Раман Скірмунт

Раман Скірмунт лац. Raman Skirmunt
Дэпутат Дзяржаўнай Думы Расейскай імпэрыі
27 красавіка (ст. ст.) 1906  — 8 ліпеня 1906
Сябра Дзяржаўнай Рады Расейскай імпэрыі
1910 — 1911
Старшыня Беларускага нацыянальнага камітэту
сакавік 1917 — ліпень 1917
Прэм’ер-міністар Беларускай Народнай Рэспублікі
9 ліпеня 1918 — 20 ліпеня 1918
Папярэднік:	Язэп Варонка
Наступнік:	Антон Луцкевіч
Сябра Сэнату Польскай Рэспублікі
1930 — 1935
Прэзыдэнт:	Ігнацы Масьціцкі
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся:	25 красавіка 1868(1868-04-25) Парэчча, Пінскі павет, Менская губэрня, Расейская імпэрыя
Памёр:	7 кастрычніка 1939(1939-10-07) (71 год) Парэчча, Беларусь
Партыя:	Краёвае кола Літвы і Русі[d] Краёвая партыя Літвы і Русі
Бацька:	Аляксандр Скірмунт[d]
Маці:	Тэафілія з Любанскіх[d]
Адукацыя:	невядома
Раман Скірмунт у Вікісховішчы

Раман Мар’ян Скірмунт

Дуб
Герб «Дуб»
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	25 красавіка 1868(1868-04-25) Парэчча, Пінскі павет, Менская губэрня, Расейская імпэрыя
Памёр	7 кастрычніка 1939(1939-10-07) (71 год) Парэчча, Беларусь
Пахаваны	Парэчча
Род	Скірмунты
Бацькі	Аляксандар Скірмунт Тэафілія Любанская
Дзеці	нашчадкаў ня меў
Рэлігія	рыма-каталік
Дзейнасьць	палітык

Рама́н Алякса́ндравіч Скі́рмунт (25 красавіка 1868, вёска Парэчча Пінскага павету — 7 кастрычніка 1939) — беларускі і польскі грамадзка-палітычны дзяяч, буйны землеўладальнік. Паходзіў зь беларускага шляхецкага роду Скірмунтаў.

Біяграфія

Раньнія гады

Нарадзіўся ў маёнтку Парэчча на Піншчыне. Вучыўся ў Рыскай гімназіі.

Краёвец

Раман Скірмунт выступаў як адзін з ідэолягаў краёўцаў, дамагаўся стварэньня Краёвай партыі Літвы і Беларусі як міжнацыянальнага блёку польскай, беларускай і летувіскай палітычных арганізацыяў. У лістападзе 1905 ён надрукаваў у газэце «Kurier Litewski» (па-беларуску: Літоўскі кур’ер) зварот «Краёвай партыі Літвы і Русі» — фактычна праграму партыі, якая патрабавала ўвядзеньня ўсіх дэмакратычных свабодаў і найперш свабоды нацыянальнага жыцьця і роўнасьці нацыянальнасьцяў, краёвага самакіраваньня, падкрэсьлівала прынцып недатыкальнасьці прыватнай уласнасьці. У пачатку 1906 Скірмунт паўтарыў зварот, зьмяніўшы толькі назву партыі — «Краёвая партыя Белай Русі і Літвы». 17 чэрвеня 1907 па яго ініцыятыве ў Вільні адбыўся зьезд землеўладальнікаў шасьці беларуска-літоўскіх губэрняў, які прыняў рашэньне пра стварэньне «Краёвай партыі Літвы і Беларусі». Аднак сам Р. Скірмунт не ўвайшоў у КПЛіБ, яго не задавальняла тое, што партыя ўзьнікала як выключна польская, а Скірмунт імкнуўся стварыць партыю, якая мела б тры фракцыі — польскую, літоўскую і беларускую.

