Станіслаў Богуш-Сестранцэвіч

Станіслаў Богуш-Сестранцэвіч
	Станіслаў Богуш-Сестранцэвіч
	; Герб «Сестранцэвіч»
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	3 верасьня 1731; Ваўкавыскі павет, Наваградзкае ваяводзтва, Вялікае Княства Літоўскае, Рэч Паспалітая;
Памёр	1 сьнежня 1826; Санкт-Пецярбург, Расейская імпэрыя;
Пахаваны	Касьцёл Сьвятога Станіслава ў Санкт-Пецярбургу[d];
Род	Богуш-Сестранцэвічы
Бацькі	Ян Богуш-Сестранцэвіч[d]; Карнелія з Адынцоў[d]
Дзейнасьць	пісьменьнік, каталіцкі сьвятар, каталіцкі дыякан, каталіцкі біскуп

Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Богуш.

Станісла́ў Бо́гуш-Сестранцэ́віч (3 верасьня 1731, маёнтак Занкі Ваўкавыскага павету^[2] — 1 сьнежня 1826) — беларускі^[2] рэлігійны дзяяч, літаратар, навуковец.

Біяграфія

Раньнія гады

З пратэстанцкага шляхецкага роду Богуш-Сестранцэвічаў гербу ўласнага, сын Івана, старадубскага кусташа, і Карнэліі з Адзінцовых, каталічкі паводле веры.

Родным пляменьнікам пісьменьніка быў Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч.

Будучы кальвіністам, скончыў Слуцкую гімназію, працягваў навучаньне ва ўнівэрсытэтах Караляўца, Франкфурта, Амстэрдама і Лёндана.

Служыў у пяхоце прускага войска, у літоўскай кавалерыі. У 1761 годзе пайшоў у адстаўку ў чыне капітана. За час службы ў войску не нажыў багацьця, таму ўладкаваўся настаўнікам да Радзівілаў. У гэты час ён зьмяніў сваю веру і прыняў каталіцтва. Паспрыяць гэтаму маглі розныя прычыны: магчыма, гэта вяртаньне да веры маці; альбо няўдалае каханьне, калі дзяўчына не пажадала выйсьці замуж за кальвініста, але і не дачакалася, пакуль ён зьменіць веру^[2]; або цікавасьць каталіцкага ордэна піяраў да вельмі адукаванага маладога чалавека; або звычайна жаданьне зрабіць кар’еру.

Кар’ера

У 1762 годзе праслухаў курс багаслоўя ў галоўнай калегіі піяраў у Варшаве, у наступным годзе пасьвечаны ў духоўнае званьне. Пробашч у Бабруйскскай і Гомельскай парафіяў.

3 кастрычніка 1773 году — тытулярны біскуп Малінскі (Mallus), атрымаў празначэньне на Беларускую суфраганію Віленскай арцыдыяцэзыі.

У 1780 годзе маскоўская гаспадыня Кацярына II зьвярнулася да папы Піюса VI па дазвол на стварэньне на Беларусі каталіцкага арцыбіскупства са сталіцай у Магілёве на чале з С. Богуш-Сестранцэвічам.

8 сьнежня 1783 году атрымаў прызначэньне на афіцыйна ўтвораную Ватыканам Магілёўскую арцыдыяцэзыю. Арцыбіскупства складалася з касьцёлаў у Магілёўскай, Віцебскай і Кіеўскай губэрнях, а таксама ў цэнтральнай частцы Расейскай імпэрыі.

Заснаваў Магілёўскую друкарню (1774 год), у якой выдавалася духоўная і сьвецкая літаратура, урадавыя пастановы. З 1780 году жыў у Магілёве, дзе ў 1783 годзе адкрыўся заснаваны ім тэатар, кіраўніком якога быў А. Жукоўскі, мастаком — А. Главацкі.

З 1801 году і да канца сваіх дзён жыў у Пецярбургу. Апекваўся навукай і сам працаваў у галіне гісторыі, філялёгіі, мэдыцыны і інш. У 1813 годзе прэзыдэнт Вольнага эканамічнага таварыства і часова — прэзыдэнт Расейскай Акадэміі навук.

Вёў пасьпяховую гаспадарчую дзейнасьць: заснаваў бровар і суконную фабрыку, у яго працавалі друкары і дываноўшчыкі, меў цудоўную аранжарэю ў Буйнічах.

Да канца жыцьця заставаўся арцыбіскупам Магілёўскім, мітрапалітам рымска-каталіцкіх цэркваў Расеі, адміністратарам Віленскай вакантнай эпархіі, старшынём рымска-каталіцкай духоўнай калегіі.

Кавалер ордэнаў Андрэя Першазваннага, Аляксандра Неўскага, крыжоў Уладзімера Вялікага і Ганны першай ступені, Белага арла сьвятога Станіслава і Яна Ерусалімскага.

