293 чал.
  • XXI стагодзьдзе: 2005 год — 3532 чал.[13]; 2010 год — 3130 чал.

Інфраструктура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У Дывіне працуюць сярэдняя, музычная і спартовая школы, школа-інтэрнат, 2 дашкольныя ўстановы, лякарня, вэтэрынарная лякарня, дом культуры, клюб, 3 бібліятэкі, пошта.

Забудова[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вуліцы і пляцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Афіцыйная назва Гістарычная назва
Леніна вуліца Кобрынская вуліца (частка)
Ратненская вуліца (частка)
Савецкая вуліца Павіцкая вуліца (частка)
Берасьцейская вуліца (частка)
Бяз назвы Рынак пляц

Таксама ў Дывіне існавала Крывая вуліца.

Эканоміка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Працуюць маслазавод, пякарня, філія Кобрынскай мэблевай фабрыкі, аддзяленьне «Сельгастэхнікі», 2 лесьнікоўствы.

Турыстычная інфармацыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Царква-мураўёўка

Славутасьці[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Страчаная спадчына[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • Сынагога (XIX ст.)

Асобы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Краткий топонимический словарь Белоруссии / В.А. Жучкевич. — Мн.: Изд-во БГУ, 1974. — 448 с. С. 99.
  2. ^ а б в Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Менск: Тэхналогія, 2010. — 319 с. ISBN 978-985-458-198-9. (pdf, djvu, online) — С. 187.
  3. ^ Як «бульбашы» Дзівін кантралявалі, змагаючыся з НКВД і нацыстамі, Радыё Свабода, 11 сьнежня 2015 г.
  4. ^ Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Кобрынскага раёна. — Мн.: БЕЛТА, 2002.
  5. ^ Акты, издаваемые Виленскою археографическою комиссиею. — Т. 5. Акты Брестского и Гродненского гродских судов с присовокуплением привилегий на землевладение в Брестской и Кобринской экономиях. — Вильна, 1871. С. 373—378. [1]
  6. ^ Носович И. Словарь белорусского наречия. — СПб., 1870. С. 31.
  7. ^ Zienkiewicz R. Piosenki gminne ludu pińskiego. — Kowno, 1851. S. 8.
  8. ^ 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
  9. ^ Соркіна І. Мястэчкі Беларусі... — Вільня, 2010. С. 413.
  10. ^ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom II: Derenek — Gżack. — Warszawa, 1881. S. 258—259.
  11. ^ Пярвышын У. Дзівін // ЭГБ. — Мн.: 1996 Т. 3. С. 229.
  12. ^ БЭ. — Мн.: 1998 Т. 6. С. 111.
  13. ^ Гарады і вёскі Беларусі. Энцыкл. Т. 3. Кн. 1. — Менск, 2006. С. 139.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]