Хадыка (паэма)

	Хадыка
	па-польску: Chodyka
Жанр:	Паэма; Гутарка
Аўтар:	Уладзіслаў Сыракомля
Мова арыгіналу:	польская
Год напісаньня:	1847
Перакладчык:	Яўгенія Пфляўмбаўм

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Хадыка.

«Хады́ка» (па-польску: Chodyka) — паэма-гутарка Ўладзіслава Сыракомлі, адна зь першых паэмаў творцы.

Сваім творам паэт даводзіць, што сэнс чалавечага жыцьця заключаецца ня ў клопаце пра самога сябе, а пра блізкага, у любові да Бога і да сабе падобнага^[1].

Прататып

Гутарка «Хадыка» ўзнаўляе пачутае паэтам ад бацькі Адама Плуга палескае паданьне пра асочніка(d), які ў гарачцы крыўды забіў лоўчага і тры дзясяткі гадоў хаваўся ў пушчы. У інтэрпрэтацыі Сыракомлі паданьне абрастае дэталямі і падрабязнасьцямі, ён імкнецца пранікнуць ва ўнутраны сьвет героя, асэнсаваць яго паводзіны ў гэтай цяжкай сытуацыі^[2].

Зінаіда Драздова заўважае таксама блізкасьць гутаркі да жыційнай літаратуры (жыціі прападобнага Майсея Мурына, прападобнага Давіда)^[2].

Зьмест

Дзеяньне адбываецца ў Слуцку. Жыцьцё Хадыкі ў цёмнай непралазнай пушчы было нялёгкім. Пакуль меў порах, ён здабываў зьвера ці птушку, а скончыўся порах — харчаваўся карою, часта галадаў і жыў у скрусе. Найбольш паляшук цярпеў ад дакору сумленьня, што ён зьдзейсніў сьмяротны грэх — забіў чалавека. Герой разумее, што сумленьне — голас Бога, ад якога нідзе не схавацца^[2]. У адзінотным жыцьці Хадыкі ўвесь час прысутнічае чорт, які то раіць яму павесіцца, нават абяцае падшукаць для гэтай мэты асіну, то заклікае выходзіць на дарогу і здабываць хлеб несумленным шляхам разбою і рабаўніцтва. Герой бароніцца ад нячысьціка малітвай, хоць часам малітва ў яго ня йдзе. Герой сябе не апраўдвае, але прызнае сваю віну. Спакутаваны Хадыка пазьней ужо пачаў шукаць, дзе павесіцца, але раптам знайшоў пчаліны рой, з-за чаго задумваецца, каб заняцца пчалярствам. Ад працы герой атрымлівае задавальненьне, натхняецца ідэяй прыносіць людзям карысьць, а таксама ратуецца ад нячысьцікаў. Такім чынам, паляшук выбірае Бога, замест д’ябла^[1]. Змучаны адзінотай Хадыка шукае людзей. Выйшаўшы да іх, ён расказвае сапраўдную гісторыю свайго жыцьця і просіць пакараньне за ўчыненае ім забойства. Споведзь пакаранага доўгім блуканьнем закранула князя Радзівіла. Прысуд у творы не агалошваецца, але сканчаецца сьмерцю Хадыкі ў кляштары^[3].

Крытыка

Тадэвуш Піні адзначаў:^[4]

«Хадыка» пры ўсёй прастаце апавяданьня такі захапляльны, такі сумны, што чытаецца займальна на адным дыханьні.

Беларускі філёлаг Леў Цьвяткоў пісаў:^[5]

Хадыка — гэта сымбаль прыгнечанага, замучанага варожымі сіламі беларускага народу. Гэты народ змушаны, калі нельга дабром, дык хаця шляхам крывага паўстаньня, выявіць свой пратэст.

Пераклады

У 1879 годзе ў Маскве выйшаў зборнік выбраных твораў Сыракомлі ў перакладзе на расейскую мову, дзе быў зьмешчаны і «Хадыка» ў перакладзе Ліядора Пальміна^[6]. На беларускую мову твор пераклала Яўгенія Пфляўмбаўм^[7], пераклад быў апублікаваны пад імем мужа^[8].

Крыніцы

^ ^а ^б Драздова, З. Душа беларуса ў гутарках і вершах Уладзіслава Сыракомлі (бел.). — С. 136.
^ ^а ^б ^в Драздова, З. Душа беларуса ў гутарках і вершах Уладзіслава Сыракомлі (бел.). — С. 135.
^ Драздова, З. Душа беларуса ў гутарках і вершах Уладзіслава Сыракомлі (бел.). — С. 137.
^ Pini, T. Władysław Syrokomla i jego utwory (пол.). — 1901. — С. 106.
^ Цвяткоў, Л. Наша сялянства, яго прыяцелі й ворагі ў літаратурным адбіцьці (бел.). — 1927. — С. 137.
^ Кондратовичъ, Л. Избранныя стихотворенія Людвига Кондратовича (Владислава Сырокомля) (рас.). — Москва: В. М. Лавровъ и В. А. Федотовъ, 1879. — Т. 1. — С. 13-40. — 462 с.
^ Сыракомля, У. Выбраныя творы (бел.). — 2010. — С. 97-112.
^ У. Сыракомля. Выбраныя творы, 1966

Літаратура

Сыракомля, У. Выбраныя творы (бел.). — Мінск: Беларуская навука, 2010. — 584 с. — 1000 ас. — ISBN 978-985-6976-06-6
Pini, T. Władysław Syrokomla i jego utwory (пол.). — Lwów: Macierz Polska, 1901. — 247 с.

Вонкавыя спасылкі

Драздова, З. Душа беларуса ў гутарках і вершах Уладзіслава Сыракомлі // Полымя. — Мінск: Ліпень 2017. — № 7 (1053). — С. 134—138.
Цвяткоў, Л. Наша сялянства, яго прыяцелі й ворагі ў літаратурным адбіцьці // Маладняк. — 1927. — № 12 (3). — С. 122—137.

[:0-1] а ^б Драздова, З. Душа беларуса ў гутарках і вершах Уладзіслава Сыракомлі (бел.). — С. 136.

[:1-2] а ^б ^в Драздова, З. Душа беларуса ў гутарках і вершах Уладзіслава Сыракомлі (бел.). — С. 135.

[3] Драздова, З. Душа беларуса ў гутарках і вершах Уладзіслава Сыракомлі (бел.). — С. 137.

[4] Pini, T. Władysław Syrokomla i jego utwory (пол.). — 1901. — С. 106.

[5] Цвяткоў, Л. Наша сялянства, яго прыяцелі й ворагі ў літаратурным адбіцьці (бел.). — 1927. — С. 137.

[6] Кондратовичъ, Л. Избранныя стихотворенія Людвига Кондратовича (Владислава Сырокомля) (рас.). — Москва: В. М. Лавровъ и В. А. Федотовъ, 1879. — Т. 1. — С. 13-40. — 462 с.

[7] Сыракомля, У. Выбраныя творы (бел.). — 2010. — С. 97-112.

[8] У. Сыракомля. Выбраныя творы, 1966

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]