Герб Малдовы

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Герб Малдовы
Герб Малдовы
Малы герб
Малы герб
Апісаньне
Зацьверджаны 3 лістапада 1990
Выкарыстаньне дзяржаўны герб Малдовы
Аўтар гербу Георге Врабие, Мария Догару

Герб Малдо́вы ўяўляе сабой перасечаны шчыт, у верхняй частцы якога — чырвонае поле, у ніжняй — сіняе. У цэнтры шчыта намаляваная галава зубра, паміж рогамі якога разьмешчаная васьміпрамянёвая зорка, справа ад галавы — пяціпялёсткавая ружа, зьлева — паўмесяц, зьвернуты і зьлёгку нахілены налева. Усе элемэнты на шчыце залацістыя (жоўтыя). Шчыт зьмешчаны на грудзі арла, трымальнага ў дзюбе залатой крыж (арол-крыжак), у кіпцюрах: справа — зялёную аліўкавую галіну, зьлева — залаты скіпэтар.

Герб Малдовы разьмешчаны ў цэнтры сьцяга Малдовы.

Гісторыя стварэньня[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Увесну 1990 году Вярхоўная Рада МССР абвясьціла конкурс на стварэньне новага дзяржаўнага гербу наўзамен гербу Малдаўскай ССР. 12 траўня 1990 году было прызначанае журы конкурсу, у якое ўвайшлі 13 дэпутатаў, у ліку якіх Мірча Снэгур (старшыня), Іён Баршэвіч, Мікалаю Дабіжа, Міхай Катарабай і іншыя. Было прадстаўлена 130 прац, выкананых ста мастакамі (некаторыя прадставілі па некалькі варыянтаў). Каляровыя фатаграфіі шасьці лепшых прац павезлі ў Бухарэст, у дзяржаўную камісію па геральдыцы.

Быў абраны варыянт, прапанаваны мастаком Георгу Врабіе. Віцэ-старшыня камісіі па геральдыцы Марыя Догару стала суаўтарам гербу па пытаньнях тэорыі. Ёй прыналежыла думка разьмясьціць у ніжняй частцы выявы аліўкавую галіну, якая адлюстроўвае імкненьне народа да міру. Першапачаткова арол быў складзены ў шчыт, але яго было вырашана прыбраць.

2 лістапада 1990 году новы герб Малдовы быў зацьверджаны на Прэзыдыўме Вярхоўнай Рады МССР, а 3 лістапада адбылося пленарнае паседжаньне Вярхоўнай Рады, на якім за праект гербу Врабіе-Догару прагаласавалі 243 дэпутата, двое — супраць, 11 — устрымаліся. Неўзабаве выява дзяржаўнага гербу па замове газэты «Молдова Суверанэ» было аддрукавана ў друкарні выдавецтва «Унівэрсул» тыражом у 20 тысяч асобнікаў.

Гістарычныя гербы Малдовы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Герб Малдовы на манэце Пятра I Мушата 1375—1391 гг.

Герб Малдаўскага княства[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Цэнтральнай геральдычнай постацьцю гербу Малдаўскага княства, зьяўляецца галава тура (зубра). Калі і ў якім асяродзьдзі паўстала паданьне аб сымбалі сувэрэннай тэрыторыі ў выглядзе галавы тура, дасьледнікі не змаглі пакуль адказаць з вызначанай упэўненасьцю. Некаторыя зь іх спрабавалі разгледзець паходжаньне сымбаля ў выглядзе галавы тура праз прызму старажытнага паляўнічага культу, існавалага ў Паўночных Карпатах і які сканчаўся забіцьцём і ахвярапрынашэньнем тура (зубра) на беразе ракі, што, у прыватнасьці, можа растлумачыць як легенду аб утварэньні Малдовы, так і геральдычная выява толькі галовы, а не ўсёй жывёлы.

