Эсўатыні: розьніца паміж вэрсіямі
д робат дадаў: bo:སུ་ཝ་ཛི་ལནཌ། |
афармленьне |
||
Радок 1: | Радок 1: | ||
{{Краіна| |
{{Краіна| |
||
Назва = |
Назва = Сўазілэнд | |
||
НазваЎРоднымСклоне = |
НазваЎРоднымСклоне = Сўазілэнду | |
||
НазваНаДзяржаўнайМове = Umbuso weSwatini |
НазваНаДзяржаўнайМове = Umbuso weSwatini<br />Kingdom of Swaziland | |
||
Сьцяг = Flag of Swaziland.svg | |
Сьцяг = Flag of Swaziland.svg | |
||
Герб = Coat of arms of Swaziland.png| |
Герб = Coat of arms of Swaziland.png| |
||
НацыянальныДэвіз = |
НацыянальныДэвіз = «Siyinqaba» («Мы — крэпасьць») | |
||
Месцазнаходжаньне = LocationSwaziland.svg | |
Месцазнаходжаньне = LocationSwaziland.svg | |
||
АфіцыйнаяМова = [[Ангельская мова|ангельская]], [[Мова |
АфіцыйнаяМова = [[Ангельская мова|ангельская]], [[Мова сўаці|сўаці]]| |
||
Сталіца = [[Мбабанэ]] ( |
Сталіца = [[Мбабанэ]] (адміністрацыйная), [[Лабамба]] (каралеўская рэзыдэнцыя) | |
||
НайбуйнейшыГорад = [[ |
НайбуйнейшыГорад = [[Мбабанэ]] | |
||
ТыпУраду = [[манархія]] | |
ТыпУраду = [[абсалютная манархія]] | |
||
ПасадыКіраўнікоў = [[кароль]] | |
ПасадыКіраўнікоў = [[кароль]] | |
||
ІмёныКіраўнікоў = [[Мсваці |
ІмёныКіраўнікоў = [[Мсваці III]] | |
||
Плошча = 17 364 | |
Плошча = 17 364 | |
||
МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы = 157-е | |
МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы = 157-е | |
||
АдсотакВады = 0,9 | |
АдсотакВады = 0,9 | |
||
ГодАцэнкіНасельніцтва = |
ГодАцэнкіНасельніцтва = 2009 | |
||
МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва = 154-е | |
МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва = 154-е | |
||
Насельніцтва = 1 |
Насельніцтва = 1 185 000 | |
||
ШчыльнасьцьНасельніцтва = |
ШчыльнасьцьНасельніцтва = 68,2 | |
||
ГодАцэнкіСУП = |
ГодАцэнкіСУП = 2008 | |
||
МесцаЎСьвецеПаводлеСУП = 146 | |
МесцаЎСьвецеПаводлеСУП = 146 | |
||
СУП = |
СУП = $5,878 млрд | |
||
СУПНаДушуНасельніцтва = |
СУПНаДушуНасельніцтва = $5749 | |
||
Валюта = Лілангені| |
Валюта = [[Лілангені]] | |
||
КодВалюты = SZL | |
КодВалюты = SZL | |
||
ЧасавыПас = | |
ЧасавыПас = | |
||
ЧасРозьніцаUTC = +2 | |
ЧасРозьніцаUTC = +2 | |
||
ЧасавыПасУлетку = |
ЧасавыПасУлетку = | |
||
ЧасРозьніцаUTCУлетку = |
ЧасРозьніцаUTCУлетку = | |
||
НезалежнасьцьПадзеі= ад [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] | |
НезалежнасьцьПадзеі= — ад [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] | |
||
НезалежнасьцьДаты = [[6 верасьня]] [[1968]] | |
НезалежнасьцьДаты = <br />[[6 верасьня]] [[1968]] | |
||
ДзяржаўныГімн = |
ДзяржаўныГімн = Nkulunkulu Mnikati wetibusiso temaSwati | |
||
АўтамабільныЗнак = SD | |
АўтамабільныЗнак = SD | |
||
ДамэнВерхнягаЎзроўню = sz | |
ДамэнВерхнягаЎзроўню = sz | |
||
ТэлефонныКод = 268 | |
ТэлефонныКод = 268 | |
||
Дадаткі = |
Дадаткі = [[Файл:Wz-map.gif|цэнтар|250пкс|Мапа Сўазілэнду]] |
||
[[Файл:Wz-map.gif|цэнтар|250пкс|Мапа Свазілэнду]] |
|||
}} |
}} |
||
⚫ | '''Сўазілэ́нд''' (''Umbuso we Swatini, Kingdom of Swaziland'') — невялікая краіна ў [[Паўднёвая Афрыка|Паўднёвай Афрыцы]]. Ня мае выхаду да [[мора]], мяжуе з [[ПАР|Паўднёва-Афрыканскай Рэспублікай]] і [[Мазамбік]]ам. Назва краіны мае паходжаньне ад племені [[Сўазі]] з групы [[банту]], якое засяляе гэтыя тэрыторыі. |
