Фосфар: розьніца паміж вэрсіямі

	Крэмн ← фосфар → Серка
Выгляд
	; ; ; Белы, чырвоны, жоўты і чорны фосфар
Агульная інфармацыя
Назва, сымбаль, атамны нумар	фосфар, P, 15
Катэгорыя элемэнту	Немэталы
Група, пэрыяд, блёк	15 (V), 3, p
Адносная атамная маса	30,974 г·моль−1
Канфігурацыя электронаў	[Ne] 3s2 3p3
Электронаў у абалонцы	2 8 5;
Фізычныя ўласьцівасьці
Фаза	Цьвёрдае цела
Шчыльнасьць (пры п. т.)	(белы) 1,828 г·см−3
Шчыльнасьць (пры п. т.)	(чырвоны) 2,0-2,4 г·см−3
Шчыльнасьць (пры п. т.)	(чорны) 2,7 г·см−3
Тэмпэратура плаўленьня	317,45 K, 44,3 °C, 111,7 °F
Тэмпэратура кіпеньня	553 K, 280 °C, 536 °F
Удзельная цеплыня плаўленьня	0,657 кДж·моль−1
Цеплаправоднасьць	(300 K) 0,235 Вт·м−1·K−1
Каэф. цеплавога расшырэньня	124,5 мкм/(м·K)
Модуль пругкасьці	11 ГПа
Уласьцівасьці атама
Ступені затляненьня	±3, 5, 4
Электраадмоўнасьць	2,19
Атамны радыюс	123 пм
Кавалентны радыюс	106 пм
Іншыя характарыстыкі
Нумар CAS	7723-14-0
Найбольш стабільныя ізатопы
	Асн. артыкул: ізатопы
	п; а; р;

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

← Папярэдняя зьмена Наступная зьмена →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Вэрсія ад 23:21, 8 кастрычніка 2020

Фосфар (па-лацінску: Phosphorus) P — хімічны элемэнт V групы пэрыядычнай сыстэмы; атамны нумар 15. Упершыню выдзелены Хэнігам Брандам у Гамбургу ў 1669 годзе^[1].

Распаўсюджаны ў прыродзе элемэнт: 0,105% паводле масы^[2] (13-е месца сярод элемэнтаў). Галоўныя мінэралы — апатыты і фасфарыты. Буйнейшыя радовішчы — у КНР, Расеі (Кольскі паўвостраў), Марока, ЗША, Туніс, Тонга ды Науру^[3].

Існуе больш за 10 алятропных форм фосфара: белы, чырвоны, чорны. Фосфар уваходзіць у склад ортафосфарнай ці проста фосфарнай кісьлі (H₃PO₃), солі якой завуцца фасфатамі, і мэтафосфарнай кісьлі. Сынтэзаваныя шэсьць радыёізатопаў фосфара з масавымі нумарамі ад 28 да 33: ²⁸P (пэрыяд паўраспаду T_1/2=6,27 сэкунд), ²⁹P (T_1/2=4,14 с), ³⁰P (T_1/2=2,5 хвілін), ³²P (T_1/2=14,28 дзён), ³³P (T_1/2=25,3 дня)^[4]. Зь іх найбольшае значэньне мае ³²P, які мае высокую энэргію бэта-выпрамяненьня і выкарыстоўваецца ў хімічных і біяхімічных дасьледаваньнях як мечаны атам.

Крыніцы

^ Фосфор // Большая советская энциклопедия, 3-е изд.: в 30 т. / Гл. ред. А.М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1969—1978.
^ Чарнякова А. П. Фосфар // БЭ. — Мн.: 2003 Т. 16. С. 440.
^ Kenneth Barbalace. Periodic Table of Elements - Phosphorus - P. EnvironmentalChemistry.com. 1995 - 2020. Accessed on-line: 10/8/2020 https://EnvironmentalChemistry.com/yogi/periodic/P.html
^ WebElements, https://www.webelements.com, accessed October 2020.

Вонкавыя спасылкі

Фосфар — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

[1] Фосфор // Большая советская энциклопедия, 3-е изд.: в 30 т. / Гл. ред. А.М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1969—1978.

[БелЭн-2] Чарнякова А. П. Фосфар // БЭ. — Мн.: 2003 Т. 16. С. 440.

