Ян Дамель

Ян Дамель
Ян Дамель. Аўтапартрэт
Дата нараджэньня	1780(1780)
Месца нараджэньня	Мітава, Курляндыя
Дата сьмерці	30 жніўня 1840
Месца сьмерці	Менск
Месца пахаваньня	Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа (Менск) Кальварыйскія могілкі
Месца вучобы	Віленскі ўнівэрсытэт
Занятак	маляр
Месца працы	Віленскі ўнівэрсытэт
Жанры	партрэт, гістарычны жывапіс і рэлігійнае мастацтва[d]
Плынь	клясыцызм, рамантызм
Ян Дамель у Вікісховішчы

Ян Дамель (1780, Мітава ў Курляндыі — 30 жніўня 1840, Менск) — беларускі маляр, прадстаўнік мастацкай школы Віленскага ўнівэрсытэту. Пакінуў значны сьлед у мастацтве сучасных Беларусі і Летувы.

Біяграфія

Скончыў Віленскі ўнівэрсытэт (1809), быў вучнем вядомых мастакоў Ф. Смуглевіча і Я. Рустэма. У 1809—1820 выкладаў на катэдры малюнку і малярства.

У 1820 праз хлусьлівае абвінавачаньне расейскія ўлады саслалі Я. Дамеля ў Сыбір. Знаходзіўся ў ссылцы ў Табольску, Томску, Енісейску. Выконваў размалёўку тамтэйшых бажніцаў, зблізіўся з кіраўніком Сыбіры графам М. Сьпяранскім, што аблегчыла ягоную долю ссыльнага і дапамагло хутчэй вярнуцца на радзіму.

Па вызваленьні з 1822 жыў у Менску.

Пахавалі мастака ў Касьцёле Ўзвышэньня Сьвятога Крыжа на Кальварыйскіх могілках Менску. Замест помніка над ягонай магілай павесілі карціну «Маленьне збаўцы», якую Я. Дамель лічыў адным з найлепшых сваіх твораў.

Творчасьць

Аўтапартрэт, 1817

Творчасьць Яна Дамеля сфармавалася пад уплывам клясыцызму.

Пісаў пераважна на гістарычныя тэмы: «Сьмерць магістра крыжаносцаў Ульрыха фон Юнгінгена ў бітве пад Грунвальдам», «Сьмерць князя Панятоўскага» (абедзьве 1820-я), «Хрышчэньне славянаў», «Сьмерць Глінскага ў няволі», «Вызваленьне Т. Касьцюшкі зь цямніцы» (1830-я), «Твардоўскі паказвае Жыгімонту Аўгусту цень яго жонкі Барбары», «Напалеон на бівуаку пад Аўстэрліцам», «Адступленьне французаў праз Вільню ў 1812» і іншыя.

Сярод працаў мастака партрэты князя Д. Радзівіла, графаў Я. Храптовіча, К. Тышкевіча, рэктара Віленскага ўнівэрсытэту С. Малеўскага, ксяндза Ф. Галанскага, «М. Равіч з сынам», «Атон Горват з жонкай», «Валадковіч з жонкай», М. Сьпяранскага, С. Строганава, Е. Кабылінскага і іншых. Уласьцівасьцю найлепшых зь іх зьяўляецца тонкая псыхалягічная характарыстыка. Некаторыя партрэты (аўтапартрэт, партрэт прафэсара Я. Рустэма) маюць рысы рамантызму.

Выканаў таксама творы рэлігійнай тэматыкі: «Сьвятая Дзева зь дзіцем», «Хрыстос і самарыцянка», «Адрачэньне Сьвятога Пятра», «Палажэньне ў труну», «Маленьне пра чашу», «Спакушэньне Хрыста», «Агар у пустыні».

Стварыў пэйзажы Менску і ягоных ваколіцаў, малюнкі і замалёўкі на тэмы побыту народаў Сыбіры.

Галерэя

• Працы Яна Дамеля
• 

  Вызваленьне Т. Касьцюшкі зь цямніцы

• 

  Бітва пад Венай

• 

  Партрэт Тамаша Ваўжэцкага

• 

  Партрэт Станіслава Богуш-Сестранцэвіча

Літаратура

• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Менск: БелЭн, 1996. — Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя. — 527 с. — ISBN 985-11-0041-2
• Маракоў Л.У. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі, 1794—1991. Энц. даведнік. У 10 т. Т. 2. — Мн:, 2003. ISBN 985-6374-04-9.

Вонкавыя спасылкі

• Творы Дамеля з калекцыі Нацыянальнага музэю ў Варшаве
• Жывапіс і графіка Дамеля з калекцыі Літоўскага мастацкага музэю