Перайсьці да зьместу

Стывэн Сьпілбэрг

Правіць спасылкі
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Стывэн Сьпілбэрг
Steven Spielberg
Стывэн Сьпілбэрг - 2017
Імя пры нараджэньні Стывэн Алан Сьпілбэрг
Дата нараджэньня 18 сьнежня 1946 (77 гадоў)
Месца нараджэньня Цынцынаці, Агаё, ЗША
Месца вучобы
Занятак кінарэжысэр
Навуковая сфэра фільм[1], кінарэжысура[d][1], кінавытворчасьць[d][1] і кінасцэнарыстыка[d][1]
Гады дзейнасьці 1959 — цяпер
Сябра ў Writers Guild of America, West[d][2] і Directors Guild of America[d][3]
Жанры трылер[d], драматычны фільм, навукова-фантастычны фільм[d], фільм жахаў[d], баявік[d], прыгодніцкі фільм, псыхалягічны трымценьнік[d], ваенны фільм[d], крымінальны фільм[d], псыхалягічны фільм-трымценьнік[d], фэнтэзійны фільм[d], кінакамэдыя, natural horror film[d], science fiction horror film[d] і містэрыйны фільм[d]
Бацька Арнальд Сьпілбэрг[d]
Дзеці Саша Сьпілбэрг[d], Джэсыка Кэпшаў[d], Макс Сьпілбэрг[d], Соер Сьпілбэрг[d], Тэо Сьпілбэрг[d] і Destry Allyn Spielberg[d]
Узнагароды «Оскар» (1994, 1999)
«Залаты глёбус» (1983, 1994, 1999)
BAFTA (1993)
IMDb ID nm0000229
Сайт amblin.com/steven… (анг.)
Подпіс Выява аўтографу

Сты́вэн Сьпі́лбэрг (па-ангельску: Steven Spielberg; нарадзіўся 18 сьнежня 1946 году) — амэрыканскі кінарэжысэр, сцэнарыст і прадусар. Цягам сваёй саракагадовай кар’еры фільмы Сьпілбэрга закранулі шмат тэмаў і жанраў. Ранейшыя навукова-фантастычная творчасьць Стывена Сьпілбэрга стала архетыпічнай для стварэньня сучаснага галівудзкага блакбастэра.

Біяграфія

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Раньнія гады

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Стывэн Сьпілбэрг нарадзіўся ў Цынцынаці (штат Агаё, ЗША) у сям’і электрыка і прафэсійнай піяністкі. Маці прыйшлося растацца з думкай аб кар’еры дзеля выхаваньня чацьвярых дзяцей — Стывэна, Эна, Сью і Нэнсі. Неўзабаве сям’я пераяжджае ў Фінікс (штат Арызона) — глухое правінцыйнае мястэчка, дзе Стывэн пайшоў у школу. Ён быў адзіным габрэем у клясе, што зрабіла хлопчыка даволі замкнёным дзіцем. Стывэн часта сядзеў дома і глядзеў тэлевізар. А калі ад бацькі ён атрымаў у падарунак партатыўную 8-мілімэтровую кінакамэру, яна апынулася настолькі ўдалым падарункам, што празь некаторы час у Стывэна зьявілася мянушка «чалавек-кінакамэра». Празь некалькі месяцаў ён спрабуе здымаць кароткамэтражныя фільмы з акторамі. Нават спрабуе рабіць фільмы жахаў, у якіх замест крыві выкарыстае вішнёвы сок. У 12 гадоў ён — навучэнец Каледжа штата Каліфорнія (California State College) — упершыню прыняў удзел у юнацкім конкурсе аматарскіх фільмаў. У першым у яго жыцьці конкурсе хлапчук перамагае, прадставіўшы на суд журы сваю 40-хвілінную карціну аб вайне «Ўцёкі ў нікуды» (1960), у якім здымаліся яго бацькі і сёстры.

24 сакавіка 1963 году ў мясцовым кінатэатры адбылася незвычайная прэм’ера — двухгадзіны фільм «Нябесныя агні», зьняты мясцовымі школьнікамі на чале са Стывэнам Сьпілбэргам, які распавядае гісторыю выкраданьня людзей іншаплянэцянамі для выкарыстаньня іх у касьмічным заапарку. Прафінансавалі карціну бацькі Стывэна: у праект было ўкладзенае каля 600 даляраў, бясплатная ежа здымачнай групе ад маці, дапамога ў будаўніцтве макетаў ад бацькі.