Уласную маёмасьць пакінуў сваякам; бібліятэку (3 тысячаў тамоў), грашовыя сродкі (20 тысячаў рублёў), розныя навуковыя рэчы і прылады — касьцёлу сьвятога Станіслава ў Пецярбургу; дом у Магілёве — Магілёўскай рымска-каталіцкай кансысторыі. Ягоных слугаў нашчадкі мусілі вызваліць з прыгону.

Памёр на 96 годзе жыцьця, спачыў ў касьцёле сьвятога Станіслава ў Пецярбургу.

Творчасьць

Прыхільнік ідэяў гуманізму і асьветніцтва, спрыяў адкрыцьцю школаў на Беларусі, разьвіцьцю кнігадрукаваньня.

Аўтар вершаў, казаньняў і іншых дыдактычных твораў. Напісаў, паставіў і выдаў у Магілёве вершаваную трагедыю «Гіцыя ў Таўрыдзе» (1783), а таксама трагедыю ў пяці дзеях «Ора» (1788).

У 1793 годзе ў Магілёве была выйшла кніга «Аб Заходняй Русі» (на польскай мове). Пазьней напісаў «Гісторыю Таўрыі» (1800), «Аб паходжаньні славян і сарматаў» (1812). Апроч таго, у рукапісах пакінуў паэмы «Выратаваны кароль» і «Аб узяцьці Ачакава». Таксама, магчыма, С. Богуш-Сестранцэвіч склаў «Граматыку літоўскаю» са слоўнікам (не публікавалася, рукапіс ня знойдзены) — Адам Мальдзіс, а за ім Генадзь Каханоўскі, мяркуюць, што пад «літоўскай» мовай, мабыць, мелася на ўвазе беларуская, аднак Сяргей Запрудзкі паказаў, што ў разьдзеле пра літоўскую мову сваёй «Гісторыі сарматаў і славян...» (1812) С. Богуш-Сестранцэвіч дае словы ugnis, akis, wodas, bailus, bruwis, то бок пад «літоўскай» мовай разумее летувіскую^[3].

Захапляўся помнікамі старажытнасьці, зьбіраў манускрыпты.

Галерэя

Іканаграфія Станіслава Богуш-Сестранцэвіча
Невядомы мастак, XVIII ст.
Невядомы мастак, XVIII ст.
Ян Дамель, 1820 г.
Ю. Хрышчановіч, 1827 г.

Ю. Хрышчановіч, 1850 г.
Невядомы мастак, 1890 г.
Невядомы мастак, XIX ст.
Невядомы мастак, 1902 г.

Крыніцы

^ ^а ^б Храневич К. И. Сестренцевич-Богуш, Станислав (рас.) // Русский биографический словарь / под ред. А. А. Половцов — СПб: 1904. — Т. 18. — С. 388—392.
^ ^а ^б ^в Каханоўскі Г. Богуш-Сестранцэвіч Станіслаў Іванавіч // ЭГБ. — Мн.: 1994 Т. 2. С. 52.
^ Назвы беларускай мовы ў працах даследчыкаў пачатку ХІХ ст. // Беларуская мова і мовазнаўства: ХІХ стагоддзе. — Менск: БДУ, 2013. — С. 97.

Літаратура

Каханоўскі Г. Археалогія і гістарычнае краязнаўства Беларусі ў 16—19 стст. — Менск, 1984. — С. 11—22.
Філіповіч І. Міфы і праўда аб Магілёве. — Магілёў, 1993. — С. 77—79.
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1994. — Т. 2: Беліцк — Гімн. — 537 с. — ISBN 5-85700-142-0
Яцкевіч З. Станіслаў Богуш-Сестранцэвіч // «Веснік Магілёва», 11 сьнежня 1992.
Stanislaus Bohush v. Siestrzencewicz, ein polnischer Malev // Shein werfer (Wilna). - № 34, 2 Gilbhart 1916.

Вонкавыя спасылкі

Богуш-Сестранцэвіч С.. Сайт Магілёўскай абласной бібліятэкі. Праверана 12 студзеня 2011 г.
Святлана Марозава. Станіслаў Богуш-Сестранцэвіч. Сайт «Хрысціянства ў гістарычным лёсе беларускага народа». Праверана 12 студзеня 2011 г.

[_9892765ab98a465e-1] а ^б Храневич К. И. Сестренцевич-Богуш, Станислав (рас.) // Русский биографический словарь / под ред. А. А. Половцов — СПб: 1904. — Т. 18. — С. 388—392.

[ehb-2] а ^б ^в Каханоўскі Г. Богуш-Сестранцэвіч Станіслаў Іванавіч // ЭГБ. — Мн.: 1994 Т. 2. С. 52.

[3] Назвы беларускай мовы ў працах даследчыкаў пачатку ХІХ ст. // Беларуская мова і мовазнаўства: ХІХ стагоддзе. — Менск: БДУ, 2013. — С. 97.

[1]

[2]

[3]