[3] Kenneth Barbalace. Periodic Table of Elements - Phosphorus - P. EnvironmentalChemistry.com. 1995 - 2020. Accessed on-line: 10/8/2020 https://EnvironmentalChemistry.com/yogi/periodic/P.html

[4] WebElements, https://www.webelements.com, accessed October 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Радок 4: / Радок 4: @@
 |Сымбаль = P
 |Атамны нумар =15
-|Зьлева = Si
+|Зьлева = [[Крэмн]]
-|Справа = S
+|Справа = [[Серка]]
-|Зьнізу = As
+|Зьнізу = [[Аршэньнік|As]]
-|Зьверху = N
+|Зьверху = [[Азот|N]]
-|Структура крышталічнай краты = <!--hexagonal close-packed|body-centered cubic|face-centered cubic|diamond cubic-->
+|Структура крышталічнай краты =
 |Апісаньне выгляду =
-|Выява = PhosphComby.jpg
+|Выява2 =PhosphComby.jpg
-|Апісаньне выявы =Белы, чырвоны, жоўты і чорны фосфар
-|Выява2 =
 |Памер выявы2 =
-|Апісаньне выявы2 =
+|Апісаньне выявы2 =Белы, чырвоны, жоўты і чорны фосфар
 |Колер катэгорыі =
 |Катэгорыя = Немэталы
@@ Радок 22: / Радок 20: @@
 |Пэрыяд = 3
 |Блёк = p
-|Атамная маса = 30,974<!-- г/[[моль]]-->
+|Атамная маса = 30,974
 |Канфігурацыя электронаў = [Ne] 3s<sup>2 </sup> 3p<sup>3</sup>
 |Электронаў у абалонцы =2 8 5
 |Колер =
 |Шчыльнасьць Па = <!--г/см³-->
-|Шчыльнасьць пры пакаёвай тэмпэратуры = <!--г/см³-->
+|Шчыльнасьць пры пакаёвай тэмпэратуры =(белы) 1,828
-|Шчыльнасьць пры пакаёвай тэмпэратуры 2 = <!--г/см³-->
+|Шчыльнасьць пры пакаёвай тэмпэратуры 2 =(чырвоны) 2,0-2,4
-|Шчыльнасьць пры пакаёвай тэмпэратуры 3 = <!--г/см³-->
+|Шчыльнасьць пры пакаёвай тэмпэратуры 3 =(чорны) 2,7
 |Шчыльнасьць пры тэмпэратуры плаўленьня = <!--г/см³-->
 |Тэмпэратура плаўленьня пад ціскам =
-|Тэмпэратура плаўленьня К =
+|Тэмпэратура плаўленьня К =317,45
-|Тэмпэратура плаўленьня Ц =
+|Тэмпэратура плаўленьня Ц =44,3
-|Тэмпэратура плаўленьня Ф =
+|Тэмпэратура плаўленьня Ф =111,7
 |Тэмпэратура сублімацыі пад ціскам =
 |Тэмпэратура сублімацыі К =
@@ Радок 40: / Радок 38: @@
 |Тэмпэратура сублімацыі Ф =
 |Тэмпэратура кіпеньня пад ціскам =
-|Тэмпэратура кіпеньня К =
+|Тэмпэратура кіпеньня К =553
-|Тэмпэратура кіпеньня Ц =
+|Тэмпэратура кіпеньня Ц =280
-|Тэмпэратура кіпеньня Ф =
+|Тэмпэратура кіпеньня Ф =536
 |Патройны пункт К = <!--пазначыць з кропкай паміж цэлай і дробнай часткай-->
 |Патройны пункт кПа =
 |Крытычны пункт К =
 |Крытычны пункт МПа =
-|Удзельная цеплыня плаўленьня = <!--кДж/моль-->
+|Удзельная цеплыня плаўленьня =0,657
 |Удзельная цеплыня плаўленьня пад ціскам =
 |Удзельная цеплыня плаўленьня 2 = <!--кДж/моль-->
@@ Радок 72: / Радок 70: @@
 | 3-я энэргія іянізацыі =  <!--кДж/моль-->
 | Band gap =  <!--эВ-->
-| CAS number=
 | isotopes comment =
-| isotopes =
 | Атамны радыюс (разл.) =
-| Атамны радыюс =  <!--пм-->
+| Атамны радыюс = 123
-| Ізатопы =
+| Ізатопы = {{!}}-----
+{{!}} <sup>31</sup>P {{!}}{{!}} 100%
+{{!}}colspan="4" {{!}} <sup>31</sup>P зьяўляецца стабільным пры 16 нэўтронах
 | Кавалентны радыюс камэнтар =
-| Кавалентны радыюс =  <!--пм-->
+| Кавалентны радыюс = 106
 | Каэфіцыент Пуасона =
 | Каэфіцыент цеплавога расшырэньня пры 25 =  <!--мкм/(м·K)-->
-| Каэфіцыент цеплавога расшырэньня =  <!--мкм/(м·K)-->
+| Каэфіцыент цеплавога расшырэньня = 124,5
 | Кропка Кюры =
 | Магнэтызм =
 | Мінэральная цьвёрдасьць Моаса =
