Сураскі раён (Бранская вобласьць)
| Сураскі раён | |
| Суражский район | |
| Агульныя зьвесткі | |
|---|---|
| Краіна | Расея |
| Статус | раён |
| Уваходзіць у | Бранскую вобласьць |
| Адміністрацыйны цэнтар | Сураж |
| Дата ўтварэньня | 1929 |
| Насельніцтва | 26,5 тыс. |
| Плошча | 1120 км² |
| Месцазнаходжаньне Сураскага раёну | |
| |
 Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы | |
Сура́скі раён — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка на паўночным захадзе Бранскай вобласьці Расеі. Адміністрацыйны цэнтар — места Сураж.
Геаграфія
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Плошча раёну складае 1128,37 км², працягласьць тэрыторыі з поўначы на поўдзень 52 км, з захаду на ўсход 39 км.
Мяжуе:
- на поўначы з Касьцюковіцкім і Хоцімскім раёнамі Магілёўскай вобласьці Беларусі;
- на захадзе з Гардзееўскім раёнам Бранскай вобласьці;
- на ўсходзе з Мглінскім раёнам Бранскай вобласьці;
- на поўдні з Клінцоўскім і Ўнецкім раёнамі Бранскай вобласьці.
Асноўныя рэкі — Іпуць, Іржач. Сураскі раён утвораны ў 1929 годзе.
Гісторыя
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]5 ліпеня 1944 году Ўказам Прэзыдыюму Вярхоўнага Савету СССР была ўтворана Бранская вобласьць, у склад якой, нароўні зь іншымі, быў далучаны і Сураскі раён. У 1963 годзе раён быў скасаваны, у 1965 годзе — адноўлены.
Дэмаграфія
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]На тэрыторыі раёну пражывае 25 310 чалавек, у тым ліку 11 730 чалавек у раённым месьце Суражы і 13 580 чалавек у сельскай мясцовасьці. Агульная колькасьць населеных пунктаў муніцыпальнага раёну 123. Дэмаграфічная сытуацыя характарызуецца адмоўным натуральным прыростам. Штогод насельніцтва раёну скарачаецца ў сярэднім на 350 чалавек. Працаздольнае насельніцтва складае 54,13% ад агульнай колькасьці жыхароў, пэнсіянэры 35,36%.
Паселішчы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]У 2005 годзе пасьля муніцыпальнай рэформы ў раёне засталося 1 мескае паселішча і 7 сельскіх паселішчаў:
- Сураскае мескае паселішча
- Аўчынскае сельскае паселішча
- Дзегцяроўскае сельскае паселішча
- Дубраўскае сельскае паселішча
- Куласкае сельскае паселішча
- Лапазьненскае сельскае паселішча
- Ніўнянскае сельскае паселішча
- Улазавіцкае сельскае паселішча
Найболей буйныя сельскія паселішчы: Ніўнае, Лапазна, Кулагі, Улазавічы, Аўчынец, Лялічы, Душацін, Сьлішча, Калінкі.
Эканоміка
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Прыярытэтнымі галінамі эканомікі муніцыпальнай адзінкі зьяўляюцца папяровая і лёгкая прамысловасьць, сельская гаспадарка, малочна-перапрацоўчая і харчовая прамысловасьць, таксама ў раёне маюцца прадпрыемствы электраэнэргетыкі, транспарту, сувязі, жыльлёва-камунальнай гаспадаркі, гандлю і побытавага абслугоўваньня.
Прамысловасьць
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Асноўная доля вырабленай у раёне прамысловай прадукцыі даводзіцца на папярова-цэлюлозную галіну. Прамысловасьць раёну прадстаўлена наступным шэрагам местаўмацоўваючых прадпрыемстваў:
- Прадпрыемства цэлюлозна-папяровай прамысловасьці ЗАТ «Пралетар»,
- Малакаперапрацоўчае прадпрыемства ААТ «Суражмалпрам»,
- Кравецкая фабрыка «Суражанка»,
- Сураскі філіял ААТ «Бранскхлеб».
Транспарт
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Праз раён праходзіць чыгунка Ворша — Унеча.
Культура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]У мястэчку Лялічы (15 км ад Суража) знаходзіцца маёнтак пана Завадоўскага: архітэктурны ансамбль Царквы Сьвятой Кацярыны, Зімовага палаца, Летняга палаца (цалкам разбураны). Архітэктар збудаваньняў — Джакомо Кварэнгі. Пэрыяд будаўніцтва сядзібы Лялічы — другая палова XVII стагодзьдзя.
Славутасьці
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Настаўніцкая сэмінарыя ў м. Сураж (1909 г.)
- Вышэйшая пачатковая вучэльня ў м. Сураж (1898 г.)
- Капліца-пахавальня ў м. Сураж (пачатак XX стагодзьдзя)
- Царква Покрыва Прасьв. Багародзіцы ў с. Высакаселішча (XVIII—XIX стагодзьдзі)
- Сядзіба Іскрыцкіх у с. Далісічы (сярэдзіна XIX стагодзьдзя)
- Царква Усьпеньня Прасьв. Багародзіцы ў с. Далісічы (XX стагодзьдзе)
- Царква Сьв. ап. Іаана Багаслова ў с. Дубраўка (пачатак XVIII стагодзьдзя)
- Царква Сьв. Васіля ў с. Душацін (канец XIX стагодзьдзя)
- Царква Усьпеньня Прасьв. Багародзіцы ў с. Крамова
- Сядзіба Завадоўскага ў с. Лялічы (канец XVIII стагодзьдзя)
- Царква Сьв. пак. Кацярыны ў с. Лялічы
- Царква Раства Багародзіцы ў с. Ніўнае (канец XIX стагодзьдзя)
Асобы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Рыгор Есімонтаўскі (1785—1851) — землеўладальнік, шляхціч, этнограф які вывучаў беларусаў Бранскага краю.[1]
- Пётар Васільевіч Завадоўскі (10 (21) студзеня 1739 — 10 (22) студзеня 1812) — былы гаспадар сядзібы ў мястэчку Лялічы, таемны дараднік, сэнатар, першы міністар народнай асьветы Расеі, кіраўнік Дэпартамэнту Законаў Дзяржаўнай Рады, фаварыт Кацярыны II[2]. Вучыўся ў Воршы ў езуіцкай школе, адтуль ён вынес веды польскай мовы. Гэта дало яму магчымасьць уваходзіць у зносіны з польскімі арыстакратамі (Чартарыйскім, Патоцкім, Чацкім). Паходзіў з польскага шляхоцкага роду гербу Равіч[3], прадстаўнікі якога перасяліліся ва Ўкраіну ў сярэдзіне XVII стагодзьдзя, нарадзіўся у мястэчку Красновічы Старадубскага палку.
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ Андрэй Катлярчук. Беларусы Бранскага краю. Этнічная гісторыя і сучаснасць // ARCHE, 2-2001 (Народны нумар)
- ^ Н. Василенко. Завадовский Петр Васильевич // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб, 1890—1907.
- ^ Частка 1 Агульнага гербоўніка дваранскіх родаў Расеі, стар. 31 (рас.)
Вонкавыя спасылкі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу] Сураскі раён (Бранская вобласьць) — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
- Сайт места Сураж (рас.)
- Сайт Адміністрацыі Сураскага раёна Бранскай вобласьці (рас.)
- Сайт Адміністрацыі Бранскай вобласьці (рас.)
- Сураскі раён на Radzima.org
| |||||||||||||