1970-я гады

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У Каліфорніі, куды пераехалі Сьпілбэргі, Стывэн двойчы спрабаваў паступіць у кінашколу пры Унівэрсытэце Паўднёвай Каліфорніі. Двойчы яго адпрэчылі з рэзюмэ — «занадта бясталентны». Тады ён паступае ў тэхнічны каледж, а на вакацыях здымае 20-хвілінны фільм «Эмблін», які стаў ягоным трамплінам у вялікае кіно. У 1969 годзе кампанія Universal Pictures пасьля прагляду «Эмблін» складае з маладым рэжысэрам кантракт на першы эпізод новага сэрыяла «Начная галерэя» (1969). А праз два году ён здымае свой першы паўнамэтражны фільм «Двубой» (1971). Карціна створаная для тэлебачаньня, якая заваявала Гран-пры на толькі што створаным фэсьце фантастычных фільмаў «Аварыяз», пасьля свайго посьпеху была перанесеная на вялікі экран. Асновай для «Двубоі» паслужыў аповяд Рычарда Мэтэсана (Richard Matheson), які ў сваю чаргу быў напісаны, абапіраючыся на рэальны выпадак. У карціне ў якасьці галоўных дзейсных асобаў «зьняліся» два аўтамабіля: мініятурная легкавушка і вялікі бэнзавоз, які ўвесь час перасьледвае малую, імкнучыся яе зьнішчыць.

Рэжысэрскім дэбютам Сьпілбэрга на вялікім экране стаў фільм «Шугерлэндзкі экспрэс» (1974), атрымалы добрыя водгукі крытыкаў.

«Сківіцы»

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Наступны фільм прынёс яму сусьветную вядомасьць і прызнаньне. У 1975 годзе Сьпілбэрг здымае фільм-катастрофу «Сківіцы», які прынёс яе стваральнікам велізарны прыбытак. Стужка стала трэцяй у пракаце па выніках 1970-х гадоў, сабраўшы 260 млн даляраў. Гісторыя невялікага амэрыканскага мястэчка, які тэрарызуе велізарная белая акула-людаед, знайшла свой працяг яшчэ ў трох фільмах: «Сківіцы 2» (1978, рэжысэр Джэнат Шварц), «Сківіцы 3» (1983, рэжысэр Джо Элвіс) і «Сківіцы: Помста» (1987, рэжысэр Джозаф Сарджэнт).

«Блізкія кантакты трэцяй ступені»

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У 1977-м наступная неспадзеўка — сур’ёзны, «інтэлігентны» (па дакладнай зацемцы Леанарда Молтына) навукова-фантастычны фільм «Блізкія кантакты трэцяй ступені» аб спробе ўсталяваньня непасрэдных кантактаў з пазаземнай цывілізацыяй. Перад стварэньнем карціны Сьпілбэрг дбайна вывучыў шматлікія даклады, любыя даступныя зьвесткі аб НЛА, асабіста сустракаўся зь людзьмі, якія, па іх словах, сутыкаліся з прышэльцамі. У 1980 годзе выходзіць «спэцыяльная рэдакцыя» гэтага фільму. Яна на тры хвіліны карацей, але са зьменамі ў фінале: зямляне ўсёткі ўваходзяць у касьмічны карабель прышэльцаў, дзе бачаць спадальнае «чароўнае» сьвятло і смутныя абрысы іншаплянэтнай істоты. Фільм таксама стаў супэргітом і адной з самых касавых стужак таго пэрыяду.

«Тысяча дзевяцьсот сорак першы»

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Фільм «Тысяча дзевяцьсот сорак першы», зьняты ў 1979 годзе, праваліўся ў пракаце і стаў адной зь вельмі рэдкіх няўдач Сьпілбэрга — самога пасьпяховага (з камэрцыйнага пункта гледжаньня) рэжысэра за ўсю гісторыю Галівуда.

