Ян Дамель

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Ян Дамель
Jan Damiel. Ян Дамель (XIX).jpg
Ян Дамель. Аўтапартрэт
Дата нараджэньня 1780(1780)
Месца нараджэньня Мітава, Курляндыя
Дата сьмерці 30 жніўня 1840
Месца сьмерці Менск
Месца пахаваньня
Месца вучобы
Занятак маляр
Месца працы
Жанры партрэт, гістарычны жывапіс і рэлігійнае мастацтва[d]
Плынь клясыцызм, рамантызм

Ян Дамель (1780, Мітава ў Курляндыі — 30 жніўня 1840, Менск) — беларускі маляр, прадстаўнік мастацкай школы Віленскага ўнівэрсытэту. Пакінуў значны сьлед у мастацтве сучасных Беларусі і Летувы.

Біяграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Скончыў Віленскі ўнівэрсытэт (1809), быў вучнем вядомых мастакоў Ф. Смуглевіча і Я. Рустэма. У 1809—1820 выкладаў на катэдры малюнку і малярства.

У 1820 праз хлусьлівае абвінавачаньне расейскія ўлады саслалі Я. Дамеля ў Сыбір[1]. Знаходзіўся ў ссылцы ў Табольску, Томску, Енісейску. Выконваў размалёўку тамтэйшых бажніцаў, зблізіўся з кіраўніком Сыбіры графам М. Сьпяранскім, што аблегчыла ягоную долю ссыльнага і дапамагло хутчэй вярнуцца на радзіму.

Па вызваленьні з 1822 жыў у Менску.

Пахавалі мастака ў Касьцёле Ўзвышэньня Сьвятога Крыжа на Кальварыйскіх могілках Менску. Замест помніка над ягонай магілай павесілі карціну «Маленьне збаўцы», якую Я. Дамель лічыў адным з найлепшых сваіх твораў.

Творчасьць[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Аўтапартрэт, 1817

Творчасьць Яна Дамеля сфармавалася пад уплывам клясыцызму[2].

Пісаў пераважна на гістарычныя тэмы: «Сьмерць магістра крыжаносцаў Ульрыха фон Юнгінгена ў бітве пад Грунвальдам», «Сьмерць князя Панятоўскага» (абедзьве 1820-я), «Хрышчэньне славянаў», «Сьмерць Глінскага ў няволі», «Вызваленьне Т. Касьцюшкі зь цямніцы» (1830-я), «Твардоўскі паказвае Жыгімонту Аўгусту цень яго жонкі Барбары», «Напалеон на бівуаку пад Аўстэрліцам», «Адступленьне французаў праз Вільню ў 1812» і іншыя.

Сярод працаў мастака партрэты князя Д. Радзівіла, графаў Я. Храптовіча, К. Тышкевіча, рэктара Віленскага ўнівэрсытэту С. Малеўскага, ксяндза Ф. Галанскага, «М. Равіч з сынам», «Атон Горват з жонкай», «Валадковіч з жонкай», М. Сьпяранскага, С. Строганава, Е. Кабылінскага і іншых. Уласьцівасьцю найлепшых зь іх зьяўляецца тонкая псыхалягічная характарыстыка. Некаторыя партрэты (аўтапартрэт, партрэт прафэсара Я. Рустэма) маюць рысы рамантызму.

Выканаў таксама творы рэлігійнай тэматыкі: «Сьвятая Дзева зь дзіцем», «Хрыстос і самарыцянка», «Адрачэньне Сьвятога Пятра», «Палажэньне ў труну», «Маленьне пра чашу», «Спакушэньне Хрыста», «Агар у пустыні».

Стварыў пэйзажы Менску і ягоных ваколіцаў, малюнкі і замалёўкі на тэмы побыту народаў Сыбіры.

Галерэя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ ДАМЕЛЬ Ян // Маракоў Л.У. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі, 1794—1991. Энц. даведнік. У 10 т. Т. 2. — Мн:, 2003. ISBN 985-6374-04-9.
  2. ^ Дамель Ян // ЭГБ. — Менск: 1996 Т. 3. С. 203.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]