І. Н. Мэнэску, абапіраючыся на легенду аб Драгашы, мяркуе, што гэты старажытны культ — забіцьцё зьвера — зьяўляецца сымбалем заваяваньня і ўхіленьня мясцовай дынастыі, якая валодала радавым сымбалем у выглядзе галавы тура. Р. Гасаўэр выяўляе шэраг геральдычных выяў у выглядзе галавы тура (зубра) у гербах розных краін і правінцый (Мэклембург-Швэрын, Мэклембург-Штрэліц, Сігет-Марамурэш), у радавых гербах вугорскага двараніна Баласа, швэда Аксэнштэрна, у польскіх гербах (Глова Бавола, Венява), а гэтак жа ў гербах гарадоў Каліц і Познань. Ён жа высунуў гіпотэзу аб тым, што адна з местых дынастый у першай палове XIV стагодзьдзя, магчыма, атрымала ў свой герб выяву галавы тура (зубра) ад Уладзіслава I Лакетока па выпадку пераможнага паходу супраць Брандэнбургаў (1325) з удзелам малдаўскіх ваяроў. Пазьней род дынастыі альбо загас, альбо быў пакораны іншым, а герб стаў сымбалем малдаўскай зямлі.

У сваіх дасьледаваньнях Г. Брэцяну лічыў, што трансільванскі ваявода Мікалай Сірока, які задумаў крыжовы паход супраць татараў у 1343 годзе ад імя свайго сюзэрэна караля Людовіка, мог надзяліць геральдычным сымбалем у выглядзе галавы тура аднаго з малдаўскіх ваявод, якія праславіліся ў бітвах. Г. Балш, прывядучы факт прысутнасьці каранаванай галавы зубра на гербе польскай правінцыі Каліц, пахілены бачыць польскі ўплыў на паходжаньне гербу Малдовы.

Р. Вуя сьцьвярджае аўтарства Драгаша ў стварэньні свайго фамільнага гербу, магчыма, таму што радзіма яго Сыгет (Трансільванія), у гербе якога існуе геральдычная выява галавы тура, а можа быць, у знак памяці аб яго легендарнаму паляваньню. М. Бэрза і Д. Чарнавадзяну лічаць, зьяўленьне дзяржаўнага гербу зьвязана зь імем Багдана I. К. Кірыцэску зьвязвае зьяўленьне гербу Малдовы зь імем Пятра I Мушата.

Цэнтральная геральдычная постаць (галава тура) гербу дапоўненая спадарожнымі элемэнтамі. Адным зь іх зьяўляецца зорка, разьмешчаная паміж рогамі. Па левым і правым боку галавы, знак сонца — ружа (разэтка) і паўмесяц. Паўмесяц вядомы ў польскай, нямецкай і вугорскай геральдыцы з XII стагодзьдзя, дзе ён заўсёды спалучаўся са знакам сонца.

Першы вядомая выява гербу Малдовы — галава тура (зубра) са зоркай паміж рогамі, з ружай і паўмесяцам па баках зьяўляецца на пячатцы Пятра Мушата ад 1377 году. На пячатцы ўтрымоўваецца легенда: «Petrus voivoda Moldaviensis». Герб зьявіўся і на манэтах чаканкі Пятра Мушата. На асабовым боку манэт, такіх як грошы, у кропкавым крузе заўсёды адлюстроўвалася галава тура з ліравідна-выгнутымі рогамі, паміж якімі зьмешчаная пяціканцовая зорка. Побач з пысай тура разьмешчаныя разэтка і паўмесяц, не мелыя выразна фіксаванага месцу — яны могуць зьмяняцца месцамі. Гаспадарскія пячаткі заўсёды адлюстроўвалі герб Малдовы і маглі ўтрымоўваць легенды на славянскай мове. Як напрыклад: «Печать ио Романа воевода Земле Молдавской» на пячатцы да дакумэнта ад 30 сакавіка 1392 году.