||
⚫ | ''' |
||
== Гісторыя == |
== Гісторыя == |
||
У І тысячагодзьдзі на тэрыторыю сучаснага |
У І тысячагодзьдзі на тэрыторыю сучаснага Сўазілэнду прыбылі [[бушмэны]]. У [[7 стагодзьдзе|VII стагодзьдзі]] яны былі выцесьненыя народам [[банту]]. У [[16 стагодзьдзе|XVI стагодзьдзі]] тут была створаная племянная дзяржава народу сўазі. Гэтая краіна ваявала за незалежнасьць з [[буры|бурамі]], а потым з [[Вялікабрытанія|брытанцамі]]. |
||
У [[1894]] годзе тэрыторыя |
У [[1894]] годзе тэрыторыя Сўазілэнду ўвайшла ў склад брытанскага пратэктарату Брытанскай Паўднёваафрыканскай Рэспублікі. У [[1903]] годзе Вялікабрытаніяй былі анэксаваныя бурскія рэспублікі разам з Сўазілэндам. |
||
У [[1929]] годзе |
У [[1929]] годзе ўзьнікла першая сўазілэндзкая палітычная арганізацыя, мэтай дзейнасьці якой было атрыманьне незалежнасьці Сўазілэнду. Мэта была дасягнутая ў [[1968]] годзе. |
||
У [[1973]] годзе кароль прыпыніў дзейнасьць канстытуцыі, забараніў дзейнасьць палітычных |
У [[1973]] годзе кароль прыпыніў дзейнасьць канстытуцыі, забараніў дзейнасьць палітычных партыяў і распусьціў парлямэнт. У [[1978]] годзе была прынятая канстытуцыя, якая ўсталёўвала ў краіне абсалютную манархію. |
||
Пасьля сьмерці караля [[Сабхуз ІІ|Сабхуза ІІ]] у [[1982]] годзе, уладу атрымала каралева [[Дзелівэ]]. Але каралеўская сям’я не згадзілася з гэтым, разьвязаўшы грамадзянскую вайну. |
Пасьля сьмерці караля [[Сабхуз ІІ|Сабхуза ІІ]] у [[1982]] годзе, уладу атрымала каралева [[Дзелівэ]]. Але каралеўская сям’я не згадзілася з гэтым, разьвязаўшы грамадзянскую вайну. |
||
Сытуацыя стабілізавалася ў [[1986]] годзе, калі каралём стаў [[Мсваці ІІІ]]. З [[1989]] |
Сытуацыя стабілізавалася ў [[1986]] годзе, калі каралём стаў [[Мсваці ІІІ]]. З [[1989]] году распачаўся працэс дэмакратызацыі краіны. У [[1992]] годзе кароль згадзіўся ўнесьці папраўкі ў канстытуцыю, была зьмененая сыстэма выбараў. У [[1993]] годзе адбыліся першыя з 1973 году шматпартыйныя выбары. У [[2001]] годзе былі спробы вярнуць былую канстытуцыю, аднак яны былі няўдалымі. Два гады пазьней зноў прайшлі выбары, у якіх перамогу атрымаў [[Народны Рух Імбакодва]], які ў [[2005]] годзе забараніў дзейнасьць іншых партыяў. |
||
== Палітыка == |
== Палітыка == |
||
Сўазілэнд — гэта [[канстытуцыйная манархія]]. Сучасная канстытуцыя была прынятая ў [[1978]] годзе, папраўкі былі ўнесеныя ў [[1992]] годзе. Згодна з канстытуцыяй, кіраўніком дзяржавы зьяўляецца [[кароль]], [[выканаўчая ўлада]] належыць [[урад]]у, на чале з [[прэм'ер-міністар|прэм’ер-міністрам]]. Прэм’ер-міністра назначае кароль. [[Заканадаўчая ўлада]] належыць дзьвюхпалатнаму [[парлямэнт]]у. Ніжняя палата складаецца з 65 дэпутатаў (10 назначаецца каралём, 55 выбіраецца на ўсеагульных выбарах), верхняя палата складаецца з 30 дэпутатаў (20 назначае кароль, 10 выбірае ніжняя палата). Дэпутаты парлямэнту выбіраюцца на пяцігадовы тэрмін. |
|||
Дзейны кароль [[Мсваці ІІІ]] кіруе краінай з [[25 красавіка]] [[1986]] году. З [[1976]] году дзейнічае забарона на дзеяньне палітычных партыяў. Дазвол на дзейнасьць атрымала толькі партыя [[Народны Рух Імбакодва]]. На нелегальным становішчы існуе партыя Аб’яднаны Дэмакратычны Рух. |
