Чэхія

Чэхія Česká republika
Сьцяг Герб
Нацыянальны дэвіз: няма
Дзяржаўны гімн: «Kde domov můj»
Афіцыйная мова	чэская
Сталіца	Прага
Найбуйнейшы горад	Прага
Форма кіраваньня Прэзыдэнт Прэм'ер-міністар	Прэзыдэнцкая рэспубліка Вацлаў Клаўс Мірэк Тапаланэк
Плошча  • агульная  • адсотак вады	114-е месца ў сьвеце 78 886 км² 2%
Насельніцтва  • агульнае (2004)  • шчыльнасьць	78-е месца ў сьвеце 10 210 000 130/км²
СУП  • агульны (2003)  • на душу насельніцтва	40-е месца ў сьвеце $180.8 млрд $17.715
Валюта	Чэская каруна (CZK)
Часавы пас  • улетку	CET (UTC+1) СEST (UTC+2)
Незалежнасьць Падзел Чэхаславаччыны	1 студзеня 1993
Аўтамабільны знак	CZ
Дамэн верхняга ўзроўню	.cz
Тэлефонны код	+420

Чэ́хія, Чэ́ская Рэспу́бліка, ЧР (па-чэску: Česko, Česká republika, ČR) — краіна якая знаходзіцца пасярод Цэнтральнай Эўропы.

Чэхія мае мяжу зь Нямеччынай (810,7 км) на захадзе, з Аўстрыяй (466,1 км) на поўдні, са Славаччынай (251,8 км на ўсходзе й з Польшчаю (761,8 км) на поўначы. Чэхія складаецца з трох гістарычных рэгіёнаў — Багемія (Čechy), Маравія (Morava) й чэская Сілэзія (České Slezsko).

Гicторыя

Першыя паселiшчы з’явiлiся ў Чэхіi ў перыяд неаліту.У 3 стагодзьдзi да нашай эры сюды прыйшлi кельцкiя плямёны. Пазьней iх зьмянiлi германскiя плямёны. Славяне з рэгiёнаў Чорнага мора й Карпацкiх гор прыйшлi на тэрыторыю сучаснай Чэхіi ў 5 стагодзьдзi. У 7 стагодзьдзi была створана першая славянская дзяржава – Вялікая Маравія. У 874 годзе тут было прынята хрысьціянсва . Пасьля непрацяглага вугорскага нашэсьця ў 10 стагодзьдзi на месцы Вялiкай Маравii ўтварылася новая дзяржава – Багемія. У 14 стагодзьдзi Багемія стала часткай Сьвяшчэннай Рымскай Iмперыi .З таго часу й да 1918 года чэскія землi знаходзiлiся пад уладай немцаў цi аўстрыйцаў . Чэхі неаднаразова ўздымалi паўстаньнi. Самымi буйнымi былi паўстаньнi 15 й 17 стагодзьдзяў. Яны ўвайшлi ў гiсторыю пад назвамi Гусіцкія войны й Багемскае паустанне (якое паклала пачатак Трыццацiгадовай Вайне) адпаведна. У вынiку распаду Аўстра-Венгрыi ў 1918 годзе чэхі разам са славакамi стварылi незалежную рэспублiку Чэхаславаччыну. Але праicнавала яна нядоўга. У 1938 годзе Нямеччына далучыла да сваёй тэрыторыi Судзецкую вобласьць, асноўную частку насельнiцтва якой складалi немцы, а ў 1939 - усю астатнюю тэрыторыю Чэхаславаччыны. Пасьля паражэньня нацысцкай Нямеччыны ў траунi 1945 года Чэхаславаччына ўвайшла ў сьферу ўплыву СССР. У 1968 годзе ўваход у Чэхаславаччыну войска краiн Варшаўскай Дамовы прыпынiў спробы кiраунiцтва краiны лiбералiзаваць жыцьцё падчас Праскай Вясны. У 1989 годзе Чэхаславаччына аднавiла сваю свабоду.1 студзеня 1993 года дзяржава мiрна падзялiлася на дзьве незалежныя краiны: Чэхію i Славаччыну. У 1999 Чэхія сталася чальцом NATO, а ў 2004 - Эўрапейскага Зьвязу.

