Сангушкі

	Сангушкі; лац. Sanguški / Sanhuški
	Герб Пагоня Літоўская
Краіна паходжаньня:	Вялікае Княства Літоўскае
Прызнаныя ў:	Вялікае Княства Літоўскае, Рэч Паспалітая, Расейская імпэрыя

Сангушкі^[a] — княскі род гербу Пагоня Літоўская, выхадцы зь якога займалі высокія дзяржаўныя пасады ў Вялікім Княстве Літоўскім і Рэчы Паспалітай.

Валодалі Ратнам, Ковелем, Заславам, Любамлем (на Валыні), ваколіцамі Пінску і Кобрынем (на Палесьсі), Смалянамі і Абольцамі (у Аршанскім павеце), Ракавам (у Менскім павеце), Горвальлю (у Рэчыцкім павеце).

Лічыліся сваякамі каралеўскай і вялікакняскай дынастыі Ягайлавічаў. У XV—XVI стагодзьдзях, як і іншыя нашчадкі Гедзіміна і Альгерда, страцілі правы ўдзельных князёў, аднак здолелі захаваць значныя маёнткі на правах уплывовых магнатаў. Сьпярша вызнавалі праваслаўе, з XVI ст. перайшлі ў каталіцтва.

Прозьвішча

Асноўны артыкул: Сангушка

Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае германскую (перадусім усходнегерманскую) этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, імя Сангаў паходзіць ад германскага sangwa, гоцкага saggws 'сьпеў' (упаміналіся старажытныя германскія імёны Sanchard, Sancho, Sancke)^[3].

Паходжаньне

Даведзеным^[4]^[5] ёсьць паходжаньне роду ад Фёдара (Федзькі) Альгердавіча (каля 1335—1404), удзельнага князя ў Ратне, Ковелі, Любамлі, у Пінскіх балотах і ў Кобрыні. Ад імя ягонага сына Сангушкі Федзькавіча (пам. 1443) пайшло родавае прозьвішча (паводле меркаваньня Юзэфа Вольфа, Сангушка — памяншальная форма ад Сямён, таксама існуюць вэрсіі пра скарачэньне ад імя Аляксандар або Васіль^[4]).

У XV ст. род Сангушкаў падзяліўся на асобныя лініі, якія адпаведна мелі маёнткі ў розных месцах дзяржавы. Старэйшая лінія, Сангушка-Кашырскія, згасла ў 1653 годзе. Малодшая лінія, Сангушка-Ковельскія, прыняла прозьвішча Сангушка-Любартовіч згодна зь легендай пра паходжаньне ад малодшага брату Альгерда Любарта.

Князь Павал Караль Сангушка-Любартовіч (1682—1750), маршалак вялікі літоўскі, значна павялічыў уладаньні роду ў выніку шлюбу з Марыянай Любамірскай, князёўнай Астроскай. Ягоная рэзыдэнцыя ў Славуце (Украіна) была аздобленая вядомай калекцыяй пэрсыдзкіх дываноў, вядомых як Сангушкаўскія дываны.

З далучэньнем Галіцыі да СССР Сангушкі згубілі свае маёнткі і палац у Львове і эмігравалі ў Бразылію.

На канец XX ст. род прадстаўляе адзін чалавек, князь Павал Францішак Раман (нар. 1973), які жыве ў Сан-Паўла.

Найбольш вядомыя з роду

Раман Сангушка (1537—1571) — гетман польны літоўскі, першы ваявода брацлаўскі
Павал Караль Сангушка (1680—1750) — стольнік і маршалак вялікі літоўскі
Геранім Януш Сангушка (1743—1812) — генэрал, апошні ваявода аалынскі
Яўстах Эразм Сангушка (1768—1844) — ўдзельнік паўстаньня Т. Касьцюшкі і вайны Напалеона супраць Расеі
Раман Станіслаў Сангушка (1800—1881) — удзельнік нацыянальна-вызвольнага паўстаньня (1863—1864), высланы расейскімі ўладамі ў Сыбір.

Генэалёгія

Агульная

Сангушка Федзькавіч, ж. — Ганна.