На пячатцы да граматы, падпісанай Аляксандрам Добрым значыцца: «Печать Олександра воеводы, господарь Земли Молдавской». На пячатках другой паловы XV стагодзьдзя — Стэфана Вялікага герб Малдовы суправаджае сьціплая і поўная вартасьці легенда: «Печать Ио Стефана воевода Земли Молдавской…» Да XVII стагодзьдзя да гербу Малдовы сталі дадаваць рэгаліі гаспадара: буздуган (булаву) і меч.

Герб Малдовы апеў у вершах вялікі малдаўскі кніжнік мітрапаліт Дасафтэй:

«Галава тура, шляхетнага зьверу,
Азначае незвычайную сілу краіны…».

Герб Бэсарабскай губерні[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Асноўны артыкул: Герб Бэсарабскай губерні

Герб МДР 1917—1918 гг.[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Асноўны артыкул: Герб Малдаўскай Дэмакратычнай Рэспублікі

Асноўны элемэнт гербу — шчыт, на якім намаляваная галава тура. Паміж рогамі якога пяціканцовая зорка, справа — ружа, зьлева — паўмесяц.

Герб Малдаўскай АССР[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Герб АМССР 1927—1938 гг.

У Канстытуцыі Аўтаномнай Малдаўскай ССР (23.04.1925) гаварылася (артыкул 48): «Аўтаномная Малдаўская Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка мае свае дзяржаўныя герб і сьцяг, усталяваныя Малдаўскім Цэнтральным Выканаўчым Камітэтам і якія зацьвярджаюцца Ўсеўкраінскім Цэнтральным Выканаўчым Камітэтам» 4 верасьня 1925 году на паседжаньні Прэзыдыюму ЦВК АМССР было заслуханае пытаньне «Аб конкурсе на праект дзяржаўных герба і сьцяга АМССР», уся праца па разглядзе праектаў была ўскладзеная на адмыслова створаную камісію. 21 верасьня Малы Прэзыдыўм ЦВК АМССР разгледзеў на сваім паседжаньні атрымалыя найбольшую падтрымку праекты гербу і сьцягу. Малы Прэзыдыўм ЦВК ухваліў праекты, але занёс зьмены. У сярэдзіне 19 кастрычніка 1925 году ЦВК АМССР на сваім паседжаньні зацьвердзіў вышэйапісаныя праекты дзяржаўнага гербу і сьцягу АМССР.

Герб Малдаўскай АССР па Канстытуцыі, прынятай Надзвычайным VII Усемалдаўскім зьездам Саветаў 6 студзеня 1938 году, уяўляў сабой герб Украінскай ССР з даданьнем надпісаў на малдаўскай мове. Дзяржаўным гербам Малдаўскай Аўтаномнай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі зьяўляецца Дзяржаўны герб УССР, які складаецца з залатых сярпа і молата, намаляваных на чырвоным фоне ў прамянях сонца, апраўленых каласамі, з надпіс «УРСР» і «Пролетарі всіх країн, єднайтеся!» на ўкраінскай і малдаўскай мовах, з даданьнем пад надпісам «УРСР» літарамі меншага памеру надпісу «Молдавська АРСР» на ўкраінскай і малдаўскай мовах.

Герб Малдаўскай ССР[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Герб АМССР 1938—1940 гг.
Герб МССР 1941—1990 гг.

Дзяржаўны герб Малдаўскай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі з 1941—1990 гг. уяўляў сабой выяву сярпа і молата ў прамянях сонца і ў апраўленьні каласоў і катахаў кукурузы з гірляндай з гронкаў вінаграду і плёну, з надпісамі на чырвонай стужцы: унізе «РССМ». На правым боку на расейскай мове: «Пралетары ўсіх краін, злучайцеся!», на левай — на малдаўскай мове «Пролетарь дин тоате цэриле, уници-вэ!» У верхняй частцы гербу — пяціканцовая зорка.

Іншыя гербы Малдовы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Глядзіце таксама[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]