«Індыяна Джонз»

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Праз два году карцінай «Шукальнікі страчанага каўчэга» (1981) Сьпілбэрг пачынае сваю знакамітую сэрыю аб Індыяне Джонзе — настаўніку археалёгіі аднаго з амэрыканскіх каледжаў 1930-х гадоў і ягоных фантастычных вандраваньнях у падаленыя куткі нашай плянэты. Гэтыя тры «коміксу» яшчэ больш умацавалі рэпутацыю рэжысэра як стваральніка відовішчнага і касавага кіно. Астатнія фільмы сэрыі — «Індыяна Джонз і храм лёсу» (1984) і «Індыяна Джонз і апошні крыжовы паход» (1989). На здымках другой часткі сэрыі аб «Інды» (так ахрысьцілі амэрыканцы Індыяну Джонза) рэжысэр блізка сходзіцца з Кэйт Кэпшоў, якая здымалася ў фільме. Але толькі 12 кастрычніка 1991 году яны пашлюбаваліся, і маладая акторка дзеля мужа амаль адмовілася ад сваёй кар’еры. Былая жонка Сьпілбэрга Эмі Ірвінг (таксама акторка, на якой Сьпілбэрг ажаніўся ў 1985 годзе) у выніку разводу ў 1989 годзе страціла мужа, але набыла 100 мільёнаў даляраў «адыходных». Цікава, што па ўмовах шлюбнага кантракту Кэйт можа атрымаць 20 мільёнаў даляраў, калі пажадае разьвесьціся пасьля пяці гадоў сумеснага жыцьця.

«Іншаплянэтнік»

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У 1982 годзе на амэрыканскіх экранах пачынае дэманстравацца стужка «Іншаплянэтнік», якой было наканавана стаць адной зь лепшых фантастычных стужак за ўсю гісторыю сусьветнага кінэматографа. Сцэнар да карціны Сьпілбэрг разам з Мэлісай Мэтысан пачаў пісаць яшчэ падчас здымак першай часткі трылёгіі аб Індыяне Джонзе. Фільм здымаўся на працягу васьмі месяцаў, а ў траўні 1982 году адбыўся першы прагляд «Іншаплянэтніка», які стаў пачаткам пераможнага шэсьця гэтага фільма па кінаэкранах сьвету.

Новыя экспэрымэнты

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

1980-я гады для Сьпілбэрга былі свайго роду пляцоўкай для новых экспэрымэнтаў і стварэньні карцін зусім іншага пляну. Ён таксама шмат прадусуе, зьяўляючыся ўладальнікам створанай ім у 1984 годзе кінакампаніі «Эмблін» (Amblin Entertainment), якая ў сваю чаргу дапамагла выйсьці да шырокага гледача такім цяпер вядомым рэжысэрам, як Джо Дантэ, Дж. Лэндзіс, Тоб Хупэр, Робэрт Зэмэкіс, Дж. Мілер. Пры ўдзеле Сьпілбэрга было выпушчана больш за 100 карцін — гэта «Назад у будучыню» (1985), і «Фабрыкацыя супраць труса Роджэра» (1988), зьнятыя Робэртам Зэмэкісам, а таксама «Грэмліны» (1984), «Віхраслуп» (1996), «Людзі ў чорным» (1997), «Сутыкненьне з безданьню» (1998), «Маска Зора» (1998) і шматлікія іншыя.

«Колеры пурпуру», «Імпэрыя сонца» і «Заўжды»

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Сам жа Сьпілбэрг пачынае здымаць фільмы пазбаўленыя вонкавай забаўляльнасьці, авантурнасьці, без выкарыстаньня сучасных кампутарных трукаў. Гэта такія карціны як «Колеры пурпуру» (1985, па рамане Алісы Ўолкер), «Імпэрыя Сонца» (1987, па аўтабіяграфічным рамане Джэймза Баларда), «Заўсёды» (1989). Цікава, што фільм «Колеры пурпуру» адзначаны ў Кнізе рэкордаў Гінэса як карціна, якая мела найбольшы лік намінацый і ні адной прэміі «Оскар» (разам з карцінай «Вырашальны момант», ЗША, 1977). Абедзьве стужкі высоўваліся па 11 намінацыям, але прэміі так і не атрымалі. Акрамя гэтага, карціна Сьпілбэрга «Імпэрыя Сонца» ці ледзь не ўпершыню прынесла страту (толькі 10 млн даляраў у ЗША пры бюджэце звыш трох дзясяткаў мільёнаў).

«Капітан Гак» і «Парк юрскага пэрыяду»

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Зварот да відовішчнага кіно адбыўся ў рымэйку паўнамэтражнага дыснэеўскага мультфільма «Пітэр Пэн» (1953) — карціне пад назвай «Капітан Гак» (1991) аб зласьлівым аднарукім піраце Гаку. З гэтага фільма пачаўся новы ўзьлёт папулярнасьці Стывэна Сьпілбэрга, які быў замацаваны гісторыяй аб парку дыназаўраў, адноўленых у нашы дні па генэтычным кодзе. Які выйшаў улетку 1993 году фільм «Парк юрскага пэрыяду» становіцца яшчэ адной сэнсацыяй. Адны толькі касавыя зборы па ўсім сьвеце прынесьлі каля мільярда даляраў, а паступленьні ад продажу відэакасэт прынесьлі яшчэ палову гэтай сумы.