Васіль Сангушкавіч
Іван Сангушкавіч
Аляксандар Сангушкавіч
1. Міхал Сангушка
  1. Андрэй Сангушка-Кашырскі
    1. Аляксандар
      1. Леў
        Рыгор
        Адам Аляксандар
        
        Ганна
    2. Ганна
  2. Анастасія
  3. Невідана
2. Андрэй Сангушка
  1. Раман
  2. Фёдар
    1. Зьміцер
    2. Раман
      1. Раман
      2. Аляксандра
      3. Фядора
    3. Яраслаў
    4. Фядора
  3. Соф’я
  4. Марыя
  5. ? дачка
  6. Фядора
  7. Васіліса
  8. Алена
  9. Ганна
Міхал Сангушкавіч
1. Януш Сангушка
2. Васіль
  1. Рыгор
    1. Андрэй
      1. Сымон Самуэль
        Казімер
        
        Геранім, біскуп смаленскі
        
        Ян Уладзіслаў
        Геранім Сангушка, ж. — Канстанцыя з Сапегаў; ад іх ідзе існая ў наш час галіна роду (гл. ніжэй)
        
        Кацярына
        
        Крыстына
        
        Эўфрасіньня
      2. Алена
    2. Фядора
  2. Ганна
  3. Марына
  4. Магдалена

Існай галіны

Геранім Сангушка, ж. — Канстанцыя з Сапегаў

Казімер Юзэф Антоні, ж. — Браніслава зь Пянёнзкаў
Павал Караль (1680—1750)
1. Януш Аляксандар (1712—1775)
2. Юзэф Паўлін (1740—1781)
  1. Раман, памер маладым
3. Геранім Януш (1743—1812)
  1. Яўстах Эразм (1768—1844)
    1. Дарота (1799—1829), м. — Караль Сангушка-Любартовіч
    2. Раман Станіслаў (1800—1881)
      1. Марыя Клемэнтына (1830—1903)
    3. Уладзіслаў Геранім (1803—1870)
      1. Ядвіга Клемэнтына (1830—1918)
      2. Раман Даміян (1832—1917)
      3. Павал Раман (1834—1876)
        Тэрэза Альжбета (1864—1954)
      4. Алена (1836—1890)
      5. Яўстах Станіслаў (1842—1903)
        Раман Уладыслаў Антоні (1901—1984)
        Пётр Антоні Самуэль (1937—1989), ж. — Клёд дэ Руа
        Павал Францішак Раман (нар. 1973)
  2. Марыя Мар’яна (1770—1827)
  3. Тэкля (1786—1827)
4. Януш Уладзіслаў (? — 1806)
  1. Караль (1779—1840), ж. — Дарота Сангушка.
  2. Канстантын (1778—1808)
    1. Мечыслаў (1807—1813)
    2. Клемэнтына (нарадзілася й памерла ў 1808)
  3. Клемэнтына
5. Ганна (1739—1766)
6. Крыстына (1741—1778)
7. Кунэгунда
Ганна Кацярына
Крыстына

Галерэя

Жаночы партрэт
Ганна Сангушка (з Радзівілаў)
Ганна Кацярына Радзівіл (з Сангушкаў)
Барбара Сангушка (з Дунінаў)
Канстанцыя Сангушка (з Дэнгафаў)
Ізабэла Сангушка (зь Любамірскіх)
Крыстына Бялінская (з Сангушкаў)
Цэцылія Сангушка (з Патоцкіх)
Клемэнтына Сангушка

Іканаграфія роду Сангушкаў у наш час захоўваецца ў зборах Беларусі, Польшчы, Расеі, Украіны.

Заўвагі

^ Іншая форма прозьвішча: Санґушкі (польск. Sanguszkowie, укр. Санґушки)

Крыніцы

^ Шкялёнак М. Беларусь і суседзі: Гістарычныя нарысы. — Беласток: Беларускае Гістарычнае Таварыства, 2003. ISBN 83-915029-4-5. — С. 35.
^ Станкевіч А. Расказы з гісторыі Беларусі для школы і народу(недаступная спасылка) // «Хрысьціянская Думка» № 3 (214), 1993.
^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 25.
^ ^а ^б Пазднякоў В. Сангушкі // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 539.
^ Сангушкі // ЭГБ. — Мн.: 2001 Т. 6. Кн. 1. С. 219.

Літаратура

Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая. — 591 с. — ISBN 985-11-0214-8

Вонкавыя спасылкі

Агульная генэалёгія Сангушкаў

[3] Іншая форма прозьвішча: Санґушкі (польск. Sanguszkowie, укр. Санґушки)

[1] Шкялёнак М. Беларусь і суседзі: Гістарычныя нарысы. — Беласток: Беларускае Гістарычнае Таварыства, 2003. ISBN 83-915029-4-5. — С. 35.

[2] Станкевіч А. Расказы з гісторыі Беларусі для школы і народу(недаступная спасылка) // «Хрысьціянская Думка» № 3 (214), 1993.

[4] Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 25.

[evkl-5] а ^б Пазднякоў В. Сангушкі // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 539.

[6] Сангушкі // ЭГБ. — Мн.: 2001 Т. 6. Кн. 1. С. 219.

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

[5]