|||
== Адміністрацыйны падзел == |
== Адміністрацыйны падзел == |
||
⚫ | |||
* [[Хохо]] |
|||
⚫ | |||
* [[ |
* [[Лубомба]] |
||
* [[ |
* [[Манзіні]] |
||
* [[ |
* [[Шысэлвені]] |
||
* [[Шысэлвені]]. |
|||
== Геаграфія == |
== Геаграфія == |
||
Геаграфія краіны вельмі разнастайная, |
Геаграфія краіны вельмі разнастайная, ад гор уздоўж мяжы з [[Мазамбік]]ам, да [[саванна]]ы на ўсходзе і трапічных [[лес|лясоў]] на паўночным захадзе. Самай вялікай ракой краіны зьяўляецца рака [[Лусутфу]]. Клімат [[субэкватарыяльны клімат|субэкватарыяльны]], вільготны. Пэрыяд дажджоў цягнецца з [[сакавік]]а да [[красавік]]а. |
||
== Эканоміка == |
== Эканоміка == |
||
Будова эканомікі выглядае наступным чынам: [[прамысловасьць]] |
Будова эканомікі выглядае наступным чынам: [[прамысловасьць]] — 43%, [[паслугі]] — 41%, [[сельская гаспадарка]] — 16%. [[Беспрацоўе]] дасягае ўзроўню 40% працаздольнага насельніцтва. У краіне існуюць распрацаваныя радовішчы дыямэнтаў. |
||
Сўазілэнд экспартуе ў асноўным [[цукар]], [[мяса]], [[дрэва]], [[дыямэнт]]ы, [[каменны вугаль]]. |
|||
== Дэмаграфія == |
== Дэмаграфія == |
||
Насельніцтва |
Насельніцтва Сўазілэнду складаецца з [[сўазі]], і невялікай колькасьці [[зулусы|зулусаў]], эўрапейцаў і мазамбікцаў. Афіцыйнымі мовамі зьяўляюцца сўазі і ангельская. Асноўная рэлігія — гэта [[хрысьціянства]], якое вызнаецца ў спалучэньні зь мясцовымі верамі. Існуць невялікія абшчыны [[іслам|мусульманаў]]. |
||
У |
У Сўазілэндзе самая маленькая працягласьць жыцьця ў сьвеце — 34,1 году. |
||
== Адукацыя і культура == |
== Адукацыя і культура == |
||
Радок 83: | Радок 82: | ||
== Вонкавыя спасылкі == |
== Вонкавыя спасылкі == |
||
⚫ | |||
<references/> |
|||
⚫ | |||
{{Краіны Афрыкі}} |
{{Краіны Афрыкі}} |
||
Вэрсія ад 19:07, 13 сакавіка 2010
Сўазілэнд Umbuso weSwatini Kingdom of Swaziland | |||||
| |||||
Нацыянальны дэвіз: «Siyinqaba» («Мы — крэпасьць») | |||||
Дзяржаўны гімн: «Nkulunkulu Mnikati wetibusiso temaSwati» | |||||
Афіцыйная мова | ангельская, сўаці | ||||
Сталіца | Мбабанэ (адміністрацыйная), Лабамба (каралеўская рэзыдэнцыя) | ||||
Найбуйнейшы горад | Мбабанэ | ||||
Форма кіраваньня | абсалютная манархія Мсваці III | ||||
Плошча • агульная • адсотак вады |
157-е месца ў сьвеце 17 364 км² 0,9 | ||||
Насельніцтва • агульнае (2009) • шчыльнасьць |
154-е месца ў сьвеце 1 185 000 68,2/км² | ||||
СУП • агульны (2008) • на душу насельніцтва |
146 месца ў сьвеце $5,878 млрд $5749 | ||||
Валюта | Лілангені (SZL) | ||||
Незалежнасьць — ад Вялікабрытаніі |
6 верасьня 1968 | ||||
Аўтамабільны знак | SD | ||||
Дамэн верхняга ўзроўню | .sz | ||||
Тэлефонны код | +268 | ||||
Сўазілэ́нд (Umbuso we Swatini, Kingdom of Swaziland) — невялікая краіна ў Паўднёвай Афрыцы. Ня мае выхаду да мора, мяжуе з Паўднёва-Афрыканскай Рэспублікай і Мазамбікам. Назва краіны мае паходжаньне ад племені Сўазі з групы банту, якое засяляе гэтыя тэрыторыі.
Гісторыя
У І тысячагодзьдзі на тэрыторыю сучаснага Сўазілэнду прыбылі бушмэны. У VII стагодзьдзі яны былі выцесьненыя народам банту. У XVI стагодзьдзі тут была створаная племянная дзяржава народу сўазі. Гэтая краіна ваявала за незалежнасьць з бурамі, а потым з брытанцамі.