Сыквэл «Закінуты сьвет: парк юрскага пэрыяду» (1997) які працягвае гісторыю парка дыназаўраў сабраў «толькі» 230 мільёнаў даляраў. У трэцяй частцы — «Парк юрскага пэрыяду 3» (2001, рэжысэр Джо Джонстан) — Стывэн Сьпілбэрг выступае толькі як прадусар.

«Сьпіс Шындлера»

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Але ўжо наступны фільм «Сьпіс Шындлера», зьняты па кнізе Томаса Кэнылі «Каўчэг Шындлера», становіцца ўладальнікам 7 прэмій «Оскар». Нарэшце Сьпілбэрг атрымлівае запаветную статуэтку і прытым дзьве адразу — за фільм і рэжысуру. Да гэтай карціны рэжысэр ішоў з 1983 году, усё ніяк не вырашаючыся прыступіць да здымак. Ён быў зьняты ў тым жа 1993 годзе ў чорна-белай палітры і распавядаў аб горкім лёсе габрэяў у гады Другой сусьветнай вайны.

Фільм стаў найдаражэйшым чорна-белым фільмам XX стагодзьдзя — бюджэт склаў 25 мільёнаў даляраў. У той жа час камэрцыйна найпасьпяховейшы чорна-белы фільм на сёньняшні момант (2007). Сусьветныя касавыя зборы склалі 321 мільён даляраў, у тым ліку 96 мільёнаў — у амэрыканскім пракаце. Але Стывэн Сьпілбэрг адмовіўся ад ганарару за фільм. Паводле ягоных словаў, гэта былі б «крывавыя грошы». Замест гэтага, на грошы, заробленыя фільмам, ён заснаваў «Фонд Шоа» (па-ангельску: USC Shoah Foundation Institute for Visual History and Education) (Шоа на іўрыце азначае «галакост»). Дзейнасьць «Фонда Шоа» заключаецца ў захаваньні пісьмовых сьведчаньняў , дакумэнтаў, інтэрвію з ахвярамі генацыду, у тым ліку галакосту.

«Амістад»

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У 1997 годзе Сьпілбэрг выпускае сыквэл фільма «Парк Юрскага пэрыяду», але сапраўдным дасягненьнем рэжысэра ў 1997 годзе стаў канец работаў і выпуск на экраны мастацкага фільму «Амістад», які распавядае пра барацьбу за адмену рабства ў ЗША ў 1840-я гады. Гэтую тэму Сьпілбэрг працягвае ў карціне «Лінкальн». Усяго фільм атрымаў 22 намінацыі, але так і не ўдастоіўся прэмій Гільдыяў мастакоў кіно і рэжысэраў, Таварыства палітычных фільмаў, Таварыства кінакрытыкаў, якія пішуць у Інтэрнэце. Моцным канкурэнтам паводле ліку атрыманых у 1998 годзе прызоў быў «Тытанік». Як жартавалі журналісты, пад абломкамі «Тытаніка» былі пахаваныя надзеі на прэміі шматлікіх цікавых кінаработаў, у тым ліку і стварэньне Сьпілбэрга.

Дасягеньні ў кінаіндустрыі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Да пачатку 1998 году Сьпілбэрг стаў найбагацейшым дзеячам індустрыі забавак (313 мільёнаў даляраў, а да 2001 годзе — ужо каля 2 мільярдаў). Яго сумесная з двума іншымі магнатамі — былым прадусарам студыі Walt Disney Джэфры Кацэнбэргам і музычным прадусарам Дэйвідам Гефэнам — кінастудыя Dreamworks SKG паступова набрала абарачэньні, выпускаючы паўнамэтражныя мультфільмы («Прынц Эгіпту») і «оскараносныя» карціны («Прыгажосьць па-амэрыканску» (1999), «Ганібал»). У 1999 годзе рэжысэра наракаюць лепшым рэжысэрам ХХ стагодзьдзя, а ў 2001-м годзе каралева Лізавета II вырабляе Сьпілбэрга ў рыцары «за неацэнны фундуш у разьвіцьцё брытанскай кінапрамысловасьці».