Палiтычны лад

Згодна з канстытуцыяй, Чэхія – парляменцкая рэспубліка. Кiраўнiк дзяржавы – прэзідэнт, якi абiраецца парляментам тэрмiнам на 5 год. Прэзідэнт таксама мае асаблiвыя паўнамоцтвы прызначаць судзьдзяў Канстытуцыйнага Суда, распускаць парлямент пры пэўных умовах, блакаваць рашэньнi парлямента. Ён таксама прызначае прэм'ер-міністра, якi вызначае ўнутраную i зьнешнюю палiтыку, а таксама iншых чальцоў кабiнету па прапанове прым’ер-міністра. Чэскі парлямент складаецца з дзьвюх палат: Палаты прадстаунiкоў i Сената. 200 чальцоў Палаты прадстаунiкоў абiраюцца тэрмiнам на 4 гады па сiстэме прапарцыянальнага прадстаўнiцтва. 81 чалец Сената абiраецца на 6 год. Трэцяя частка Сената зьмяняецца кожныя 2 гады. Чальцы Канстытуцыйнага Суда прызначаюцца прэзідэнтам тэрмiнам на 10 год.

Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел

Найбуйнейшай адміністрацынай адзінкай Чэскай Рэспублікі зьяўляецца край. У 2000 годзе Чэская Рэспубліка была падзелена на 14 краеў:

	Край	Сталіца	Насельніцтва (2003)
	Галоўнае места Прага	Прага	1.160.118
	Сярэднячэскі	Прага	1.125.735
	Пауднёвачэскі	Чэскія Будзэёвіцы	624.778
	Пльзэнькі	Пльзэнь	549.369
	Карлаварскі	Карлавы Вары	303.761
	Усьцецкі	Усьці над Лабэм	819.442
	Лібэрэцкі	Лібэрэц	427.418
	Кралёваградэцкі	Градэц Краловэ	548.698
	Пардубіцкі	Пардубіцы	506.849
	Высачына	Йіглава	517.959
	Паўднёвамараўскі	Брно	1.122.759
	Оламоўцкі	Оламоўц	637.401
	Злінскі	Злін	593.458
	Мараўскасілезскі	Острава	1.264.347

Геаграфiя

Рэльеф краiны складаецца з раўнiн i схiлаў, вакол якiх знаходзяцца горы: Рудныя горы, Чэскі лес, Шумава, Крконошэ, Бэскіды. Самая высокая кропка краiны – гара Сьнежка ў Крконошах, на мяжы с Польшчай. Усходняя частка краiны ў асноўным складаецца са схiлаў. Лес займае 35% плошчы Чэхіi. Найбуйнейшыя рэкі – Лабэ, Влтава, Марава, Дыя, Одра. Асноўныя карысныя выкапні – вугаль, каалін, уран.

Эканомiка

Чэская эканомiка адна з самых пасьпяховых сярод посткамунiстычных эканомiк. Галоўная праблема – высокi ўзровень карупцыi. Вялікая дзяржаўная запазычанасьць можа стаць сур’ёзнай праблемай у будучынi. Завяршэнне прыватызацыi ў галiне тэлекамунiкацый, а таксама ў банкаўскай i энэргетычнай сьферах павiнна даць новы iмпульс разьвiцьцю эканомiкi. Чэскі ўрад мае намер увесьцi эўра ў 2010 годзе.

Насельніцтва

Большасьць насельнiцтва Чэхіi (95%) cкладаюць этнiчныя чэхі й размауляюць па-чэску, а таксама славакi(2%), немцы, цыганы, вугорцы, украінцы, палякі. Негледзячы на вялiкую колькасьць рэлiгiйных будынкаў большасьць жыхароў Чэхіi cкладаюць атэісты (59%), каталікі cкладаюць 27%, пратэстанты – 1.2%, гусіты – 1%.

Вонкавыя спасылкі

Чэхія — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Афіцыйны чэскі партал
• Ўлада Чэскай Рэспублікі
• Парлямант Чэскай Рэспублікі
• Сэнат Чэскай Рэспублкі
• Рэзыдэнцыя Прэзыдэнта Чэскай Рэспублікі
• Партал Дзяржаўнай адміністрацыі