 | Модуль зруху =  <!--ГПа-->
-| Модуль пругкасьці =  <!--ГПа-->
+| Модуль пругкасьці =11
 | Модуль Юнга =  <!--ГПа-->
 | Назва ў родным склоне =
 | Насычаная пара камэнтар 2 =
 | Насычаная пара камэнтар =
-| Нумар CAS =
+| Нумар CAS =7723-14-0
 | Радыюс Ван дэр Ваальса =  <!--пм-->
 | Ступені атляняньня заўвага =
-| Ступені атляняньня =
+| Ступені атляняньня = ±3, '''5''', 4
 | Трываласьць на разрыў =  <!--МПа-->
 | Тэмпэратураправоднасьць = <!--мм²/с-->
@@ Радок 101: / Радок 99: @@
 | Хуткасьць гуку пры п.т. (лінейная) =  <!--м/с-->
 | Хуткасьць гуку =  <!--м/с-->
-| Цеплаправоднасьць = <!--Вт/м/K-->
+| Цеплаправоднасьць =0,235
 | Цьвёрдасьць Брынэля =  <!--МПа-->
 | Цьвёрдасьць Вікерса =  <!--МПа-->
 | Цьвёрдасьць Моаса =
-| Электраадмоўнасьць =  <!--(Pauling scale)-->
+| Электраадмоўнасьць =2,19
 | Электрычны супор пры 0 = <!--Ом·м-->
 | Электрычны супор = <!--Ом·м-->
 }}
-'''Фосфар''' ({{мова-la|Phosphorus}}) '''P''' — [[хімічны элемэнт]] V групы [[Пэрыядычная сыстэма элемэнтаў|пэрыядычнай сыстэмы]]; атамны нумар 15.
+'''Фосфар''' ({{мова-la|Phosphorus}}) '''P''' — [[хімічны элемэнт]] V групы [[Пэрыядычная сыстэма элемэнтаў|пэрыядычнай сыстэмы]]; атамны нумар 15. Упершыню выдзелены Хэнігам Брандам у Гамбургу ў [[1669]] годзе<ref>{{Літаратура/Вялікая Савецкая Энцыкляпэдыя (3 выданьне)|спасылка=http://alcala.ru/bse/izbrannoe/slovar-F/F11845.shtml|артыкул=Фосфор}}</ref>.
-Распаўсюджаны ў прыродзе элемэнт: 13-е месца сярод элемэнтаў. Галоўныя мінэралы — [[апатыт]]ы і [[фасфарыт]]ы. Буйнейшыя радовішчы — у [[КНР]], [[Расея|Расеі]] (Кольскі паўвостраў), [[Марока]], [[ЗША]].
+Распаўсюджаны ў прыродзе элемэнт: 0,105% паводле масы<ref name="БелЭн">Чарнякова А. П. Фосфар // {{Літаратура/БелЭн|16к}} С. 440.</ref> (13-е месца сярод элемэнтаў). Галоўныя мінэралы — [[апатыт]]ы і [[фасфарыт]]ы. Буйнейшыя радовішчы — у [[КНР]], [[Расея|Расеі]] (Кольскі паўвостраў), [[Марока]], [[ЗША]], Туніс, Тонга ды Науру<ref>Kenneth Barbalace. Periodic Table of Elements - Phosphorus - P. EnvironmentalChemistry.com. 1995 - 2020. Accessed on-line: 10/8/2020
+https://EnvironmentalChemistry.com/yogi/periodic/P.html</ref>.
-Фосфар уваходзіць у склад ортафосфарнай ці проста фосфарнай кісьлі (H<sub>3</sub>PO<sub>3</sub>), солі якой завуцца фасфатамі, і мэтафосфарнай кісьлі.
+Існуе больш за 10 алятропных форм фосфара: белы, чырвоны, чорны. Фосфар уваходзіць у склад ортафосфарнай ці проста фосфарнай кісьлі (H<sub>3</sub>PO<sub>3</sub>), солі якой завуцца фасфатамі, і мэтафосфарнай кісьлі. Сынтэзаваныя шэсьць радыёізатопаў фосфара з масавымі нумарамі ад 28 да 33: <sup>28</sup>P (пэрыяд паўраспаду T<sub>1/2</sub>=6,27 сэкунд), <sup>29</sup>P (T<sub>1/2</sub>=4,14 с), <sup>30</sup>P (T<sub>1/2</sub>=2,5 хвілін), <sup>32</sup>P (T<sub>1/2</sub>=14,28 дзён), <sup>33</sup>P (T<sub>1/2</sub>=25,3 дня)<ref>WebElements, https://www.webelements.com, accessed October 2020.</ref>. Зь іх найбольшае значэньне мае <sup>32</sup>P, які мае высокую энэргію бэта-выпрамяненьня і выкарыстоўваецца ў хімічных і біяхімічных дасьледаваньнях як мечаны атам.
+== Крыніцы ==
+{{Крыніцы}}
 == Вонкавыя спасылкі ==
-{{Commons|Category:Phosphorus}}
+{{Commons}}
 {{Пэрыядычная сыстэма хімічных элемэнтаў}}