Цьвербут
| Цьвербут лац. Ćvierbut | |
| Паходжаньне | |
|---|---|
| Мова(-ы) | германскія |
| Утворанае ад | þwairhs + Boto |
| Іншыя формы | |
| Варыянт(ы) | Цьвірыбут, Цьвірбут, Цьвірбот |
| Зьвязаныя артыкулы | |
| якія пачынаюцца з «Цьвербут» | |
Цьвербут (Цьвірыбут, Цьвірбут, Цьвірбот) — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча.
Паходжаньне
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае германскую (перадусім усходнегерманскую) этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, імя Цьвербут складаецца з асноваў цьвер- (імя ліцьвінаў Цьвермунт), якая паходзіць ад гоцкага þwairhs 'гнеўны, порсткі, ваяўнічы'[1][a], і -бут- (-бот-) (імёны ліцьвінаў Бутвід, Бутрык, Вільбут; германскія імёны Botvid, Butariks, Willebut), якая паходзіць ад усходнегерманскага but- з значэньнем 'корань, камель' (гепідзкае butilo 'камель')[3]. Такім парадкам, імя Цьвербут азначае «корань ваяўнічасьці»[4].
Этымалягічны слоўнік старапольскіх асабовых імёнаў, выдадзены Польскай акадэміяй навук, адзначае гістарычнае бытаваньне ў Польшчы германскага імя Cwirnar (Cwernar)[5].
У Прусіі бытавалі імёны: Twyrget, Twirgil[6].
Варыянт імя ў гістарычных крыніцах: Twirbute… Rexa vnd sin bruder Twirbut von Brandenburg (Паведамленьні аб літоўскіх дарогах)[7]; cum Twerbud[8], Twiributh[9], Twerbuth[10] (2 кастрычніка 1413 году); Твирбуту Визкедовичу, лидянину[11], Шпаку Твирбутовичу, солшничанину, земля[12] (1440—1492 гады); в Ковеньскомъ повете дву земль пустых на реце на Невяжы на имя Твирботовщины (6 сьнежня 1512 году)[13]; люди нашы Городенъское волости… Станка Твирбутовича (1 студзеня 1519 году)[14]; ego etiam, Dorothea, uxor Iacobi Thwerbuthowycza (4 чэрвеня 1524 году)[15]; землю Твирбутовщину… Твиръбутовщину (1537 год)[16]; Янъ Матеевичъ Твирбутовича… Миколай Юхновичъ Твирбутовича (1567 год)[17]; Cwirbutowicz (1676 год)[18]; Raina Gronostayska Jakubowa Ćwirbutowa na miejscu chorego męża[19], Ćwirbut[20] (1690 год)[21]; Iwan Twirbot (9 лютага 1785 году)[22]; Jerzy Twierbud (9 лютага 1791 году)[23]; Tvirbut (1802—1803 гады)[24].
Носьбіты
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Цьвербут († па 1413) — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, староста берасьцейскі
Цьвірбуты[25] (Twirbut) — літоўскі шляхецкі род з Троцкага павету[26].
На гістарычнай Лідчыне існуе вёска Цьвербуты.
Глядзіце таксама
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Заўвагі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ Польска-летувіская аўтарка Юстына Вальковяк прызнае за найбольш адэкватнае тлумачэньне іменнай асновы -цьвір- зь летувіскай мовы tvérti 'стварыць, заснаваць', tvirtas 'моцны, сільны, здаровы, цьвёрды'[2] (не адзначаючы, аднак, часу першай фіксацыі адпаведных словаў і іх значэньняў у летувіскіх слоўніках)
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 19.
- ^ Walkowiak J. B. Litewskie nazwiska Polaków: słownik etymologiczno-frekwencyjny. — Poznań, 2019. S. 23.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 16.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 26.
- ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 300.
- ^ Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925. S. 111.
- ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. S. 676, 678.
- ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 54.
- ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 57.
- ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 70.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 21.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 55.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 7 (1506—1539). — Vilnius, 2011. P. 549.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 11 (1518—1523). — Vilnius, 1997. P. 75.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 12 (1522—1529). — Vilnius, 2001. P. 578.
- ^ Mackavičius A. Žemaitijos valsčių surašymas 1537—1538 m. — Vilnius, 2003. P. 21, 177.
- ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 640.
- ^ Walkowiak J. Współczesne nazwiska Polaków o możliwej genezie litewskiej nieobecne w LPŽ, poświadczone w kartotece antroponimicznej LKI // Onomastica (Wrocław). T. 64, 2020. S. 215.
- ^ Metryka Litewska. Rejestry podymnego Welkiego Ksiestwa. Województwo trockie 1690 r. — Warszawa, 2000. S. 50.
- ^ Metryka Litewska. Rejestry podymnego Welkiego Ksiestwa. Województwo trockie 1690 r. — Warszawa, 2000. S. 52.
- ^ Antroponimia Polski od XVI do końca XVIII wieku. T. 1: A—G. — Kraków, 2007. S. 344.
- ^ Akta sejmiku kowieńskiego z lat 1733—1795. — Warszawa, 2019. S. 402.
- ^ Akta sejmiku kowieńskiego z lat 1733—1795. — Warszawa, 2019. S. 459.
- ^ Stepukonienė I., Mickienė I. Personal Names in Baptismal Records of Seredžius of the Early Nineteenth Century (1802—1803) // Lituanistica. Vol. 65. Nr. 2, 2019. P. 109.
- ^ Сьпіс шляхецкіх родаў, прозьвішчы якіх пачынаюцца на Ц, Згуртаваньне беларускай шляхты
- ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2022. S. 437.
Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. — (сьціслая вэрсія кнігі: Вытокі Вялікае Літвы. — Менск, 2021. — 89 с.)