Новы Двор

	Новы Двор
	; Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьв. Панны Марыі
Магдэбурскае права:	XVII ст.
Вобласьць:	Гарадзенская
Раёны:	Шчучынскі
Сельсавет:	Навадворскі
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 1514
Геаграфічныя каардынаты:	53°48′59″ пн. ш. 24°33′22″ у. д. / 53.81639° пн. ш. 24.55611° у. д.Каардынаты: 53°48′59″ пн. ш. 24°33′22″ у. д. / 53.81639° пн. ш. 24.55611° у. д.
	Новы Двор на мапе Беларусі Новы Двор
	Галерэя здымкаў у Wikimedia Commons

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Новы Двор (неадназначнасьць).

Новы Двор — вёска ў Беларусі, цэнтар сельсавету Шчучынскага раёну Гарадзенскай вобласьці. Насельніцтва 611 чал. (2001). Знаходзіцца за 30 км на паўночны захад ад Шчучына, за 36 км ад чыгуначнай станцыі Ражанка; на аўтамабільнай дарозе Астрына — Радунь.

Новы Двор — даўняе магдэбурскае мястэчка гістарычнай Лідчыны (частка Віленшчыны).

Гісторыя

Першы пісьмовы ўспамін пра Новы Двор датуецца 1480, калі тут збудавалі касьцёл. У дакумэнтах 1499 згадваецца намесьнік навадворскі. Пазьней вялікі князь Жыгімонт Стары перадаў паселішча ў трыманьне біскупу віленскаму. У XVI ст. існавалі аднайменныя каралеўскае мястэчка і двор, якія ўваходзілі ў склад Гарадзенскай эканоміі. У 1561 пры правядзеньні «валочнай памеры» Новы Двор пераплянавалі. У гэты час тут існавалі касьцёл, плябанія, Рынак (меў форму квадрата) і 8 вуліцаў: Васілішкаўская, Астрынская, Дубіцкая, Берштанская (Берштаўская), Касьцёльная, Забалотная, Дворная, вуліца «з канца пляцаў рынкавых». Разам налічвалася 102 вулічныя і 14 рынкавых пляцоў, на якіх разьмяшчаліся 104 двары. Местачкоўцы карысталіся Магдэбургскім правам; рэгулярна праводзіліся 2 кірмашы, 2 разы на тыдзень — таржкі. У адпаведнасьці з каралеўскай уставай жыхары з кожнага дома плацілі 2 грошы, а тыя, хто меў валокі зямлі — 3 грошы і г. д. Сярод рамесьнікаў былі краўцы, шаўцы, кушнеры, кавалі, сталяры, сьлесары, ганчары, пекары і іншыя. Двор (сядзіба) налічваў 2 вуліцы, агароды і іншыя землі.

Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566) Новы Двор увайшоў у склад Лідзкага павету Віленскага ваяводзтва. У 1749 тут збудавалі новы драўляны касьцёл.

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Новы Двор апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Лідзкім павеце Віленскай губэрні. Станам на 1829 у мястэчку было 40 будынкаў (18 хрысьціянскіх і 22 юдэйскія). Жыхары Новага Двора бралі актыўны ўдзел у нацыянальна-вызвольным паўстаньні (1863—1864). У сакавіку 1863 каля мястэчка карныя расейскія войскі разьбілі паўстанцкі аддзел Лідзкага павету на чале зь Людвікам Нарбутам. Станам на 1863 — 62 жылыя дамы, на 1886 — 63 двары. Паводле вынікаў перапісу (1897) існавалі касьцёл, 2 малітоўныя дамы, капліца, вадзяны млын, 3 крамы, 2 карчмы.

Згодна з Рыскай мірнай дамовай (1921) Новы Двор апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе зрабіўся цэнтрам гміны Шчучынскага павету Наваградзкага ваяводзтва. Станам на 1921 у мястэчку было 126 будынкаў, на 1937 дзейнічалі касьцёл і царква, працавала пошта, праводзіліся таргі.

У 1939 Новы Двор увайшоў у БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 зрабіўся цэнтрам сельсавету Васілішкаўскага раёну (з 20 студзеня 1960 у Шчучынскім раёне). Статус паселішча панізілі да вёскі. Станам на 1940 тут было 160 двароў, на 1998 — 275, на 1 студзеня 2001 — 258.

Насельніцтва

XIX стагодзьдзе: 1829 — 404 чал., у тым ліку 105 хрысьціянаў і 299 юдэяў^[1]; 1860 — 501 чал.; 1863 — 348 чал.; 1869 — 509 чал.^[2]; 1886 — 708 чал.; 1897 — 822 чал., у тым ліку 664 юдэі
XX стагодзьдзе: 1905 — 977 чал.; 1919 — 691 чал.; 1921 — 655 чал.; 1937 — 655 чал.; 1940 — 821 чал.; 1998 — 695 чал.^[3]
XXI стагодзьдзе: 1 студзеня 2001 — 611 чал.^[4]

Інфраструктура

У Новым Двары працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, амбуляторыя, дом культуры, бібліятэка, пошта.

Турыстычная інфармацыя

Выдатныя мясьціны

Капліца (1882)
Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі (1749)
Сынагога

Галерэя

Краявіды Новага Двара
Касьцёл
Касьцёл, інтэр'ер
Капліца
Сынагога

Крыніцы

^ Іна Соркіна. Мястэчкі Лідскага ўезда ў XIX — пачатку ХХ ст. // Ліда і Лідчына: да 685-годдзя з дня заснавання горада: матэрыялы рэспуб. навук.-практ. канф., (Ліда, 3 кастр. 2008 г.) / рэдкал.: Худык А. П. (гал. рэд.). — Ліда, 2008.
^ Соркіна І. Мястэчкі Беларусі... — Вільня, 2010. С. 380.
^ Уладзімір Мальцаў. Новы Двор // ЭГБ. — Мн.: 1999 Т. 5. С. 333.
^ Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Шчучынскага р-на. — Мн., 2001.

Літаратура

Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Шчучынскага р-на. — Мн.: БелЭн, 2001. — 592 с.: іл. ISBN 985-11-0218-0.
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1999. — Т. 5: М — Пуд. — 592 с. — ISBN 985-11-0141-9
Соркіна І. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
Nowydwór (4) // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VII: Netrebka — Perepiat. — Warszawa, 1886. — S. 294

Вонкавыя спасылкі

Новы Двор — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

[1] Іна Соркіна. Мястэчкі Лідскага ўезда ў XIX — пачатку ХХ ст. // Ліда і Лідчына: да 685-годдзя з дня заснавання горада: матэрыялы рэспуб. навук.-практ. канф., (Ліда, 3 кастр. 2008 г.) / рэдкал.: Худык А. П. (гал. рэд.). — Ліда, 2008.

[2] Соркіна І. Мястэчкі Беларусі... — Вільня, 2010. С. 380.

[3] Уладзімір Мальцаў. Новы Двор // ЭГБ. — Мн.: 1999 Т. 5. С. 333.

[4] Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Шчучынскага р-на. — Мн., 2001.

[1]

[2]

[3]

[4]