Зьяўляўся старшынём Таварыства па распрацоўцы сельска-гаспадарчых і эканамічных патрэбаў Палесься. Быў сябрам таварыства сельскай гаспадаркі.

3 1906 Р. Скірмунт дэпутат першай Дзяржаўнай думы Расейскай імпэрыі, ініцыятар аб’яднаньня дэпутатаў-краёўцаў у г.зв. Групу заходніх ускраінаў. З кастрычніка 1910 да студзеня 1911 чалец Дзяржаўнага савету Расейскай імпэрыі. Уваходзіў ва ўправу Віленскага зямельнага банку. З 1911 гласны Менскага губэрнскага земства, з 1914 чалец Менскага губэрнскага камітэту Ўсерасейскага земскага зьвязу, у 1917 загаднік Менскага губэрнскага харчовага камітэту. На зьезьдзе зьвяза зямельных уласьнікаў у пачатку кастрычніка 1917 году быў вылучаны ў Часовую Раду Расейскай рэспублікі (Перадпарлямэнт).

Дзейнасьць на карысьць Беларусі

У студзені 1917 ўзначаліў Менскі аддзел Беларускага таварыства дапамогі пацярпелым ад вайны. З сакавіка 1917 — старшыня Беларускага нацыянальнага камітэту ў Менску. У красавіку 1917 ўзначаліў беларускую дэлегацыю да расейскага Часовага ўраду з патрабаваньнем аўтаноміі Беларусі,. Падчас нямецкай акупацыі Беларусі ўзначальваў «Менскае беларускае прадстаўніцтва».

У красавіку 1918 ўвайшоў у Раду Беларускай Народнай Рэспублікі, у траўні 1918 яму даручылі фармаваньне новага складу Народнага сакратарыяту Беларусі, з 9 ліпеня 1918 — прэм’ер ураду БНР і сакратар міжнародных справаў. Выказваўся за набыцьцё дзяржаўнымі органамі БНР рэальнай улады, зьбіраньне вакол яе ўсёй этнічнай тэрыторыі беларусаў, памяркоўную аграрную рэформу. 20 ліпеня 1918 пайшоў у адстаўку з пасады старшыні ўраду. Працаваў у міжнароднай камісіі Рады БНР, у лістападзе 1918 ў складзе надзвычайнай беларускай дэлегацыі быў у Нямеччыне і Швайцарыі з мэтай прызнаньня незалежнасьці Беларусі. У польска-савецкую вайну 1920 імкнуўся не дапусьціць падзелу Беларусі паміж процілеглымі бакамі. Адзін з заснавальнікаў Польска-беларускага таварыства ў Варшаве (1919). Выказваўся за ўваходжаньне краю ў склад міжваеннай Польскай Рэспублікі на ўмовах шырокай аўтаноміі.

У Польскай Рэспубліцы

Пасьля на пэўны час Р. Скірмунт адышоў ад палітычнага жыцьця, жыў у сваім маёнтку Парэчча. Меў тут цукровы завод, бровар, фабрыку сукна, вадзяны млын, збудаваў касьцёл, лякарню, зрабіў падмурак новага палацу. У 1930 абраны сэнатарам Польскай Рэспублікі. Далучыўся да беспартыйнага блёку супрацоўніцтва з урадам, выступаў супраць асыміляцыі нацыянальных меншасьцяў.

Падчас польска-савецкай вайны мясцовае насельніцтва, якое падтрымлівала бальшавікоў, зрабіла фатальную памылку: выбегла сустракаць з чырвонымі транспарантамі цягнік, поўны польскіх жаўнераў. Раман Скірмунт упаў перад апошнімі на калені, каб тыя не каралі мужыкоў.