У 1894 годзе тэрыторыя Сўазілэнду ўвайшла ў склад брытанскага пратэктарату Брытанскай Паўднёваафрыканскай Рэспублікі. У 1903 годзе Вялікабрытаніяй былі анэксаваныя бурскія рэспублікі разам з Сўазілэндам.
У 1929 годзе ўзьнікла першая сўазілэндзкая палітычная арганізацыя, мэтай дзейнасьці якой было атрыманьне незалежнасьці Сўазілэнду. Мэта была дасягнутая ў 1968 годзе.
У 1973 годзе кароль прыпыніў дзейнасьць канстытуцыі, забараніў дзейнасьць палітычных партыяў і распусьціў парлямэнт. У 1978 годзе была прынятая канстытуцыя, якая ўсталёўвала ў краіне абсалютную манархію.
Пасьля сьмерці караля Сабхуза ІІ у 1982 годзе, уладу атрымала каралева Дзелівэ. Але каралеўская сям’я не згадзілася з гэтым, разьвязаўшы грамадзянскую вайну.
Сытуацыя стабілізавалася ў 1986 годзе, калі каралём стаў Мсваці ІІІ. З 1989 году распачаўся працэс дэмакратызацыі краіны. У 1992 годзе кароль згадзіўся ўнесьці папраўкі ў канстытуцыю, была зьмененая сыстэма выбараў. У 1993 годзе адбыліся першыя з 1973 году шматпартыйныя выбары. У 2001 годзе былі спробы вярнуць былую канстытуцыю, аднак яны былі няўдалымі. Два гады пазьней зноў прайшлі выбары, у якіх перамогу атрымаў Народны Рух Імбакодва, які ў 2005 годзе забараніў дзейнасьць іншых партыяў.
Палітыка
Сўазілэнд — гэта канстытуцыйная манархія. Сучасная канстытуцыя была прынятая ў 1978 годзе, папраўкі былі ўнесеныя ў 1992 годзе. Згодна з канстытуцыяй, кіраўніком дзяржавы зьяўляецца кароль, выканаўчая ўлада належыць ураду, на чале з прэм’ер-міністрам. Прэм’ер-міністра назначае кароль. Заканадаўчая ўлада належыць дзьвюхпалатнаму парлямэнту. Ніжняя палата складаецца з 65 дэпутатаў (10 назначаецца каралём, 55 выбіраецца на ўсеагульных выбарах), верхняя палата складаецца з 30 дэпутатаў (20 назначае кароль, 10 выбірае ніжняя палата). Дэпутаты парлямэнту выбіраюцца на пяцігадовы тэрмін.
Дзейны кароль Мсваці ІІІ кіруе краінай з 25 красавіка 1986 году. З 1976 году дзейнічае забарона на дзеяньне палітычных партыяў. Дазвол на дзейнасьць атрымала толькі партыя Народны Рух Імбакодва. На нелегальным становішчы існуе партыя Аб’яднаны Дэмакратычны Рух.
Адміністрацыйны падзел
Сўазілэнд дзеліцца на 4 акругі:
Геаграфія
Геаграфія краіны вельмі разнастайная, ад гор уздоўж мяжы з Мазамбікам, да саваннаы на ўсходзе і трапічных лясоў на паўночным захадзе. Самай вялікай ракой краіны зьяўляецца рака Лусутфу. Клімат субэкватарыяльны, вільготны. Пэрыяд дажджоў цягнецца з сакавіка да красавіка.
Эканоміка
Будова эканомікі выглядае наступным чынам: прамысловасьць — 43%, паслугі — 41%, сельская гаспадарка — 16%. Беспрацоўе дасягае ўзроўню 40% працаздольнага насельніцтва. У краіне існуюць распрацаваныя радовішчы дыямэнтаў.
Сўазілэнд экспартуе ў асноўным цукар, мяса, дрэва, дыямэнты, каменны вугаль.
Дэмаграфія
Насельніцтва Сўазілэнду складаецца з сўазі, і невялікай колькасьці зулусаў, эўрапейцаў і мазамбікцаў. Афіцыйнымі мовамі зьяўляюцца сўазі і ангельская. Асноўная рэлігія — гэта хрысьціянства, якое вызнаецца ў спалучэньні зь мясцовымі верамі. Існуць невялікія абшчыны мусульманаў.
У Сўазілэндзе самая маленькая працягласьць жыцьця ў сьвеце — 34,1 году.
Адукацыя і культура
У краіне дзейнічае адзін з каледжаў міжнароднай супольнасьці — Паўднёваафрыканскі.
Вонкавыя спасылкі
Эсўатыні — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў