Гарадзец (Кобрынскі раён)

	Гарадзец; лац. Haradziec
	; Ушэсьценская царква
Герб Гарадцу	Сьцяг Гарадцу
Магдэбурскае права:	10 сьнежня 1589
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Берасьцейская
Раён:	Кобрынскі
Сельсавет:	Гарадзецкі
Насельніцтва:	1272 чал. (2010)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 1642
Паштовы індэкс:	225883
СААТА:	1243812011
Нумарны знак:	1
Геаграфічныя каардынаты:	52°12′10.90325″ пн. ш. 24°39′47.33449″ у. д. / 52.2030286806° пн. ш. 24.6631484694° у. д.Каардынаты: 52°12′10.90325″ пн. ш. 24°39′47.33449″ у. д. / 52.2030286806° пн. ш. 24.6631484694° у. д.
	Гарадзец на мапе Беларусі ± Гарадзец
	Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Гарадзец.

Гарадзе́ц^[1] — вёска ў Беларусі, на Каралеўскім канале. Цэнтар сельсавету Кобрынскага раёну Берасьцейскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 1272 чалавекі. Знаходзіцца за 22 км на ўсход ад Кобрыню, за 1,5 ад чыгуначнай станцыі Гарадзец; на шашы Кобрынь — Дарагічын.

Гарадзец — даўняе мястэчка гістарычнай Берасьцейшчыны. Да нашага часу тут захавалася царква Ўшэсьця Гасподняга, помнік архітэктуры XVIII ст.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Першы пісьмовы ўпамін пра Гарадзец датуецца 1287 годам. Каля 1465 году князі кобрынскія збудавалі тут царкву Сьвятога Ільлі. Пазьней у Гарадцы ўзьнікла каталіцкая парафія. У 1563 годзе ў мястэчку правялі вялікакняскую рэвізію, у якой упамінаюцца вуліцы Кобрынская, Прышахоцкая, Пінская, Грушаўская, Ільлінская і іншыя.

10 сьнежня 1589 году каралева і вялікая княгіня Ганна надала Гарадцу Магдэбурскае права і герб: «у срэбным полі выява святых Ганны і Марыі зь немаўлём Езусам на руках»^[2]. У 1618 годзе Гарадзец наведаў Язафат Кунцэвіч, які адправіў набажэнства ў старажытнай Ільінскай царкве і прабыў ў мястэчку яшчэ адзін дзень. Тады ён цудам пазьбёг сьмерці ад разьюшаных сялянаў, якія неахвотна далучаліся да Берасьцейскай уніі. У 1784 годзе ў мястэчку спыняўся кароль і вялікі князь Станіслаў Аўгуст Панятоўскі.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Гарадзец апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Кобрынскім павеце Гарадзенскай губэрні. У 1808 годзе сядзіба перайшла ў валоданьне роду Ордаў, якія збудавалі тут мураваны палац.

У 1866 годзе па здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня расейскія ўлады ліквідавалі каталіцкую парафію ў Гарадцы, касьцёл гвалтоўна перарабілі пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. У 1886 годзе мястэчка стала цэнтрам воласьці. На 1891 год тут дзеяла царква, працавалі юдэйская школа, прыстань, штогод праводзілася 2 кірмашы.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Гарадзец занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Старая графіка Гарадцу
Палац Ордаў, 1860 г.
Палац, 1880 г.
Панарама мястэчка і палаца, 1877 г.
Праект перабудовы касьцёла пад царкву-мураўёўку, 1866 г.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Гарадзец абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Беларускай ССР^[3]. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году Гарадзец апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе стаў цэнтрам гміны Кобрынскага павету Палескага ваяводзтва.

У 1939 годзе Гарадзец увайшоў у БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 году стаў цэнтрам сельсавету Антопальскага, з 8 жніўня 1959 году Кобрынскага раёнаў. Статус паселішча панізілі да вёскі. На 1970 год тут было 411 двароў, на 1993 год — 569, на 1996 год — 560. У 2000-я гады Гарадзец атрымаў афіцыйны статус «аграгарадку». 2 сьнежня 2008 году афіцыйна зацьвердзілі гістарычны герб і заснавалі сьцяг вёскі.

Мястэчка на старых здымках
Касьцёл, 1934 г.
Інтэр’ер касьцёла, 1934 г.
Чыгуначная станцыя, 1925 г.
Сынагога, да 1939 г.

Насельніцтва

Дэмаграфія

XIX стагодзьдзе: 1830 год — 360 муж., зь іх шляхты 35, духоўнага стану 3, мяшчанаў-юдэяў 156, мяшчанаў-хрысьціянаў і сялянаў 166^[4]; 1878 год — 1264 чал., зь іх 567 юдэяў^[5]; 1891 год — 1559 чал.
XX стагодзьдзе: 1921 год — 688 чал.^[6]; 1970 год — 1,5 тыс. чал.; 1993 год — 1516 чал.^[7]; 1996 год — 1483 чал.^[8]; 1999 год — 1439 чал.
XXI стагодзьдзе: 2010 год — 1272 чал.

Інфраструктура

У Гарадцы працуюць сярэдняя школа, бібліятэка, клюб, лякарня, пошта, 9 крамаў.

Эканоміка

У вёсцы працуюць гароднінасушыльны і цагельны камбінаты.

Турыстычная інфармацыя

Славутасьці

Касьцёл Зьвеставаньня Панны Марыі (XIX ст., з савецкіх часоў перабудаваны будынак выкарыстоўваецца як школа)
Царква Ўшэсьця Гасподняга (1799)

Страчаная спадчына

Сынагога
Сядзіба

Крыніцы

^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Менск: Тэхналогія, 2010. — 319 с. ISBN 978-985-458-198-9. (pdf, djvu, online) С. 185.
^ Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў. — Менск, 1998. С. 175.
^ 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
^ Соркіна І. Мястэчкі Беларусі... — Вільня, 2010. С. 413.
^ Słownik geograficzny... T. III. — Warszawa, 1882. S. 133.
^ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom VIII: Województwo Poleskie. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1924.
^ ЭГБ. — Мн.: 1994 Т. 2. С. 471.
^ БЭ. — Мн.: 1997 Т. 5. С. 39.

Літаратура

Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1997. — Т. 5: Гальцы — Дагон. — 576 с. — ISBN 985-11-0090-0
Соркіна І. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў / Маст. А. Бажэнаў. — Менск: «Полымя», 1998. — 287 с.: іл. ISBN 985-07-0131-5.
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1994. — Т. 2: Беліцк — Гімн. — 537 с. — ISBN 5-85700-142-0
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom III: Haag — Kępy. — Warszawa, 1882.

Вонкавыя спасылкі

[1] Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Менск: Тэхналогія, 2010. — 319 с. ISBN 978-985-458-198-9. (pdf, djvu, online) С. 185.

[2] Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў. — Менск, 1998. С. 175.

[at-3] 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.

[4] Соркіна І. Мястэчкі Беларусі... — Вільня, 2010. С. 413.

[5] Słownik geograficzny... T. III. — Warszawa, 1882. S. 133.

[6] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom VIII: Województwo Poleskie. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1924.

[7] ЭГБ. — Мн.: 1994 Т. 2. С. 471.

[8] БЭ. — Мн.: 1997 Т. 5. С. 39.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]