Быў забіты мясцовымі жыхарамі на загад савецкага камісара Холадава пасьля заняцьця Заходняй Беларусі савецкімі войскамі ў 1939 годзе. Старшыня сельсавету загадаў адвесьці яго і ягонага швагра Баляслава ў Пінск. Не даходзячы да гораду, у лесе, іх спынілі, далі ў рукі рыдлёўкі ды загадалі капаць сабе магілы. Раман Скірмунт, якому на той момант споўніўся 71 год, абапёрся аб дрэва і сказаў: «Я не заслужыў, каб сабе самому капаць магілу». Абодвух, расстраляўшы, скінулі ў яму, нават добра не прысыпаўшы.

Бібліяграфія

• Раман Скірмунт. Новыя лозунгі ў справе адраджэння літоўскай нацыі (1904) = Edward Woyniłłowicz (1847–1928) jako krajowiec (Tożsamość – Pamięć historyczna – Idee. Przemiany historyczne i społeczne na Litwie i Białorusi w XIX i na początku XX wieku. Pod red. Doroty Michaluk. Warszawa, 2016, s. 165–174). // «Краёвая ідэя» ў беларускай гісторыі. : Зборнік навуковых артыкулаў. — Мінск: Выдавец Зьміцер Колас, 2017. — С. 366-377. — ISBN 978-985-7164-11-0..
• Раман Скірмунт. Голас мінулага і патрэбы сучаснасці (вытрымкі) = Skirmunt, Roman (1905). Głos przeszłości i potrzeba chwili. Stanowisko szlachty na Litwie i Rusi. Lwów. // Краёвая ідэя: канец ХІХ пачатак ХХ стагодзьдзя. : Анталогія.. — Вільня-Мінск: Палітычная сфера, 2014. — С. 10-15..
• Раман Скірмунт. Адозва Краёвай партыі Беларусі і Літвы = Kurjer Litewski (1906). “Odezwa Stronnictwa Krajowego Białej Rusi i Litwy”. 11(24).01.1906. // Краёвая ідэя: канец ХІХ пачатак ХХ стагодзьдзя. : Анталогія.. — Вільня-Мінск: Палітычная сфера, 2014. — С. 20-23..
• Раман Скірмунт. У абарону ідэі = Skirmunt, Roman (1907). “W obronie idei”. Słowo (Warszawa), 17(30)–18(31).07.1907. // Краёвая ідэя: канец ХІХ пачатак ХХ стагодзьдзя. : Анталогія.. — Вільня-Мінск: Палітычная сфера, 2014. — С. 24-35..

Літаратура

• Янка Запруднік. «Палітычнае змаганне за Беларусь у царскіх Дзяржаўных думах (1906—1917 гг.)» / Валер Булгакаў // ARCHE : часопіс. — Менск: «Рэдакцыя часопісу «Архэ-Пачатак», 2009. — Т. 1-2. — С. 43-217. — ISBN ISSN 1392-9682.
• Станіслаў Рудовіч. «…Беларускі дзеяч з вялікіх паноў»: Эпізоды палітычнай біяграфіі Рамана Скірмунта / Аляксандар Краўцэвіч // Гістарычны альманах.  : часопіс. — Гродна: 1999. — Т. 2. — С. 14-37..
• Алесь Смалянчук. Раман Скірмунт: шлях да Беларусі / Іван Чыгрынаў // Спадчына : часопіс. — Мінск: Полымя, 1994. — № 6. — ISBN ISSN: 0236-1019..
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая. — 591 с. — ISBN 985-11-0214-8 — С. 321.
• Андрэй Рылка. Сын палескай зямлі // Дыялог, 12/(111), 2003
• Алесь Смалянчук. Раман Скірмунт. Жыццяпіс грамадзяніна Краю. Мн., 2018. С. 700.
• Смалянчук, А. Раман Скірмунт. Страчаны шанс БНР// Наша гісторыя, №1, 2019, с.28-31. ISBN 2617-2305

Вонкавыя спасылкі

• З. Кісель, М. Фарцюк, В. Яроміч. «Я не буду ад людзей адварочвацца» // mypinsk.com