Паштальён (верш)

	Паштальён
	па-польску: Pocztylion
	Малюнак Вацлавы Флеор (1912)
Жанр:	Верш; Гутарка
Аўтар:	Уладзіслаў Сыракомля
Мова арыгіналу:	польская
Год напісаньня:	Красавік 1844
Публікацыя:	1844
Выдавецтва:	Язэп Крашэўскі
Колькасьць старонак:	4
Пераклад на беларускую:	1890
Перакладчык:	Янка Лучына, Максім Лужанін
	Вікікрыніцы зьмяшчаюць поўны тэкст гэтага твору

«Паштальён» (па-польску: Pocztylion) — дэбютны верш Уладзіслава Сыракомлі. Адносіцца да жанру гутаркі^[1], які надалей паэт актыўна разьвіваў.

Твор быў апублікаваны ў віленскім часопісе «Athenaeum» (Т. 6, 1844)^[2] Язэпа Крашэўскага. Верш меў падзагаловак «народная гутарка» (па-польску: gawęda gminna), быў падпісаны крыптанімам NN. У публікацыі адзначана, што верш напісаны ў красавіку, але, паводле Уладзімера Мархеля, — у траўні^[3]. У 1853 г. твор увайшоў у зборнік «Гутаркі і дробныя вершы» (па-польску: Gawędy i rymy ulotne Władysława Syrokomli)^[4].

Прататып

Верш заснаваны на гісторыі з жыцьця старога селяніна, пачутай пісьменьнікам у адзін кірмашовы дзень у мірскай карчме^[5]. У маладыя гады гэты селянін служыў фурманам на пошце ў Міры. У вёсцы, непадалёку ад тых мясьцінаў, жыла яго каханая. Неяк сярод ночы, у лютую завею, разбудзіў яго пісар і загадаў сьпешна везьці лісты. Дарогаю пачулася фурману, што ў полі нехта, заблудзіўшыся, кліча на дапамогу, просіць паратунку. Ён памкнуўся на голас, але перадумаў, хацеў хутчэй справіцца з заданьнем. Вяртаючыся назад, паштальён убачыў каля дарогі замёрзлую дзяўчыну. Жах і адчай ахапіў яго, калі, падышоўшы бліжэй, пазнаў у незнаёмай сваю каханую^[6]. Паэта так уразіла, што ён у тую ж ноч запісаў гэта вершам^[7].

Рэдакцыі

Першапачаткова ў вершы былі радкі, дзе тлумачылася, што паштальён мусіў спяшацца, інакш бы атрымаў пакараньне нагайкай. Пазьней гэтае чатырохрадкоўе апускалася^[8].

Пераклады

У 1868 г. Леанід Трэфалеў вольна^[9] пераклаў верш Сыракомлі на расейскую мову, дзякуючы чаму верш стаў надзвычайна папулярнай песьняй у Расеі^[10]. У 1879 г. ў Маскве выйшаў зборнік выбраных твораў песьняра ў перакладзе на расейскую, дзе быў зьмешчаны і новы пераклад пад назвай «Почтарь» паэта Ліядора Пальміна^[11].

На ўкраінскую мову перакладаў Міхайла Старыцкі, упершыню апублікаваў у зборніку «З даўняга сшытка. Песьні і думы» (па-ўкраінску: З давнього зшитку. Пісні і думи) 1881 г.^[12] У 2014 г. з’явіўся аматарскі пераклад Валерыя Якаўчука^[13].

Упершыню на беларускую мову верш пераклаў Янка Лучына і апублікаваў у № 19 «Мінскага лістка» 1890 года («Ямшчык»)^[14]. Гэты пераклад увайшоў у пасьмяротны зборнік Лучыны «Вязанка» (1903)^[15]. Пазьней верш перакладаў Максім Лужанін^[16].

У культуры

Уладзімер Уродніч напісаў карціну «Калі я на пошце служыў ямшчыком» (1999)^[17].

