Вэпская мова

	Вэпская мова
	vepsän kel'
Ужываецца ў	Расеі
Рэгіён	Карэлія, Ленінградзкая і Валагодзкая вобласьці
Колькасьць карыстальнікаў	3613 чалавек
Клясыфікацыя	Уральская сям'я Фіна-вугорская галіна Фіна-волская група Прыбалтыйска-фінская падгрупа; ; ;
Афіцыйны статус
Афіцыйная мова ў	Вэпскае нацыянальнае сельскае паселішча (Валагодзкая вобласьць); Шокшынскае вэпскае сельскае паселішча (Карэлія)
Дапаможная мова ў	—
Рэгулюецца	—
Статус:	6b Пад пагрозай[d]
Пісьмо	лацінскае пісьмо і вэпская пісьмовасьць[d]
Коды мовы
ISO 639-1	—
ISO 639-2(Б)	—
ISO 639-2(Т)	—
ISO 639-3	vep
SIL	vep

Вэ́пская мова — мова прыбалтыйска-фінскае падґрупы фіна-волскае ґрупы фіна-вугорскае галіны ўральскае моўнае сям’і, на якой размаўляе фіна-вугорскі народ вэпсы.

Распаўсюджаная галоўным чынам на паўднёвым усходзе рэспублікі Карэлія (Прыанескі раён), Валагодзкай вобласьці (Выцягорскі і Бабаеўскі раёны), Ленінградзкай вобласьці (Баксітагорскі, Ладзейнапольскі, Падпароскі й Ціхвінскі раёны), а таксама ў некаторых асобных вёсках вэпскіх перасяленцаў у Кемераўскай і Іркуцкай абласьцёх.

Колькасьць носьбітаў

У 2010 годзе паводле Ўсерасейскага перапісу насельніцтва адзначана прыкладна 3600 чалавек, якія размаўляюць на вэпскай мове. У 2002 годзе гэтая колькасьць складала 5750 чалавек^[3]. Паводле перапісу насельніцтва СССР у 1989 годзе гэтая колькасьць складала прыкладна 6400 чалавек.

Улучана ў Атляс зьнікаючых моваў паводле вэрсіі ЮНЭСКО^[4].

Агульная характарыстыка

Пісьмовасьць

Першыя працы па стварэньні літаратурнага стандарту й артаґрафіі мовы пачаліся ў 1930 гадох. Ужо ў тыя часы вэпская пісьмовасьць базавалася на лацінскай ґрафіцы. У 1937 годзе альфабэт быў пераведзены на кірыліцу, але ў нашыя часы на практыцы ён ужываецца вельмі рэдка.

У нашыя часы вэпская пісьмовасьць таксама засноўваецца на лацінскім альфабэце, але сёньняшні альфабэт адрозьніваецца ад альфабэту 1930 гадоў.

Сучасны вэпскі альфабэт

A a	B b	C c	Č č	D d	E e	F f	G g
H h	I i	J j	K k	L l	M m	N n	O o
P p	R r	S s	Š š	Z z	Ž ž	T t	U u
V v	Ü ü	Ä ä	Ö ö	’

Дыялекты

Існуе 4 дыялекты вэпскае мовы, адзін зь якіх ужо зьяўляецца мёртвым.

† Ісаеўскі — дыялект, на якім размаўлялі на тэрыторыі сучаснага Каргапальскага раёну (Архангельская вобласьць). Вымер на мяжы ХІХ і ХХ стагодзьдзяў
Паўднёвы — распаўсюджаны на тэрыторыі Баксітагорскага раёну Ленінградзкае вобласьці
Паўночны — распаўсюджаны на крайнім паўночным усходзе і паўднёвым усходзе Карэліі (бераг Анескага возера)
Сярэдні — распаўсюджаны ў значнай частцы паўночнага ўсходу Ленінградзкае вобласьці (Ладзейнапольскі, Падпароскі, Ціхвінскі раёны) і паўночнага захаду Валагодзкае вобласьці (Выцягорскі й Бабаеўскі раёны).

Гісторыя вывучэньня

Вэпскую мову вывучаў у 20-х гадох ХІХ стагодзьдзя расейскі лінґвіст і этноґраф Андрэас Шогрэн, які і вынайшоў гэтую мову падчас сваіх экспэдыцыяў. Пазьней, у 50 гадох гэтага ж стагодзьдзя мову вывучаў фінскі лінґвіст Эліяс Лёнрат. У савецкія часы вэпская мова дасьледвалася карэльскімі і эстонскімі лінґвістамі.

Грамадзкае жыцьцё

Вэпская мова зьяўляецца афіцыйнай мовай нароўні зь дзяржаўнай расейскай у Вэпскім нацыянальным і Шокшынскім вэпскім сельскіх паселішчах. Таксама мова была афіцыйнай у Вэпскай нацыянальнай воласьці у пэрыяд яе існаваньня (з 1994 па 2005 гады). У месцах традыцыйнага пражываньня вэпсаў дарожныя ўказальнікі прадубляваныя на вэпскай мове.

Выкладаньне мовы ў савецкія часы не вялося з 1937 году. Зараз вэпская мова выкладаецца ў Фіна-вугорскай школе імя Э. Лёнрата (Петразаводзк), у Інстытуце народаў Поўначы, Карэльскай дзяржаўнай пэдаґаґічнай акадэміі і ў Петразаводзкім дзяржаўным унівэрсытэце. У якасьці школьнага прадмэта выкладаньня мова вывучаецца ў некалькіх школах Ленінградзкае вобласьці і Карэліі.

На вэпскай мове штомесяц выходзіць ґазэта Kodima.

Крыніцы

^ Усерасейскі перапіс насельніцтва 2010 году
^ Ethnologue (анг.) — 25, 19 — Dallas, Texas: SIL International, 1951. — ISSN 1946-9675
^ Veps. A language of Russian Federation (Europe). Ethnologue. (анг.)
^ UNESCO Atlas of the World’s Languages in Danger (анг.)

Вонкавыя спасылкі

Вікіпэдыя мае вэрсію
вэпскай мовай

[1] Усерасейскі перапіс насельніцтва 2010 году

[_c0821af8c24257b6-2] Ethnologue (анг.) — 25, 19 — Dallas, Texas: SIL International, 1951. — ISSN 1946-9675

[3] Veps. A language of Russian Federation (Europe). Ethnologue. (анг.)

[4] UNESCO Atlas of the World’s Languages in Danger (анг.)

[1]

[2]

[3]

[4]