У 1998 годзе фільм Сьпілбэрга «Выратаваць шарагоўца Раяна» прынёс стваральнікам 5 «Оскараў» у намінацыях «Найлепшы рэжысэр», «Найлепшая праца апэратара» і некаторых іншых. Аднак найлепшым фільмам стала іншая карціна — «Закаханы Шэксьпір».

«Штучны інтэлект»

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У 2000 годзе Сьпілбэрг пачаткаў працу над фантастычным фільмам па аповядзе Філіпа Дыка «Адмысловае меркаваньне» з Томам Крузам у галоўнай ролі, але пасьля сьмерці Стэнлі Кубрыка ён адклаў працу над гэтым фільмам. Сьпілбэрг, сябар і вучань знакамітага рэжысэра, пачаў здымкі задуманай Кубрыкам перад сьмерцю фантастычнай стужкі «Штучны інтэлект». Дзеля гэтага фільма Сьпілбэрг таксама адмовіўся і ад выгоднага ва ўсіх адносінах «Гары Потэра». Карціна «Штучны інтэлект», якая выйшла на экраны 29 чэрвеня 2001 году, атрымалася даволі нядрэнны, але ў амэрыканскім пракаце правалілася, і толькі за кошт сусьветных прэм’ер атрымалася сабраць больш 150 мільёнаў. Цікава, што толькі ў Японіі фільм сабраў 78 млн даляраў. Гісторыя пяцігадовага хлопчыка-андроіда, які больш за ўсё на сьвеце жадае стаць чалавекам і займець сапраўдную сям’ю, перагукваецца зь сюжэтамі такіх фантастычных стужак, як «Іншаплянэтнік» таго жа Сьпілбэрга і «Двухсотгадовы чалавек» Крыса Каламбуса. Фільм «Адмысловае меркаваньне», які выйшаў праз год, не выклікалі ў сусьветным пракаце вялікіх захапленьняў, наадварот, у нацыянальным пракаце перавысіў бюджэт карціны на тры дзясятка мільёнаў.

Сьпілбэрг робіць рэзкі паварот і здымае фільм, сюжэт да якога, паводле некаторых зьвестак, яму прапанаваў Леанарда Дыкапрыё. 25 сьнежня 2002 году адбылася прэм’ера новага фільму Сьпілбэрга «Злаві мяне, калі зможаш» зь Леанарда ды Капрыё і Томам Гэнксам у галоўных ролях. У карціне, заснаванай на рэальных падзеях пачатку 1960-х гадоў, распавядаецца аб маладым блішчалым афэрысьце, ашуканцу вышэйшай спробы Фрэнку Эбэгнэйле, які дзякуючы свайму розуму і шанцаваньню ніколі не сядзеў у турме. І калі бы яму на хвост, падобна «рыбе-прыліпале», ня сеў агент ФБР Джо Шае, гэты юнак стаў бы злачынцам вышэйшай спробы. Цікава, што прататып героя, сапраўдны Фрэнк Эбэгнэйл, які напісаў калісьці кнігу аб сваёй бурнай маладосьці, працаваў у Сьпілбэрга ў гэтай карціне кансультантам.

21 траўня 2008 году Стывэн Сьпілбэрг быў узнагароджаны ордэнам Ганаровага легіёну за яго творчасьць у цэлым, а таксама за фундуш у рашэньне такіх пытаньняў, як генацыд габрэяў і канфлікт у Дарфуры[4].

Фільмаграфія

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Выняткі аб Стывэне Сьпілбэргу і яго творчасьці

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

«Зрабіць добры фільм — вельмі цяжка! Зрабіць фільм, які падабаецца гледачам — нялёгка. Але зрабіць добры фільм, які падабаецца гледачам, і паўтараць гэта з году ў год — усё роўна што знайсьці той самы Сьвяты Грааль, дзеля якога рызыкаваў жыцьцём Індыяна Джонз і якім горача жадалі бы завалодаць шматлікія ў Галівудзе!»

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ а б в г Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі
  2. ^ WGA Find a Writer
  3. ^ DGA Member Directory (анг.) — ISSN 0419-2052
  4. ^ Николя Саркози вручил Стивену Спилбергу орден Почетного легиона. Газэта «Аргумэнты й факты».

Вонкавыя спасылкі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Стывэн_Сьпілбэрг&oldid=2342804»