Крыніцы

^ Старычонак, В. Дз. 150 сачыненняў па беларускай літаратуры (бел.). — 1999. — С. 99.
^ Pocztylion // Athenaeum (пол.). — Wilno: J. I. Kraszewski, 1844. — Т. 6. — С. 205-208.
^ Мархель, У. І. Вяшчун славы і волі (бел.). — 1989. — С. 16.
^ Syrokomla, Wł. Gawędy i rymy ulotne Władysława Syrokomli (пол.). — Wilno: Księgarnia pod firmą Zawadzki i Węcki, 1853. — 95 с.
^ Мархель, У. І. Лірнік вясковы (бел.). — 1983. — С. 29.
^ Старычонак, В. Дз. 150 сачыненняў па беларускай літаратуры (бел.). — 1999. — С. 98.
^ Мархель, У. І. Лірнік вясковы (бел.). — 1983. — С. 29.
^ Мархель, У. І. Лірнік вясковы (бел.). — 1983. — С. 41-42.
^ Ткачэнка, Дз. Знаете ли вы, что знаменитая песня «Когда я на почте служил ямщиком» связана с Копыльщиной? (бел.) // Слава працы. — 02.10.2018.
^ Старычонак, В. Дз. 150 сачыненняў па беларускай літаратуры (бел.). — 1999. — С. 98-99.
^ Кондратовичъ, Л. Избранныя стихотворенія Людвига Кондратовича (Владислава Сырокомля) (рас.). — Москва: В. М. Лавровъ и В. А. Федотовъ, 1879. — Т. 1. — С. 1-4. — 462 с.
^ Старицький, М. Поштар (укр.) // Мисленне древо.
^ Сирокомля, В. Ямщик (укр.) // Клуб Поезії. — 30.09.2014.
^ Абрамавічус, Вл. Библиография по белорусской литературе XIX века. — 1949. — С. 36.
^ Лучына, Я. Вязанка. — Пецербургъ: 1903.
^ Сыракомля, У. Выбраныя творы (бел.). — 2010. — С. 95-97.
^ Уродніч Уладзімір Васільевіч // Беларусь у асобах і падзеях.

Літаратура

Абрамавічус, Вл. Библиография по белорусской литературе XIX века (рас.). — Вильнюс: 1949.
Мархель, У. І. Вяшчун славы і волі (бел.). — Мінск: Навука і тэхніка, 1989. — 62 с. — ISBN 5-343-00-403-2
Мархель, У. І. Лірнік вясковы (бел.). — Мінск: Навука і тэхніка, 1983. — 192 с.
Старычонак, В. Дз. «Лірнік зямлі беларускай». Творчасць Уладзіслава Сыракомлі // 150 сачыненняў па беларускай літаратуры (бел.). — Мінск: Вышэйшая школа, 1999. — С. 97-100. — 10тыс. ас.
Сыракомля, У. Выбраныя творы (бел.). — Мінск: Беларуская навука, 2010. — 584 с. — 1000 ас. — ISBN 978-985-6976-06-6

[1] Старычонак, В. Дз. 150 сачыненняў па беларускай літаратуры (бел.). — 1999. — С. 99.

[2] Pocztylion // Athenaeum (пол.). — Wilno: J. I. Kraszewski, 1844. — Т. 6. — С. 205-208.

[3] Мархель, У. І. Вяшчун славы і волі (бел.). — 1989. — С. 16.

[4] Syrokomla, Wł. Gawędy i rymy ulotne Władysława Syrokomli (пол.). — Wilno: Księgarnia pod firmą Zawadzki i Węcki, 1853. — 95 с.

[5] Мархель, У. І. Лірнік вясковы (бел.). — 1983. — С. 29.

[6] Старычонак, В. Дз. 150 сачыненняў па беларускай літаратуры (бел.). — 1999. — С. 98.

[7] Мархель, У. І. Лірнік вясковы (бел.). — 1983. — С. 29.

[8] Мархель, У. І. Лірнік вясковы (бел.). — 1983. — С. 41-42.

[9] Ткачэнка, Дз. Знаете ли вы, что знаменитая песня «Когда я на почте служил ямщиком» связана с Копыльщиной? (бел.) // Слава працы. — 02.10.2018.

[10] Старычонак, В. Дз. 150 сачыненняў па беларускай літаратуры (бел.). — 1999. — С. 98-99.

[11] Кондратовичъ, Л. Избранныя стихотворенія Людвига Кондратовича (Владислава Сырокомля) (рас.). — Москва: В. М. Лавровъ и В. А. Федотовъ, 1879. — Т. 1. — С. 1-4. — 462 с.

[12] Старицький, М. Поштар (укр.) // Мисленне древо.

[13] Сирокомля, В. Ямщик (укр.) // Клуб Поезії. — 30.09.2014.

[14] Абрамавічус, Вл. Библиография по белорусской литературе XIX века. — 1949. — С. 36.

[15] Лучына, Я. Вязанка. — Пецербургъ: 1903.

[16] Сыракомля, У. Выбраныя творы (бел.). — 2010. — С. 95-97.

[17] Уродніч Уладзімір Васільевіч // Беларусь у асобах і падзеях.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]